Spokój

Ten artykuł dotyczy filmu produkcji polskiej. Zobacz też: inne znaczenie tego słowa.

Spokój – polski telewizyjny film obyczajowy z 1976 roku w reżyserii Krzysztofa Kieślowskiego, nakręcony według własnego scenariusza. Bohaterem filmu jest robotnik (Jerzy Stuhr), który po wyjściu z więzienia próbuje ustabilizować swoje życie. Za ukazanie strajku robotniczego, wobec którego główny bohater zachowuje obojętność, film otrzymał zakaz rozpowszechniania do 1980 roku.

Głównym bohaterem Spokoju jest Antoni Gralak, robotnik, który wychodzi z więzienia i nie może liczyć na wsparcie rodziny, ani dawnej narzeczonej. Antoni próbuje rozpocząć życie na nowo i zatrudnia się na budowie. Ustatkowuje się, wchodzi w związek małżeński z Bożeną, który owocuje również narodzinami dziecka. Stabilizację życiową, która go w pełni zadowala, komentuje następująco: „Robotę mam. Spać, jeść. Dobrze mam, co? Teraz popatrz: kobieta, dzieci, własny kąt, obiad zawsze w domu”. Niebawem jednak z placu budowy ginie cement i cegła. Kierownik zaczyna podejrzewać o rzekomy sabotaż Antoniego, prześladuje także innych robotników. Ci zaś, wywołując strajk, patrzą z podejrzliwością na Antoniego, którego oskarżają o schlebianie kierownikowi. Ostatecznie przeprowadzają na nim lincz, katując go na śmierć^[1].

Wzorcem wyjściowym dla reżysera Krzysztofa Kieślowskiego była nowela Lecha Borskiego Krok za bramę. Reżyser z noweli przejął jedynie anegdotyczny wątek, resztę scenariusza dopisując samemu. Fabuła nie zdawała się Kieślowskiemu porywająca do momentu, kiedy znalazł on odpowiedniego aktora do głównej roli, Jerzego Stuhra. Stuhr, korzystając z kontaktów ze Starego Teatru w Krakowie, dopomógł Kieślowskiemu w obsadzie większości ról do filmu. Część ról otrzymali również mniej znani aktorzy z krakowskiego Teatru Kolejarza oraz naturszczycy. W filmie Spokój Kieślowski wykorzystał metodę pracy z aktorami, którą wprowadził jeszcze w Bliźnie. Kształt opracowywanej sceny reżyser ujawniał dopiero dzień przed zdjęciami. I tu bardzo Kieślowskiemu pomagał Stuhr, wymyślając dialogi na poczekaniu i odtwarzając je przed obsadą, aby ekipa filmowa była przygotowana do zdjęć^[2].

Zdjęcia do Spokoju nakręcił Jacek Petrycki, który już przedtem współpracował z Kieślowskim, lecz dopiero debiutował jako operator przy filmie fabularnym^[3].

W 2017 roku Spokój przeszedł rekonstrukcję cyfrową obrazu i dźwięku. Ponieważ do przeprowadzenia rekonstrukcji użyto materiału światłoczułego na taśmie 16 mm, który był w złym stanie technicznym, do współpracy przy odnowieniu filmu zaproszono Jacka Petryckiego. Podczas rekonstrukcji pod okiem Petryckiego korzystano z negatywu filmu i dźwięku magnetycznego. Premiera zrekonstruowanego cyfrowo Spokoju odbyła się 21 września 2017 roku w Gdyńskim Centrum Filmowym^[4].

Niedługo po zakończeniu zdjęć Spokój okazał się filmem niecenzuralnym i otrzymał zakaz rozpowszechniania, ponieważ w międzyczasie wybuchły strajki robotników w Ursusie i Radomiu, po których wszelka sugestia o buncie robotniczym nie podobała się gierkowskiej władzy^[3]. Dopiero na fali porozumień sierpniowych dopuszczono go do wyświetlania w kinach 19 września 1980 roku. Na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w 1981 roku film został uhonorowany Nagrodą Specjalną Jury, a pismo „Ekran” przyznało filmowi wyróżnienie Złoty Ekran^[1]. Przyczyny uhonorowania Spokoju upatrywano właśnie w ukazaniu strajku robotniczego, gdyż film traktowano profetycznie jako zapowiedź triumfu „Solidarności”^[5]. Spokój był wyświetlany w telewizji w 1981 roku, lecz w wyniku wprowadzenia stanu wojennego ponownie zaprzestano jego rozpowszechniania^[1][2].

• Spokój w bazie filmpolski.pl
• Spokój w bazie IMDb (ang.)
• Spokój w bazie Filmweb