Sarnia Skała
 Szczyt Sarniej Skały od strony Czerwonej Przełęczy | |
| Państwo | |
|---|---|
| Pasmo | |
| Wysokość | 1378 m n.p.m. |
| Wybitność | 78 m |
Położenie na mapie Tatr  | |
Położenie na mapie Karpat  | |
 49°15′52,8″N 19°56′29,8″E/49,264667 19,941611 | |
Sarnia Skała – szczyt w pasie reglowym Tatr Zachodnich, między Doliną Białego a Doliną Strążyską[1]. Wznosi się na wysokość 1378 m[2][3] (według wcześniejszych pomiarów 1377 m[4]).
Topografia
[edytuj | edytuj kod]Sarnia Skała tworzy skalistą grań o długości około 300 m i przebiegu równoleżnikowym. Na południu Czerwona Przełęcz (1300 m[3]) oddziela ją od Suchego Wierchu (1539 m[3]). Ku północy od Sarniej Skały odbiegają dwa grzbiety tworzące obramowanie dla dwóch dolin reglowych znajdujących się poniżej Sarniej Skały: doliny Spadowiec i Doliny ku Dziurze. Obydwa ramiona noszą nazwę Spaleniec[1]:
- grzbiet północno-wschodni, w Łomiku rozgałęziający się na dwa ramiona otaczające dolinę Spadowiec,
- grzbiet północny, nieco odchylony na północny zachód, oddzielający Dolinę Strążyską od Doliny ku Dziurze. Grzbiet ten w dolnej części nazywa się Grześkówkami.
Pomiędzy tymi grzbietami z Sarniej Skały opada w północnym kierunku jeszcze grzęda dzieląca górną część Doliny ku Dziurze na dwie odnogi[1].
Opis szczytu
[edytuj | edytuj kod]Sarnia Skała zbudowana jest z wapieni dolomitowych. Pod jej skalistymi ścianami znajduje się niewielka, zarastająca kosodrzewiną polana. Dawniej Sarnią Skałę nazywano Małą Świnicą, Świniczką lub Świnią Skałą i była ona intensywnie penetrowana przez poszukiwaczy skarbów (na skałach zachowały się do tej pory wyryte przez nich znaki)[5].
Sarnia Skała jest w sezonie turystycznym zwykle masowo oblegana przez turystów. Z jej szczytu jest doskonały widok na masyw Giewontu, a w drugą stronę na Zakopane[5].
Przyroda
[edytuj | edytuj kod]Na Sarniej Skale stwierdzono występowanie wielu gatunków roślin rzadkich w Polsce (m.in. storzan bezlistny (ostatnio nie potwierdzono jego występowania, na opisanym stanowisku wyginął), sosna drzewokosa, ostrożeń głowacz, jarząb nieszpułkowy, irga kutnerowata), lub pospolitych na niżu, ale rzadkich w Karpatach (mącznica lekarska)[6]. W zaroślach kosodrzewiny w 2003 r. A. Roniker znalazł grzybówkę pomarańczowoblaszkową. Było to pierwsze znane stanowisko tego grzyba w Polsce[7].
Sarnia Skała jest interesująca dla botaników i wielbicieli roślin tatrzańskich. Na jej gołych skałach pięknie zakwitają gatunki roślin wapieniolubnych, m.in. dębik ośmiopłatkowy i dzwonek jednostronny. Rośnie tutaj także miniaturowa krzewinka – wierzba alpejska, omieg kozłowiec, różeniec górski, jaskier alpejski, kilka gatunków skalnic i wiele innych. Na zboczach Sarniej Skały i w dolinach reglowych wokół niej sztucznie wprowadzono modrzewia japońskiego oraz drzewiastą kosodrzewinę wyhodowaną z nasion pochodzących z alpejskiej kosodrzewiny[8]. W czasie zjazdu Polskiego Towarzystwa Botanicznego w Zakopanem w czerwcu 1956, podczas poszukiwań na szczycie jarząbu nieszpułkowego, odnaleziono inny gatunek jarząbu, nie notowany dotąd w Polsce, a mianowicie jarząb turyngski (Sorbus ×thuringiaca (Nyman) Schonach). Jest to mieszaniec jarząbu pospolitego i mącznego. Egzemplarz z Sarniej Skały rósł wśród kosodrzewiny od strony Zakopanego, 10 m od grani, w miejscu największego obniżenia dwóch ostatnich wierzchołków (na ostatnim stała wtedy wieża triangulacyjna). Drzewko miało podówczas około 2 m wysokości[9].
Na Sarniej Skale obserwuje się zjawisko obniżenia wszystkich pięter roślinności[10] o nawet 200 m. Górna granica lasu schodzi tutaj rekordowo do 1300 m n.p.m. Tak zwany fenomen Sarniej Skały spowodowany jest zacieniającym działaniem potężnych ścian Giewontu znajdujących się po jej południowej stronie w bezpośredniej bliskości oraz silnymi północno-zachodnimi wiatrami wiejącymi z Przełęczy w Grzybowcu[8].
Szlaki turystyczne
[edytuj | edytuj kod]
Ścieżka nad Reglami, odcinek: Kuźnice – Hala Kalatówki – skrzyżowanie ze szlakiem żółtym z Doliny Białego – Czerwona Przełęcz – Polana Strążyska. Na polance w rejonie przełęczy od ścieżki odchodzi odgałęzienie szlaku na Sarnią Skałę[11]. - Czas przejścia z Kalatówek na przełęcz: 1:25 h, z powrotem 1 h
- Czas przejścia z przełęczy na Polanę Strążyską: 35 min, ↑ 50 min
- Czas przejścia z przełęczy na Sarnią Skałę: 10 min, ↓ 10 min
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Tatry polskie. Mapa turystyczna 1:20 000, Piwniczna: Agencja Wyd. „Wit” S.c., 2006, ISBN 83-89580-00-4.
- ↑ Czy Rysy mają wysokość 2500 m n.p.m.? Nareszcie znamy dokładne wysokości najwyższych polskich szczytów [online], Instytut Geodezji i Geoinformatyki - Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu [dostęp 2022-09-04].
- ↑ a b c Główny Urząd Geodezji i Kartografii, Dane pomiarowe z lotniczego skaningu laserowego [online].
- ↑ Geoportal. Mapa lotnicza [online] [dostęp 2022-09-04].
- ↑ a b Józef Nyka, Tatry Polskie. Przewodnik, wyd. 13, Latchorzew: Wydawnictwo Trawers, 2003, ISBN 83-915859-1-3.
- ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirek, Czerwona księga Karpat Polskich, Warszawa: Instytut Botaniki PAN, 2008, ISBN 978-83-89648-71-6.
- ↑ Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b Władysław Szafer, Tatrzański Park Narodowy, Zakład Ochrony Przyrody PAN, 1962.
- ↑ Kazimierz Browicz, Władysław Bugała, Sorbus ×thuringiaca Fritsch (S. aucuparia x S. Aria) w Tatrach Polskich, „Sprawozdania Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk” (1), 1956, s. 68–70.
- ↑ Zofia Radwańska-Paryska, Witold Henryk Paryski, Wielka encyklopedia tatrzańska, Poronin: Wydawnictwo Górskie, 2004, ISBN 83-7104-009-1.
- ↑ Tatry. Zakopane i okolice. Mapa w skali 1:27 000. Warszawa: ExpressMap Polska, 2005. ISBN 83-88112-35-X.
