Paweł Maria Sapieha
 Lis | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Ojciec | |
| Matka | Mathilde Paula Eleonora zu Windisch-Grätz |
| Żona | |
| Odznaczenia | |
 | |
Paweł Maria Sapieha[1] (ur. 17 maja 1900 w Siedliskach, zm. 1987 w Monachium) – oficer Wojska Polskiego II RP, podpułkownik Armii Stanów Zjednoczonych, pracownik kontrwywiadu.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Był synem Pawła (1860-1934), wnukiem Adama z Krasiczyna, którego twarz ma książę Witold na obrazie Jana Matejki Bitwa pod Grunwaldem.[1] Brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej, podczas której został poważnie ranny w bitwie pod Zamościem. Po wojnie pozostał w wojsku.
Został awansowany na stopień podporucznika rezerwy kawalerii ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1920[2][3]. W 1923, 1924 był oficerem rezerwowym 8 pułku ułanów w Krakowie[4][5]. W 1934 jako rezerwy był przydzielony do Oficerskiej Kadry Okręgowej nr V jako oficer przewidziany do użycia w czasie wojny i pozostawał wówczas w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Tarnowskie Góry[6].
Był mężem Virgilii Peterson córki amerykańskiego neurologa i psychiatry z Nowego Jorku, szefa Amerykańskiego Towarzystwa Neurologicznego, ojcem Marii Krystyny i Mikołaja Fryderyka - znanego fotografika. Rodzice Pawła juniora nie byli zadowoleni z wyboru syna. Na ślub, latem 1933 r., przyjechała do Londynu tylko matka Pawła – Matylda Sapieżyna. Ojciec pozostał w domu wymawiając się złym stanem zdrowia.[1]
W latach 20. studiował we Francji. W latach 1931–1936 był dyrektorem Koncernu kopalń i fabryk chemicznych należących do jego niemieckiego kuzyna Edgara Henckel von Donnersmarck w Tarnowskich Górach na Górnym Śląsku. W latach 1933–1936 mieszkał z żoną oraz córką w pałacu na Karłuszowcu należącym do rodziny von Donnersmarck (dziś część miasta Tarnowskie Góry). W 1934 zmarł Paweł senior i syn przejął administrowanie majątkiem w Siedliskach obejmującym 5.000 hektarów, dzieląc nowe obowiązki z pracą w koncernie. W 1936 przeniósł się wraz z rodziną na stałe do Siedlisk, po tym, jak spółkę niemieckiego kuzyna przyjęli naziści[1]. W latach 30. adwokatem Pawła Sapiehy był pracujący w Rawie Ruskiej dr Juliusz Bardach, syn Teofila i ojciec Witolda[7].
We wrześniu 1939 Pawła zmobilizowano, a Virgilia została w majątku. W czasie bombardowań niemieckich razem z dziećmi i służbą uciekała do lasu. Dała w majątku schronienie 180 osobom – żonom i dzieciom oficerów, które w drugim tygodniu wojny dotarły do Siedlisk pieszo z Wielkopolski. Po napaści Rosjan na Polskę, 17 września 1939 r., Paweł zabrał rodzinę do Lwowa, a później przez Rumunię i Francję dostali się do USA[1]. Tamże zaciągnął się do Armii Stanów Zjednoczonych. Po zakończeniu II wojny światowej podobnie jak reszta rodu Sapiehów musiał pozostać na Zachodzie, kontynuując karierę wojskową do roku 1950 (brał udział w wojnie w Korei). W latach 60 był rezydentem kontrwywiadu USA w Atenach w randze podpułkownika [potrzebny przypis]. Małżeństwo z Virgilią nie przetrwało, rozwiedli się w 1950 r.[1]
Paweł Sapieha junior nie utracił nigdy kontaktów z krajem, pomagając w wielu opracowaniach historii własnego rodu, m.in. w opracowaniu biografii własnego prapradziada, Aleksandra Sapiehy.
3 maja 1977 został odznaczony przez Prezydenta RP na Uchodźstwie Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski[8].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f Anna Mieszczanek, Przedwojenni, Warszawa: Wyd. Muza, 2020, s. 126-160.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 710.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 632.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 616.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 558.
- ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 616, 710.
- ↑ Gene Gutowski: Od Holocaustu do Hollywood. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2004, s. 11, 28. ISBN 83-08-03549-3.
- ↑ Komunikat o nadaniu Orderu Odrodzenia Polski. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 28, Nr 4 z 31 grudnia 1977.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
- Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1934.
- Jerzy Skowronek, Z magnackiego gniazda do napoleońskiego wywiadu--Aleksander Sapieha, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992, ISBN 978-83-01-10656-0, OCLC 27293253 [dostęp 2021-12-27] (pol.).
- Matylda Sapieżyna i inni, My i nasze Siedliska, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2011, ISBN 978-83-08-04812-2, OCLC 852982284 [dostęp 2021-12-27].
- Virgilia Peterson, Polish profile, New York: Carrick & Evans, Inc., 1986, OCLC 1084006973 [dostęp 2021-12-27] (ang.).