Pułk im. Konstantego Kalinowskiego

Pułk im. Konstantego Kalinowskiego

Полк імя Кастуся Каліноўскага

Wyzwolenie Białorusi poprzez wyzwolenie Ukrainy (Вызваленне Беларусі праз вызваленне Украіны)[1]
Flaga jednostki
Historia
Państwo	Ukraina
Sformowanie	marzec 2022
Nazwa wyróżniająca	kalinowcy
Patron	Konstanty Kalinowski
Komendanci
Pierwszy	Pawieł Szurmiej[2]
Konflikty zbrojne
inwazja Rosji na Ukrainę (2022)
Organizacja
Podległość	Siły Zbrojne Ukrainy
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Pułk im. Konstantego Kalinowskiego (biał. Полк імя Кастуся Каліноўскага, trb. Połk imia Kastusia Kalinoŭskaha, ukr. Полк імені Кастуся Калиновського)^[1], wcześniej Batalion im. Konstantego Kalinowskiego – ochotnicza jednostka w ramach Sił Zbrojnych Ukrainy złożona z Białorusinów, utworzona w marcu 2022 roku w celu obrony Ukrainy podczas rosyjskiej inwazji^[3].

Pułk składa się z dwóch batalionów – „Wołat” i „Litwin”^[1], a jego dowódcą jest Pawieł Szurmiej^[4]. Członkowie pułku są żołnierzami kontraktowymi Sił Zbrojnych Ukrainy^[5].

Jednostka nosi imię Wincentego Konstantego Kalinowskiego (biał. „Kastuś” Kalinoŭski), jednego z przywódców powstania styczniowego na Litwie i Białorusi. Pułk nosi w godle znak Pogoni, datę roczną wybuchu powstania styczniowego (1863) i sformowania jednostki (2022), skrzyżowane miecz i kosę bojową oraz barwy biało-czerwono-białe (białoruskie) i niebiesko-żółte (ukraińskie)^[1].

Szacuje się, że po stronie ukraińskiej walczy około 1500 ochotników z Białorusi, lecz według samego dowódcy, walczy w nim prawie 5 tysięcy ochotników (dane na rok 2022 i 2024)^[6]. Większość z nich skupiona jest w Pułku im. Kalinowskiego. Oprócz tego w wojnie biorą udział Białoruski pułk „Pahonia” („Pogoń”, związany ze środowiskiem politycznym Swiatłany Cichanoŭskiej) oraz samodzielny batalion „Terror” (odłączył się od Pułku Kalinowskiego)^[7][8].

Pierwsze zagraniczne grupy ochotnicze na Ukrainie powstały już podczas wojny w Donbasie w 2014 roku. Były to m.in. oddział „Pahonia” („Pogoń”) oraz grupa taktyczna „Białoruś”, utworzona w 2015 roku^[9]. Białorusini walczyli m.in. w ramach Pułku „Azow”. Członkowie tych grup uczestniczyli w walkach po stronie Ukrainy od samego początku rosyjskiej inwazji z 24 lutego 2022 roku. Dołączyli do nich inni białoruscy ochotnicy, min. uczestnicy protestów z 2020 roku^[10][11][12].

Już 3 marca 2022 roku w trakcie bitwy o Kijów w pobliżu Buczy zginął pierwszy białoruski bojownik Ilja Chrenaŭ (ros. Ilja Chrenow), pseudonim „Litwin”^[12][13].

9 marca 2022 roku ochotnicy białoruscy poinformowali o utworzeniu batalionu walczącego w walkach o Kijów po stronie Ukrainy. Samodzielny batalion został nazwany imieniem Konstantego „Kastusia” Kalinowskiego, jednego z przywódców powstania styczniowego na Litwie i Białorusi^[3].

Od 5 do 12 marca 2022 roku do batalionu dołączyło około 200 Białorusinów^[14]. Jednostka rozpoczynała działalność w ramach Międzynarodowego Legionu Obrony Terytorialnej Ukrainy, a od 25 marca batalion jest częścią Sił Zbrojnych Ukrainy. Wizerunki żołnierzy batalionu zostały umieszczone na plakatach w Kijowie, aby zilustrować ukraińsko-białoruskie więzi wojskowe^{[potrzebny przypis]}.

13 marca 2022 roku batalion poinformował o poniesieniu pierwszej straty. Pierwszym zabitym członkiem oddziału był Alaksiej Skobla, pseudonim „Tur”^[15], który zginął w walkach o Kijów, gdy jego oddział wpadł w zasadzkę^[16].

Pod koniec marca 2022 kalinowcy zostali skierowani do Mariupola, w celu wzmocnienia sił obrońców^[17].

21 maja batalion został rozszerzony do rozmiarów pułku złożonego z dwóch batalionów – „Wołat” (nazwanego na cześć ochotnika poległego 24 marca pod Irpieniem) i „Terror” (nazwanego na cześć ochotnika poległego 15 maja podczas wyzwalania jednej z ukraińskich wsi)^[18][19][10].

