Szumsk (miasto)
 Cerkiew prawosławna Przemienienia Pańskiego,wspólnie użytkowana przez Kościół Prawosławny Ukrainy i UKP PM | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Obwód | |||||
| Obwód | |||||
| Powierzchnia | 5 km² | ||||
| Populacja (2017) • liczba ludności |
| ||||
| Nr kierunkowy | +380-3558 | ||||
| Kod pocztowy | 47104 | ||||
Położenie na mapie obwodu tarnopolskiego  | |||||
Położenie na mapie Ukrainy  | |||||
 50°07′N 26°07′E/50,116667 26,116667 | |||||
| Strona internetowa | |||||
Szumsk (ukr. Шумськ) – miasto na Ukrainie, w obwodzie tarnopolskim w rejonie krzemienieckim[2], była siedziba rejonu szumskiego, do 1945 w Polsce, w województwie wołyńskim, w powiecie krzemienieckim, siedziba gminy Szumsk.
Historia
[edytuj | edytuj kod]
Szumsk jest jedną z najwcześniej wzmiankowanych miejscowości na Wołyniu (1149). W 1637 roku założono tu klasztor bazylianów, zniszczony wraz z całym miastem podczas powstania Chmielnickiego. W 1715 roku Stanisław Maliński ufundował klasztor franciszkanów, po powstaniu listopadowym skasowany; kościół klasztorny zamieniono na cerkiew prawosławną[3].
W okresie międzywojennym miejscowość była siedzibą gminy Szumsk. Miasteczko było zamieszkane głównie przez ludność żydowską (70%), która została wymordowana przez Niemców z pomocą ukraińskiej policji 8 sierpnia 1942 roku podczas likwidacji getta; za miastem znajduje się zbiorowa mogiła 1792 rozstrzelanych mieszkańców[4].
Podczas okupacji hitlerowskiej, w marcu 1942 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 2000 osób. 18 sierpnia 1942 roku Niemcy zlikwidowali getto, a Żydów zamordowali. Sprawcami zbrodni było Gestapo i SD z Równego, niemiecka żandarmeria oraz ukraińska policja[5].
W nocy z 20 na 21 marca 1943 na Szumsk napadła bojówka złożona ze zbiegłych policjantów ukraińskich i banderowców, wywlekając z domów kilku Polaków i zabijając na terenie byłego getta. Miasto stało się schronieniem dla około 3 tys. Polaków uciekających z wiosek przed rzeziami UPA; wsie gminy w znacznej części były polskie. Niemcy utworzyli w Szumsku oddział policji złożony z Polaków, który dawał ochronę uchodźcom[6].
Armia Czerwona zajęła Szumsk 26 lutego 1944 roku[4]. Polacy zostali ekspatriowani z miasta w maju 1945 roku[6].
Po wojnie ludność ukraińska została poddana represjom, liczne wywózki na wschód, procesy upowców.
Architektura
[edytuj | edytuj kod]- cerkiew Przemienienia Pańskiego (dawny kościół franciszkanów) – zdaniem Grzegorza Rąkowskiego główny zabytek miasta[3]
- młyn z pocz. XX wieku[3]
- Kościół Niepokalanego Poczęcia NMP – ufundowany w 1852 roku służył wiernym do 1945 roku; następnie użytkowany jako magazyn, w 1985 roku wysadzony w powietrze. Świątynię odbudowano według starych planów po upadku ZSRR[3]
- zamek[7] – w XIX wieku był w ruinie[3]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2017 року. Державна служба статистики України. Київ, 2017. стор.66
- ↑ Постанова Верховної Ради України від 17 липня 2020 року № 807-IX
- ↑ a b c d e Grzegorz Rąkowski, Wołyń. Przewodnik po Ukrainie Zachodniej. Część I, Pruszków: Rewasz, 2005, s. 393-394, ISBN 83-89188-32-5, OCLC 69330692.
- ↑ a b Холокост на территории СССР: Энциклопедия, Red. I.A. Altman, Moskwa 2009, ISBN 978-5-8243-1296-6 s. 1098
- ↑ Geoffrey P. Megargee (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part B, s. 1481.
- ↑ a b Władysław Siemaszko, Ewa Siemaszko, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na ludności polskiej Wołynia 1939-1945, t. 1, Warszawa: „von borowiecky”, 2000, s. 456-457, ISBN 83-87689-34-3, OCLC 749680885.
- ↑ Szumsk. [dostęp 2013-09-07].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. XII, Warszawa, 1880–1902, s. 77.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Szumsk, mko, powiat krzemieniecki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 77.
- Szumsk, mko, powiat krzemieniecki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 647.
- Zamek w Szumsku
