Aleksandretta wielkodzioba
| Psittacula megalorynchos | |||
| (Boddaert, 1783) | |||
 | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek | aleksandretta wielkodzioba | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[1] | |||
 | |||
Aleksandretta wielkodzioba[2], papuga wielkodzioba[3] (Psittacula megalorynchos) – gatunek dużego ptaka z rodziny papug wschodnich (Psittaculidae). Zamieszkuje wyspy Indonezji oraz kilka wysp południowych Filipin, gdzie prawdopodobnie została introdukowana[4].
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Aleksandretta wielkodzioba po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego została opisana w 1783 r. przez holenderskiego przyrodnika Pietera Boddaerta, który nadał jej nazwę Psittacus megalorhynchos[5]. Od 2022 r. jest zaliczana do rodzaju Psittacula[2], choć wielu autorów wciąż umieszcza ją w Tanygnathus[1][6]. Gatunek ten najbliżej jest spokrewniony z aleksandrettą modroczapkową (Psittacula lucionensis)[7]. Obecnie wyróżnia się 5 podgatunków[4][6]. W związku z wykazywaniem dużej zmienności w ubarwieniu w przeszłości wyróżniane były także podgatunki viridipennis, djampeae, floris, obiensis, batchianensis, fuliginosus oraz insularum. Obecnie są one włączone do podgatunku nominatywnego[4][7].
Podgatunki i zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) wyróżnia następujące podgatunki P. megalorynchos[6]:
- P. megalorynchos megalorynchos (Boddaert, 1783) – Celebes i sąsiednie wyspy po Moluki i wyspy Papui Zachodniej;
- P. megalorynchos affinis (Wallace, 1863) – południowe Moluki;
- P. megalorynchos sumbensis (A.B. Meyer, 1881) – Sumba;
- P. megalorynchos hellmayri (Mayr, 1944) – Roti, Semau i południowo-zachodni Timor;
- P. megalorynchos subaffinis (P.L. Sclater, 1883) – Wyspy Babar i Tanimbar.
Podgatunek nominatywny został introdukowany w południowej części Mindanao[7] i na pobliskich wyspach Balut i Sarangani[4].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Aleksandretty wielkodziobe osiągają długość około 41 cm oraz ważą 260 g[8]. Cechą charakterystyczną jest duży, czerwony dziób od którego wzięła się nazwa gatunkowa w wielu językach (w tym polskim). W ubarwieniu dominuje kolor zielony[7]. Dymorfizm płciowy jest słabo widoczny. Samica jest trochę mniejsza od samca. Kuper jest jasnoniebieski, a dolne części ciała żółtawe[9]. Barkówki i pokrywy skrzydłowe mogą być ubarwione w różny sposób. Najczęściej środek piór jest ciemny z jaśniejszymi (żółtymi lub zielonymi) krawędziami. Ogon od górnej części jest zielony z żółtym zakończeniem, a od spodu cały żółty. Lotki niebieskozielone. Tęczówki są białe lub żółtawe, a nogi szarozielonkawe lub czarne. Młode osobniki mają małe i średnie pokrywy skrzydłowe zielone zamiast czarnych[7].
Podgatunek P. m. affinis różni się niebieskawym nalotem na głowie. Barkówki są zielone, a małe i średnie pokrywy skrzydłowe niebieskie[7].
P. m. sumbensis ma ciemnoniebieski kuper, a głowa jest ciemnozielona[7].
P. m. hellmayri przypomina P. m. affinis. Różni się brakiem barwy niebieskiej na pokrywach skrzydłowych. Zgięcie skrzydła jest zielone[8].
P. m. subaffinis również przypomina P. m. affinis. Ich kuper jest jasnoniebieskawy[7]. Niebieski na pokrywach skrzydłowych jest w śladowych ilościach[8].
Ekologia i zachowanie
[edytuj | edytuj kod]Występuje na przybrzeżnych nizinach i przyległych pogórzach – w lasach pierwotnych i wysokich lasach wtórnych, na obrzeżach lasów i namorzynach; odwiedza także plantacje palm kokosowych. Spotykana do wysokości 1000 m n.p.m.[8]
Ich dietę stanowią owoce, kwiaty, orzechy[9].
Sezon lęgowy trwa od sierpnia do grudnia. W zniesieniu dwa eliptyczne jaja o wymiarach 39,0×28,5 mm[8].
Status
[edytuj | edytuj kod]Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje aleksandrettę wielkodziobą za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern) nieprzerwanie od 1988 r. Liczebność populacji nie jest znana, jej trend uznaje się za malejący[1][10]. Zagrożenie może stanowić utrata środowiska i handel ptakami[8]. We wrześniu 1991 r. zakazano handlowania tym gatunkiem[7]. Został on wymieniony w Załączniku II konwencji CITES[11].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c BirdLife International, Tanygnathus megalorynchos, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2022-1 [dostęp 2022-10-08] (ang.).
- ↑ a b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Psittaculini Vigors, 1825 (Wersja: 2022-09-13). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2022-10-08].
- ↑ P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 109, 1999. ISSN 0550-0842.
- ↑ a b c d Great-billed Parrot (Tanygnathus megalorynchos). IBC: The Internet Bird Collection. [dostęp 2020-10-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-16)]. (ang.).
- ↑ P. Boddaert, Table des planches enluminéez d'histoire naturelle de M. D'Aubenton : avec les denominations de M.M. de Buffon, Brisson, Edwards, Linnaeus et Latham, precedé d'une notice des principaux ouvrages zoologiques enluminés, Utrecht 1783, s. 45 (fr.).
- ↑ a b c F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Parrots, cockatoos. IOC World Bird List (v12.2). [dostęp 2022-10-09]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i Tomasz Doroń, Papugi z rodzaju Tanygnathus, Robert P. Sobecki (red.), „Nowa Exota”, XIV (5), s. 2–5, ISSN 1214-8962.
- ↑ a b c d e f Great-billed Parrot (Tanygnathus megalorynchos) [online], World Parrot Trust [dostęp 2020-08-10] (ang.).
- ↑ a b Great-billed Parrots, aka Moluccan Parrots or Island Parrots, [w:] Beauty of Birds [online], Avianweb LLC [dostęp 2020-08-10].
- ↑ Species factsheet: Tanygnathus megalorynchos. BirdLife International, 2020. [dostęp 2020-10-09]. (ang.).
- ↑ Tanygnathus megalorynchos. [w:] Species+ [on-line]. UNEP-WCMC, CITES Secretariat. [dostęp 2020-10-09]. (ang.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).