Trogony
| Trogoniformes[1] | |||
| A.O.U., 1886 | |||
 Przedstawiciel rzędu – afrotrogon prążkowany (Apaloderma vittatum) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | trogony | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
| Rodzina: Trogon Brisson, 1760 | |||
| Rodziny i podrodziny | |||
| |||
| Zasięg występowania | |||
 | |||
Trogony[4] – rząd (Trogoniformes) oraz rodzina (Trogonidae) ptaków z podgromady Neornithes.
Zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]Rząd obejmuje gatunki zamieszkujące Amerykę od południowej Arizony po północną Argentynę[5], podzwrotnikową strefę Afryki oraz krainę orientalną od Indii po Filipiny i Sumatrę[6]. Zasięg gatunków azjatyckich rozciąga się od zachodnich Indii do płd.-wsch. Chin, kontynentalnej części płd.-wsch. Azji i indonezyjskich wysp[5].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Trogony osiągają długość ciała około 23–38 cm. Ozdobny ogon kwezala herbowego, który tworzą pokrywy nadogonowe, dorasta do 60 cm długości. Ptaki z rodziny Trogonidae posiadają krótkie, grube nogi oraz krótkie, zaokrąglone skrzydła, które w połączeniu z długimi ogonami zapewniają zwrotność w locie. Dzioby są grube, często piłkowane. Trogony posiadają dwa palce skierowane do przodu i dwa do tyłu. Wizualnie ich układ podobny jest do papug (u których występuje zygodaktylia), jednak do przodu skierowane są inne palce – trzeci i czwarty[5] (w j. angielskim taki układ palców nazywa się heterodactyly).
Upierzenie jest miękkie i gęste. Dymorfizm płciowy zwykle przejawia się jedynie w nasyceniu barw, które jest mniejsze u samic; mogą one również różnić się deseniem na zewnętrznych sterówkach. Niekiedy jaskrawozielony lub niebieski połysk piór samców u samic zastąpiony jest barwą brązową, brązowoszarą lub grafitową. Dwadzieścia pięć gatunków amerykańskich z wierzchu ma pióra zielone, niebieskie, brązowe lub fioletowe, zaś na brzuchu silnie kontrastujące czerwone, różowe, pomarańczowe lub żółte upierzenie. Trzy gatunki afrykańskie z rodzaju Apaloderma są niezwykle podobne do gatunków amerykańskich, różnią się jaskrawo ubarwionymi plamami nagiej skóry ulokowanymi z przodu głowy. U gatunków z rodzaju Harpactes nie występują barwy metaliczne; za to u obu płci są obecne plamy nagiej skóry wokół oczu[5].
Ekologia
[edytuj | edytuj kod]Środowiskiem życia trogonów są lasy i zadrzewienia, także te wtórne, od poziomu morza do wysokości ponad 3000 m n.p.m. Nadzwyczaj różnorodne siedliska zasiedla trogon obrożny – są to zarówno wilgotne lasy Kostaryki, jak i chłodne, dębowo-sosnowe lasy południowego zachodu USA do wysokości 2500 m n.p.m. W Afryce trzy gatunki zasiedlają wilgotną strefę równikową. Najpospolitszy jest tam afrotrogon zielony, żyjący w lasach, zarówno nizinnych, jak i tych leżących w okolicach 3300 m n.p.m. Na jego zasięg częściowo nachodzi zasięg afrotrogona prążkowanego, który jednak sięga do jedynie 1600 m n.p.m. W Azji Indonezja i Malezja są najbogatsze w gatunki. Do gatunków o obszerniejszym zasięgu należy sędzioł zielonkawy[5].
Trogony żywią się głównie owocami i bezkręgowcami, w tym pająkami. Połykają także owoce o dużych pestkach, jak awokado. Pestka zostaje zwrócona. Ptaki zbierają również zwierzęta z liści i gałęzi. Preferują duże owady, jak prostoskrzydłe i gąsienice motyli, ale większe gatunki niekiedy łapią kręgowce, np. jaszczurki i płazy. Pokarm zwierzęcy zyskuje na znaczeniu podczas okresu lęgowego[5].
Zarówno samce, jak i samice wydają głosy terytorialne i te wabiące partnerów. Gniazdo przeważnie znajduje się w naturalnym zagłębieniu, opuszczonej dziupli dzięcioła lub nowej dziupli, wydłubanej w próchniejącym drewnie. Kilka gatunków tropikalnych drąży dziuple w termitierach. W zniesieniu 2–4 jaja, o skorupce barwy płowej, białawej lub niebieskiej – jak u ptaków z rodzaju Pharomachrus i kwezala ciemnego. Inkubacja trwa 17–19 dni. Wysiadują oba ptaki z pary, również oboje rodzice opiekują się młodymi, które pozostają w gnieździe 17–28 dni i mogą pozostawać niesamodzielne jeszcze przez kilka miesięcy po wykluciu[5].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Nie jest pewne, w jakim stopniu trogony są spokrewnione z pozostałymi rzędami ptaków nowoczesnych. Zasugerowano, że cały rząd trogonów powinien zostać włączony do rzędu kraskowych[7]. Do rodziny należą następujące podrodziny[4]:
- Apalodermatinae Sangster, Gregory & Dickinson, 2023 – afrotrogony
- Trogoninae Billberg, 1828 – trogony właściwe
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Trogoniformes, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Trogonidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2015-06-12] (ang.).
- ↑ G.J. Billberg: Synopsis Faunae Scandinaviae. T. 1. Cz. 2: Aves. Holmiae: Ex officina typogr. Caroli Deleen, 1828, s. tabela. (łac.).
- ↑ a b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Trogonidae Lesson, 1828 – trogony - Trogons (wersja: 2023-12-03). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-01-30].
- ↑ a b c d e f g Sheri L. Williamson & P. R. Colston: Trogonidae. W: Ptaki. Wszystkie rodziny świata. Buchmann, 2010, s. 362–363. ISBN 978-83-7670-263-6.
- ↑ D.W. Winkler, S.M. Billerman & I.J. Lovette, Trogons (Trogonidae), version 1.0., [w:] S.M. Billerman, B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (red.), Birds of the World, Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY 2020, DOI: 10.2173/bow.trogon1.01 [dostęp 2020-06-09] (ang.).
- ↑ U.S. Johansson, P.G.P. Ericson. Molecular support for a sister group relationship between Pici and Galbulae (Piciformes sensu Wetmore 1960). „Journal of Avian Biology”. 34, s. 185–197, 2003. (ang.).
