Piękniczkowate

Piękniczkowate

Poeciliidae[1]
Garman, 1895
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	promieniopłetwe
Infragromada	doskonałokostne
Rząd	karpieńcokształtne
Rodzina	piękniczkowate
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Piękniczkowate^[2], pecylki^[3] (Poeciliidae) – rodzina małych ryb karpieńcokształtnych (Cyprinodontiformes). Wiele gatunków z tej rodziny, zwłaszcza ozdobne odmiany hodowlane żyworódek, to ryby popularne w akwarystyce.

Początkowo występowały od południowo-wschodnich stanów USA, aż do północno-wschodniej Argentyny, a także w Afryce i na Madagaskarze. Zasiedlają nizinne wody słodkie i słonawe. W wodach Ameryki Środkowej i Antyli są dominującą grupą zwierząt^[4], wśród ryb stanowią około 35% fauny słodkowodnej^[5]. Niektóre gatunki z rodzaju Poecilia zostały introdukowane na tereny zagrożone malarią, ponieważ w swym naturalnym środowisku żywią się larwami komarów. W nowym miejscu nierzadko zmieniały zwyczaje żywieniowe i stawały się niebezpieczną konkurencją pokarmową dla gatunków rodzimych.

Są to ryby niewielkich rozmiarów, zwykle o długości kilku centymetrów. Największe gatunki osiągają 20 cm długości całkowitej. Mają wysoko położone płetwy piersiowe. Samce są znacznie mniejsze od samic, co jest uznawane za przystosowanie zwiększające efektywność reprodukcji – energia pobrana z pokarmem przekazywana jest na rzecz płci, od której zależy liczba potomstwa^[6]. Pokarm piękniczkowatych stanowią glony, larwy owadów, drobne skorupiaki i ryby. U samic niektórych gatunków występuje zjawisko superfetacji – po jednorazowej kopulacji samica może wydać kilka miotów potomstwa^[7].

Do tej rodziny zaliczono około 300 gatunków ryb. Ich podział systematyczny nie został ostatecznie ustalony. Wyróżniane są podrodziny:

• Aplocheilichthyinae – występują na wybrzeżach zachodniej Afryki,
• Poeciliinae – szeroko rozprzestrzeniona w obydwu Amerykach, silnie zróżnicowana grupa obejmująca ponad 200 gatunków. Występuje u nich zapłodnienie wewnętrzne, samce zaopatrzone są w narząd kopulacyjny zwany gonopodium. Wszystkie, poza jednym gatunkiem (Tomeurus gracilis), są żyworodne.
• Procatopodinae – około 80 gatunków, w tym 5 występujących w Ameryce Południowej i ponad 70 w Afryce; gatunki południowoamerykańskie osiągają do 2 cm standardowej długości i są najmniejszymi z karpieńcokształtnych,

Rodzaje zaliczane do tej rodziny^[8] są zgrupowane w podrodzinach Procatopodinae, Poeciliinae, Aplocheilichthyinae:

Aapticheilichthys — Alfaro — Aplocheilichthys — Belonesox — Brachyrhaphis — Carlhubbsia — Cnesterodon — Cynopanchax — Fluviphylax — Gambusia — Girardinus — Heterandria — Heterophallus — Hylopanchax — Hypsopanchax — Laciris — Lacustricola — Lamprichthys — Limia — Micropanchax — Neoheterandria — Pamphorichthys — Pantanodon — Phallichthys — Phalloceros — Phalloptychus — Phallotorynus — Plataplochilus — Platypanchax — Poecilia — Poeciliopsis — Poropanchax — Priapella — Priapichthys — Procatopus — Pseudopoecilia — Pseudoxiphophorus — Quintana — Rhexipanchax — Scolichthys — Tomeurus — Xenodexia — Xenophallus — Xiphophorus —

Z racji niewielkich rozmiarów piękniczkowate nie mają znaczenia gospodarczego w rybołówstwie. Są wykorzystywane w laboratoryjnych badaniach w genetyce, toksykologii, biologii rozrodu, medycynie oraz w badaniach nad ekologią i etologią ryb, cenione w handlu akwarystycznym. Wśród wielu żyworodnych gatunków z podrodziny Poeciliinae znajdują się ryby, które zyskały dużą popularność w hodowlach akwarystycznych, między innymi molinezje, gupiki, limki, gambuzje, żyrardynki, drobniczki i mieczyki. Są to z reguły ryby atrakcyjnie ubarwione, dość odporne na zmienne warunki środowiskowe, a z tych powodów zalecane początkującym akwarystom.

• Mały słownik zoologiczny: ryby. Warszawa: Wydawnictwo „Wiedza Powszechna”, 1976. Brak numerów stron w książce
• Joseph S. Nelson: Fishes of the World. Wyd. 4. John Wiley & Sons, 2006. ISBN 0-471-25031-7. (ang.). Brak numerów stron w książce
• Włodzimierz Załachowski: Ryby. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1997. ISBN 83-01-12286-2. Brak numerów stron w książce

• słodkowodne ryby akwariowe
• ryby - wykaz rodzin