Semla

Semla – ciastko z bułki pszennej wypełnione słodkim nadzieniem. W Szwecji jest to tradycyjny deser spożywany w tłusty wtorek (szw. fettisdag), czyli ostatni dzień karnawału. Poza Szwecją tę tradycję obchodzi się również w Danii, Finlandii oraz regionalnie w innych państwach północnej Europy i w Niemczech^{[potrzebny przypis]}.

Tradycyjnie semlę serwuje się w głębokim talerzu, zamoczoną w gorącym mleku i przyozdobioną laską cynamonu^[1]. Tak podana semla nazywa się hetvägg. Najczęściej jednak semlę podaje się na zwykłym talerzyku, jak każde inne podobne ciasto.

Nazwa semla pochodzi od łacińskiego wyrazu semila, oznaczającego najdrobniejszy rodzaj mąki^[2]. Początkowo w Szwecji słowo semla oznaczało każdy rodzaj bułki pszennej lub żytniej i nadal tak jest stosowane wśród fińskich Szwedów, którzy semlę nazywają fastlagsbulle, natomiast fińska nazwa semli to laskiaispulla^[3]. Również w południowej Szwecji stosowana jest nazwa fastlagsbulle, chociaż tam słowo semla jest coraz częściej stosowane, szybko wypierając dawne nazewnictwo. Innym synonimem tego wyrazu jest fettisdagsbulle. Semle zamoczone w mleku nazywa się hetvägg. Nazwa ta pochodzi od niemieckiego zwrotu heisse Wecken, oznaczającego gorące kliny, jako że pierwotnie semle miały kształt klina, co pozwalało na umieszczenie większej ilości ciastek w rondlu z mlekiem^[4]. Poza Szwecją i Finlandią, semla jest popularna również w innych krajach, które często stosują własne nazwy. I tak na przykład duńska nazwa to fastelavnsbolle, norweska – fastelavensbolle, łotewska – debeskūka, a estońska – vastlakukkel.

Rodzaj bułki, jak i wypełnienia, może się różnić w zależności od regionu. W Szwecji najpopularniejsze semle składają się ze słodkiej bułki pszennej z rozciętym wierzchem, wypełnionej masą migdałową i bitą śmietaną, z wierzchu są posypane cukrem pudrem^[5]. Masa migdałowa składa się ze zmielonych migdałów zmieszanych z cukrem pudrem i białkiem lub syropem kukurydzianym nadającym jej właściwą gęstość (nie mylić z marcepanem). W zachodniej Szwecji cukier puder zastępowany jest cukrem drobnoziarnistym, a zamiast masy migdałowej stosuje się siekane migdały. W Finlandii zamiast masy migdałowej używa się często dżemu, najczęściej malinowego lub truskawkowego. Semle wypełnione masą migdałową dekoruje się z wierzchu cukrem pudrem lub polewą, której głównym składnikiem są grubo starte migdały, natomiast semle z dodatkiem dżemu posypywane są cukrem pudrem.

Również rodzaje bułki mogą różnić się w zależności od regionu. Tradycyjnie jest to słodka bułka pszenna z dodatkiem kardamonu.

W sprzedaży dostępne są również semle dla alergików. Przykładowo dla osób z nietolerancją laktozy do wypełnienia używa się bezlaktozowej śmietany i kremu waniliowego.

Pieczywo zamoczone w mleku jako deser znane było już w starożytnym Rzymie^[1], skąd przeniesiono je do Germanii. W średniowiecznych niemieckich kronikach używa się nazwy semala^[2].

Nie wiadomo dokładnie, kiedy semle pojawiły się w Szwecji. Najstarsza znana wzmianka o semli pochodzi z Biblii Gustawa Wazy z 1541 roku^[2]. Istnieje prawdopodobieństwo, że do Szwecji semle sprowadziła Katarzyna saska, pierwsza żona króla Gustawa Wazy, która, będąc Niemką, narzekała na wszystko, co szwedzkie^[6].

Wielkim miłośnikiem semli był szwedzki król Adolf Fryderyk, który w tłusty wtorek 12 lutego 1771, po spożyciu obfitego obiadu, na deser zjadł jeszcze dużą ilość semli. Wkrótce po tym dostał skurczy żołądka, a kilka godzin później już nie żył^[7]. Po tym wydarzeniu, hrabia Johan Gabriel Oxenstierna zaproponował wprowadzenie zakazu spożywania semli w Szwecji nazywając je zabójcami króla^[4]. Ta propozycja jednak nie uzyskała społecznego poparcia.

Po raz pierwszy masę migdałową do semli zaczęto stosować w 1833 roku, a bitą śmietanę po I wojnie światowej^[4].