Wić

Ten artykuł dotyczy organellum. Zobacz też: rzekę na Białorusi.

Wić (łac. flagellum, l.mn. flagella) – organellum ruchu wyrastające z powierzchni komórki u niektórych mikroorganizmów, bakterii, pierwotniaków, niektórych grzybów, niższych roślin i komórek zwierząt, np. u wiciowców, młodocianych korzenionóżek, promienionóżek, komórek kołnierzykowo-biczykowatych gąbek, plemników.

Znane są trzy typy wici, które mają całkowicie odmienną ultrastrukturę i nie wykazują homologii – wici bakterii, archeonów i eukariontów. Budowa wici tych ostatnich stała się jedną z podstaw współczesnych podziałów systematycznych wyróżniających sześć supergrup jądrowców.

Pewnym grupom organizmów nadawane są nazwy charakteryzujące liczbę i ułożenie wici. Organizmy, które mają wici przez całe życie, a ich ciała są jednokomórkowe, nazywane są wiciowcami (Flagellatae), ten typ budowy zaś – monadowym. Niegdyś grupa ta obejmowała również organizmy będące koloniami monad (np. toczek). Obecnie wiciowce nie są uważane za naturalny takson i ich przedstawiciele są włączani do rozmaitych grup taksonomicznych. Organizmy z jedną wicią określane są jako Uniflagellatae^[1] lub Unikonta. Wśród nich wyróżniane są organizmy z wicią skierowaną ku tyłowi – Opisthokonta lub Opisthocontae. Organizmy z dwiema wiciami to Biflagellatae lub Bikonta. Gdy wici te mają różną długość, nazywane są Heterocontae, a gdy taką samą – Isocontae. Są też organizmy bezwiciowe – Acontae^[1]. Niektóre z tych nazw są jednocześnie nazwami taksonów. Dla przykładu Acontae to alternatywna nazwa sprzężnic. Opisthokonta to nazwa całej supergrupy obejmującej m.in. wiciowce kołnierzykowe, ale również zwierzęta, u których uwicione są jedynie niektóre komórki i grzyby, wśród których większość gatunków nie ma nawet uwicionych plemników czy zoospor. Heterokonta to nazwa typu w systemie Cavaliera-Smitha z grubsza identyczna z grupą Stramenopiles, a Heterocontae – jednej z klas tego typu, czyli różnowiciowców. Wśród organizmów jednokomórkowych częste są nazwy nawiązujące do wici, typu jednowiciowce, złotowiciowce, orzęski itp.

Oprócz wici pojedynczych może występować większa ich liczba. Gdy są krótkie i gęsto otaczają komórkę, nazywa się je rzęskami. Pojedyncza wić zbudowana jest z dwóch wewnętrznych i dziewięciu obwodowych mikrotubul, osadzonych w kinetosomie – ciałku podstawowym. Niekiedy porastają je cieniutkie włoski zwane mastygonemami. Czasem wić zakończona jest podobną do włosa wypustką zbudowaną z pary mikrotubul – akronemą. Wici akronematyczne zwykle są nagie, czyli niepokryte mastygonemami ani innymi włoskami^[2]. Długość może być od 15 do 70 μm. Prędkość obrotowa in vivo 2000 obrotów na minutę, podczas gdy sam rotor jest zdolny do dziesięciokrotnie szybszych obrotów i jest bionicznie obiektem badań wykorzystywanych w nanotechnologii.

Zobacz hasło wić w Wikisłowniku