Smołdzino (powiat słupski)

Smołdzino

wieś
Dawny kościół ewangelicki
Państwo	Polska
Województwo	pomorskie
Powiat	słupski
Gmina	Smołdzino
Liczba ludności (2021)	817[2]
Strefa numeracyjna	59
Kod pocztowy	76-214[3]
Tablice rejestracyjne	GSL
SIMC	0751166
Położenie na mapie Polski Smołdzino
Położenie na mapie województwa pomorskiego Smołdzino
Położenie na mapie powiatu słupskiego Smołdzino
Położenie na mapie gminy Smołdzino Smołdzino
54°39′46″N 17°12′51″E/54,662778 17,214167[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Smołdzino (kaszb. Smôłdzëno^[4], niem. Schmolsin^[5]) – wieś w północnej Polsce, położona w województwie pomorskim, w powiecie słupskim, w gminie Smołdzino na Wybrzeżu Słowińskim. Miejscowość jest siedzibą gminy Smołdzino.

W miejscowości działało Państwowe Gospodarstwo Rolne Smołdzino^[6]. Wieś pełni między innymi funkcję turystyczną, ze względu na bliskość Morza Bałtyckiego i atrakcji turystycznych.

W 2011 miejscowość liczyła 947 mieszkańców^[7].

W roku 2021 wieś liczyła 817 mieszkańców, z czego 51,9% stanowiły kobiety, a 48,1% mężczyźni^[2].

Wieś jest siedzibą sołectwa, które obejmuje powierzchnię 1116,92 ha, a wg danych z 2006 r. zamieszkiwało je 971 osób^[8].

Smołdzino leży nad rzeką Łupawą, u podnóża wzgórza Rowokół, w sąsiedztwie Bałtyku, kilku przymorskich jezior (Gardno, Łebsko, Dołgie Wielkie, Dołgie Małe), w pobliżu Słowińskiego Parku Narodowego.

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa słupskiego.

Nazwa, wzmiankowana po raz pierwszy w formie Smolino w 1281, ma pochodzenie słowiańskie. Co do jej charakteru wysnuto następujące hipotezy etymologiczne:

• nazwa topograficzna, powstała przez dodanie do pomorskiego kontynuantu psł. *smola „żywica, smoła, pak” (por. pol. smoła, płb. smölă „żywica”) formantu -ino; nazwa rekonstruowana jako *Smolino (por. najstarszy zapis Smolino)^[9],
• nazwa topograficzna, powstała przez dodanie do pomorskiego kontynuantu psł. *smĺ̥dъ „żebrzyca” (por. pol. gw. smłód „gorysz”) formantu -ino z rozszerzeniem nosowym; nazwa rekonstruowana jako *Smolędzino (por. zapis Schmollensin z 1350)^[9].

Friedrich Lorentz odnotował formy nazwy w lokalnych gwarach słowińskich: Smɵ̀·ʉ̯ʒänɵ, Smɵ̀·ʉ̯ʒänä wraz z nazwami mieszkańców – zarówno z pominiętym formantem -in-: Smɵ̀·ʉ̯ʒȯu̯n, Smɵ̀·ʉ̯ʒȯu̯nkă „smołdzinianin, smołdzinianka”, jak i w postaci pełnej: Smɵ̀·ʉ̯ʒäńȯu̯n, Smɵ̀·ʉ̯ʒäńȯu̯nkă „ts.”^[10]. Forma Smɵ̀·ʉ̯ʒänä jest odnotowana jako mnoga^[10] i w języku polskim rekonstruuje się jako *Smołdziny^[9]. Niemiecka nazwa Schmolsin jest adaptacją fonetyczną pierwotnej nazwy słowiańskiej^[9]. Współczesna polska nazwa Smołdzino jest oparta na gwarowej formie słowińskiej^[9].

Rada Języka Kaszubskiego proponuje kaszubską formę nazwy Smôłdzëno^[11].

Jest to wieś słowińska o dużych tradycjach. Pierwsze wzmianki o wsi pochodzą z dokumentu księcia gdańskiego Mściwoja II 1281; w latach 1329–1341 wieś stanowiła własność Krzyżaków. W 1622 roku dobra smołdzińskie przypadły w wianie księżnej Annie de Croy, fundatorce kościoła z 1632 roku. W Smołdzinie pracował pastor Michał Mostnik (Pontanus), który niesłusznie uchodził za piewcę polskości i znawcę języka kaszubskiego^[12]. W 1830 roku wygłoszono ostatnie kazania w języku kaszubskim. W 1935 roku u ujścia rzeki Łupawy do jeziora Gardno zbudowano elektrownię wodną. Od 1969 w Smołdzinie mieści się dyrekcja Słowińskiego Parku Narodowego.

Na terenie miejscowości znajduje się pomnik upamiętniający poległych w 1945 r. żołnierzy Armii Czerwonej^[13].

• Kościół wzniesiony w 1632 r., wczesnobarokowy ołtarz, na skrzydłach owalne portrety Anny de Croy i jej 12-letniego syna Bogusława Ernesta, barokowa amboną z początków XVII wieku, na stropie 49 obrazów z XVII w^[14].
• Cmentarz komunalny z 2 połowy XIX w.

Inne obiekty:

• Pałac z parkiem^[15]; piętrowy pałacyk z XIX w., bez cech stylowych^[16],
• Muzeum Przyrodnicze Słowińskiego Parku Narodowego,
• Elektrownia Wodna „Smołdzino”,
• Wieża widokowa na wzgórzu Rowokół.

Przedwojenne Smołdzino pojawia się w książce niemieckiej dziennikarki i pisarki Corduli Bölling-Moritz Glück aus grünem Glas^[17], będącej wspomnieniami z jej dzieciństwa (dziadek autorki był administratorem urzędu leśnego z siedzibą w nieistniejącym dziś pałacu^[18]).

Smołdzino jako miejsce akcji występuje również w powieści grozy Krzysztofa Wrońskiego Czarny bóg^[19]. Opisane wydarzenia mają miejsce w roku 1947, tuż przed opuszczeniem Smołdzina przez ostatnich niemieckich mieszkańców. W książce występują charakterystyczne punkty miejscowości, takie jak wzgórze Rowokół, kościół Świętej Trójcy, nieistniejący dziś pałac czy dawna plebania (obecnie siedziba dyrekcji Słowińskiego Parku Narodowego).

• Parafia Greckokatolicka św. Mikołaja w Smołdzinie
• Parafia Trójcy Świętej w Smołdzinie
• Świadkowie Jehowy: zbór Smołdzino (Sala Królestwa: Słupsk)^[20]

• inne miejscowości o nazwie Smołdzino – strona ujednoznaczniająca.

• Dominika Czarnecka: „Pomniki wdzięczności” Armii Czerwonej w Polsce Ludowej i w III Rzeczypospolitej. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2015. ISBN 978-83-7629-777-4. OCLC 1062341968.

• Smołdzino na stronie powiatu słupskiego
• Smołdzino. smoldzino.most.org.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-01-28)].
• Cmentarze w Smołdzinie