Wybory do Sejmu Litwy Środkowej

Wybory do Sejmu Litwy Środkowej

Państwo	Litwa Środkowa
Rodzaj	wybory parlamentarne
Data przeprowadzenia	8 stycznia 1922
Data zarządzenia	30 listopada 1921 przez: gen. Lucjana Żeligowskiego
Podstawa prawna	Ordynacja wyborcza z 1 grudnia 1921
Ordynacja wyborcza	proporcjonalna
Głosowanie
Frekwencja: 64,35%
Multimedia w Wikimedia Commons

Wybory do Sejmu Litwy Środkowej odbyły się 8 stycznia 1922 roku. Głosujący wybierali 106 posłów.

Wybory zarządził 30 listopada 1921 gen. Lucjan Żeligowski. Odbyły się one w dziesięciu okręgach wyborczych według ordynacji z 1 grudnia 1921 roku wprowadzonej dekretem prezesa Tymczasowej Komisji Rządzącej^[1], wzorowanej na ordynacji ogłoszonej przez Żeligowskiego 28 listopada 1920 roku^[2]. Prawo głosowania mieli obywatele, którzy ukończyli 21 lat, urodzili się na Wileńszczyźnie i mieszkali na niej co najmniej przez pięć lat przed 1914 rokiem. W trakcie wyborów porządku w lokalach wyborczych mieli pilnować nie policjanci ani wojsko, tylko Związek Bezpieczeństwa Kraju (ZBK). Miało to uchronić organizatorów wyborów przed zarzutem wywierania nacisku na wyborców. W dniu wyborów wyprowadzono także z Wilna wojsko tam stacjonujące^[3].

Siły polityczne działające na terenie Litwy Środkowej przedstawiały dzieliły się na dwa obozy. Pierwszy dążył do udziału w wyborach i do zapewnienia jak największej frekwencji. Do tych środowisk należały przede wszystkim partie polskie oraz białoruski „Związek Krajowy”^[4]. Partie litewskie, żydowskie i część partii białoruskich zbojkotowały wybory. Nieliczna mniejszość rosyjska wystawiła w wyborach jedną listę w okręgu brasławskim. Inne mniejszości były raczej neutralne^[5].

źródło^[6][7]

Głosowanie przebiegało spokojnie. Wybory odbywały się w komisjach o zróżnicowanym tle narodowościowym. Niższa frekwencja mogła wynikać z faktu, że lokale wyborcze były zlokalizowano często w odległości kilku kilometrów od wsi i były zorganizowane w chatach chłopskich. Wybory odbywały się w styczniu - w warunkach pogodowych silnego mrozu. W wyborach mężczyźni i kobiety głosowały na równi, jednak w praktyce włościanki często zostawały w domu opiekując się dziećmi. Incydenty wyborcze były nieliczne. W Oszmianie aresztowano jedną osobę próbującą agitować w lokalu wyborczym. Podobne zajścia miały miejsce w obwodzie wielbutowskim w gminie Graużyskiej^[8].

Lista		Głosy w miastach	Głosy na wsi	Suma głosów	% głosów	Mandaty
	Polski Centralny Komitet Wyborczy	39.287	50.342	89.629	36,29%	40
	Rady Ludowe	2.085	57.433	59.518	24,10%	29
	Polskie Stronnictwo Ludowe	1.667	22.705	24.372	9,87%	12
	Blok Demokratyczny	434	19.732	20.157	8,16%	9
	Polski Związek Ludowy „Odrodzenie”	745	21.268	22.013	8,91%	7
	Listy Lokalne	3.001	18.264	21.265	8,61%	6
	Polska Partia Socjalistyczna Litwy i Białorusi	5.451	60	5.511	2,23%	2
	Polski Demokratyczny Komitet Wyborczy	2.558	255	2.813	1,14%	1
	Związek Krajowy (Białoruskie Stronnictwo Ludowe)	10	1.702	1.712	0,69%	0
źródło[6]		55.238	191.761	246.990	100%	106

Największy sukces w wyborach odniosła lista Polskiego Centralnego Komitetu Wyborczego, która grupowała stronnictwa silnie powiązane z ogólnopolskim obozem endeckim i chadeckim, opowiadająca się za bezwarunkową i szybką inkorporacją regionu w skład RP, bez żadnej autonomii lokalnej dla Białorusinów i Litwinów. Posłowie z tej listy zasiedli w klubie Zespołu Stronnictw i Ugrupowań Narodowych. Na drugim miejscu uplasowały się Rady Ludowe z 29 wybranymi parlamentarzystami. Kolejne miejsca zajęła lista Polskiego Stronnictwa Ludowego (związana z PSL „Piast”) – 12 miejsc, Blok Demokratyczny (koalicja autonomistów i federalistów startująca w Lidzie i Wasiliszkach) – 9 miejsc, Polski Związek Ludowy „Odrodzenie-Wyzwolenie” (związany z PSL „Wyzwoleniem”) – 7, Listy Lokalne (startujące w Brasławiu) – 6, PPS Litwy i Białorusi (autonomiczna część Polskiej Partii Socjalistycznej) – 2, Polski Demokratyczny Komitet Wyborczy – 1 miejsce. Żadnych mandatów nie udało się zdobyć białoruskiemu Związkowi Krajowemu.

Frekwencja wyniosła 64,35% – największa była w okręgu Wilno Północ (78,85%), najmniejsza w Komajach – 52,36% i samym Wilnie (ze względu na bojkot ludności żydowskiej) – 54,80%^[9].

Wśród Polaków głosowało 80,8% uprawnionych, Litwinów poszło do urn jedynie 8,2%, Żydów 15,3%, a Białorusini stawili się do urn w niecałej połowie – 41%^[9].

 Osobny artykuł: Posłowie na Sejm Litwy Środkowej.

W Sejmie Litwy Środkowej posłowie należeli do następujących klubów:

Klub		Liczba posłów
	Zespół Stronnictw i Ugrupowań Narodowych	43
	Rady Ludowe	27
	Polskie Stronnictwo Ludowe Ziemi Wileńskiej	13
	Grupa Włościańska	7
	Związek Ludowy „Odrodzenie-Wyzwolenie”	6
	Stronnictwo Demokratyczne	4
	Związek Ludowy Odrodzenie	3
	Polska Partia Socjalistyczna Litwy i Białorusi	3
źródło[10]		106

Wybory do sejmu w Wilnie 8 stycznia 1922: oświetlenie akcji wyborczej i jej wyników na podstawie źródeł urzędowych. Wilno: Generalny Komisarjat Wyborczy, 1922. (pol.).