W sierpniu 2022 członkowie batalionu „Terror” opuścili pułk Kalinowskiego w ramach protestu przeciwko zmianie swojego dowódcy i odtąd walczą jako oddzielna jednostka pod tą samą nazwą. 23 sierpnia został ostatecznie sformowany batalion „Litwin” (nazwany na cześć ochotnika poległego 3 marca pod Buczą)^[13][10].

Pułk brał udział m.in. w obronie Siewierodoniecka i Lisiczańska oraz walkach na południowym odcinku frontu^[5][20]. Na początku lipca 2022 pod Lisiczańskiem śmierć poniósł min. dowódca batalionu „Wołat” Iwan Marczuk, pseudonim „Brest”^[21]. Podczas walk w 2023 oba bataliony walczyły m.in. w obronie Bachmutu^[22].

25 sierpnia 2022, w 31. rocznicę ogłoszenia przez Białoruś niepodległości, ochotnicy z Pułku Konstantego Kalinowskiego złożyli przysięgę na sztandar przekazany im 9 sierpnia w wileńskiej katedrze przez Radę Białoruskiej Republiki Ludowej, spadkobierców pierwszego białoruskiego rządu na uchodźstwie^[23][24][25].

22 października w skład Pułku Kalinowskiego wszedł pluton rozpoznania lotniczego, wcześniej wchodzący w skład Pułku „Pahonia”, również złożonego z ochotników białoruskich^[26]. W grudniu kalinowcy otrzymali pojazd opancerzony BWP-2, a w styczniu 2023 zdobyczny czołg T-72. Pułk poinformował o utworzeniu pierwszego pododdziału zmechanizowanego^[27][28].

W lutym 2023 w szeregach pułku utworzony został oddział „Atam” („Atom”), złożony z byłych białoruskich milicjantów (oddział nazwany na cześć ochotnika poległego pod Lisiczańskiem)^[29].

Utworzenie batalionu zostało zauważone przez przebywającą na emigracji byłą kandydatkę na urząd prezydenta Białorusi Swiatłanę Cichanoŭską, która 13 marca 2022 w serwisie Twitter podała Batalion Kalinowskiego jako przykład, że „w ramach naszego Ruchu Antywojennego coraz więcej osób z Białorusi dołącza, aby pomóc Ukraińcom w obronie ich kraju”^[30][31].

W tym samym czasie prezydent Białorusi Alaksandr Łukaszenka, sojusznik prezydenta Rosji Władimira Putina, nazwał ochotników „szalonymi obywatelami”^[15].

We wrześniu 2022 roku Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Białorusi uznało strony i profile internetowe pułku za ekstremistyczne^[32].

11 października 2022 Główny Wydział Śledczy Białorusi poinformował, że wszczął sprawę karną wobec założycieli i członków Pułku Kalinowskiego. Ochotników oskarżono o ekstremizm i chęć „stawiania zbrojnego oporu podczas specjalnej operacji wojskowej, a następnie zbrojnego przejęcia władzy w Republice Białoruś”^[33].

Przedstawiciele pułku odmówili udziału w zorganizowanej przez demokratyczną opozycję konferencji „Nowa Białoruś”, która odbyła się w dniach 8–9 sierpnia 2022 w Wilnie i nie poparli emigracyjnego Zjednoczonego Gabinetu Przejściowego sformowanego przez Swiatłanę Cichanoŭską^[34].

Jednocześnie w tym samym czasie (9 sierpnia 2022) jednostkę poparła Rada Białoruskiej Republiki Ludowej (spadkobiercy pierwszego białoruskiego rządu) oraz jej przewodnicząca Iwonka Surwiłła (formalnie głowa państwa na uchodźstwie), a przedstawiciele pułku na uroczystości w wileńskiej katedrze odebrali sztandar ofiarowany im przez Radę BRL^[24][25].

W październiku 2022 część parlamentarzystów ukraińskich złożyła wniosek, by Pułk Kalinowskiego, a nie tymczasowy gabinet Cichanoŭskiej, był traktowany przez władze Ukrainy jako oficjalny „przedstawiciel narodu białoruskiego”^[35].

W lutym 2023 białoruski polityk opozycyjny Zianon Pazniak poinformował o negocjacjach z Pułkiem Kalinowskiego w sprawie utworzenia struktury wojskowo-politycznej, która ma nosić nazwę Rady Bezpieczeństwa^[36].

25 września 2024 roku Sąd Najwyższy Białorusi uznał Pułk Kalinowski za organizację terrorystyczną^[37].

• Pawieł Szurmiej, były białoruski wioślarz olimpijski i rekordzista świata^[38].

• Legion Wolność Rosji
• Rosyjski Korpus Ochotniczy
• Międzynarodowy Legion Obrony Terytorialnej Ukrainy