Zula Pogorzelska

Zula Pogorzelska
Ilustracja
Zula Pogorzelska w rewii Klejnoty Warszawy
Imię i nazwisko

Zofia Pogorzelska

Data i miejsce urodzenia

14 sierpnia 1898
Eupatoria, Imperium Rosyjskie

Data i miejsce śmierci

10 lutego 1936
Wilno, II Rzeczpospolita

Zawód

aktorka, śpiewaczka, tancerka, artystka kabaretowa

Współmałżonek

Konrad Tom

Lata aktywności

1919–1935

Adolf Dymsza jako Felek (z lewej), Zula Pogorzelska jako Helka i Kazimierz Krukowski jako Lopek w jednej ze scen filmu Ułani, ułani, chłopcy malowani (1932).
Grób Zuli Pogorzelskiej na Powązkach
Tablica upamiętniająca teatrzyk Qui Pro Quo i jego artystów na Senatorskiej 29/31 w Warszawie

Zula Pogorzelska, właśc. Zofia Pogorzelska (ur. 14 sierpnia 1898 w Eupatorii[1], zm. 10 lutego 1936 w Wilnie) – polska śpiewaczka, aktorka filmowa, teatralna i tancerka kabaretowa.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Urodziła się na Krymie, w rodzinie Andrzeja Pogorzelskiego – lekarza, i Emilii z Niżyckich. W Sewastopolu ukończyła gimnazjum. Odebrała wykształcenie w zakresie deklamacji, śpiewu i ruchu scenicznego[2]. W latach 1915–1917 śpiewała w chórze w miejscowości Zielony Gaj pod Charkowem. Następnie w latach 1917–1918 występowała w rosyjskim kabarecie.

Po zakończeniu I wojny światowej przyjechała do Polski i znalazła się w Warszawie. Debiutowała w 1919 w Teatrze Bagatela, gdzie została zauważona i zaangażowana do teatrzyku Qui Pro Quo przez Jerzego Boczkowskiego[3]. Występowała w warszawskich teatrach: Qui Pro Quo (1919–1925 i 1929–1930), dorywczo w kabarecie Nietoperz, Perskim Oku (1925–1927), Teatrze Nowości (1927–1928), Morskim Oku (1928–1931), Bandzie (1931–1933), Rexie (1933), Cyganerii (1933–1934). Gościnnie występowała w wielu miastach, m.in. Lublinie, Kowlu, Łucku, Równem, Pińsku, Dubnie, Baranowiczach, Lidzie, Wilnie, Grodnie i Białymstoku.

2 stycznia 1926 w rewii Pod sukienką jako pierwsza w Polsce zaprezentowała charlestona (taniec w tamtym czasie był uważany za prowokacyjny)[4]. Była ulubienicą warszawskiej publiczności, a prasa nazywała ją „polską Mistinguett”. W jej repertuarze dominowały piosenki komiczne i sentymentalne, które wykonywała w charakterystyczny sposób. Najbardziej popularne to Spotkamy się na Nowym Świecie, Panna Mania gra na mandolinie, Czego pan się pcha, Bubliczki. Teksty dla Zuli Pogorzelskiej pisali m.in. Andrzej Włast i Marian Hemar[5]. Wystąpiła w kilku polskich filmach, nagrywała też płyty dla warszawskiej wytwórni Syrena Rekord.

W 1933 podczas występu w rewii Zjazd gwiazd pojawiły się pierwsze objawy ciężkiej choroby rdzenia kręgowego (jamistość rdzenia), która zmusiła ją do przerwania kariery. Wraz z mężem, Konradem Tomem wyjechała do wileńskiej kliniki uniwersyteckiej na leczenie. Tam zmarła 10 lutego 1936[6].

Spoczywa na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 125-1-9)[7][8].

Filmografia

[edytuj | edytuj kod]

Spektakle teatralne (wybór)

[edytuj | edytuj kod]
  • 1920 – Cyrkówka, Qui Pro Quo
  • 1922 – Nasi suwereni, Qui Pro Quo
  • 1922 – Sublokatorka, Qui Pro Quo
  • 1924 – Król Ćwiek, Qui Pro Quo
  • 1925 – 7 krów tłustych, Qui Pro Quo
  • 1926 – Pod sukienką, Perskie Oko
  • 1927 – Adiu, Fruziu, Perskie Oko
  • 1927 – Halo, Nowości, Teatr Nowości
  • 1927 – Jak i gdzie, Teatr Nowości
  • 1928 – Piękność z Nowego Yorku
  • 1928 – Klejnoty Warszawy, Morskie Oko
  • 1930 – Budżet wiosenny
  • 1931 – Ta Banda pięknie gra, Banda
  • 1931 – Sympatia Warszawy, Morskie Oko
  • 1933 – Zjazd gwiazd, Rex
  • 1933 – Ram–pam–pam, Cyganeria
  • 1933 – Cyganeria rozfikana, Cyganeria
  • 1934 – Kobieta nr 5012, Cyganeria

Dyskografia

[edytuj | edytuj kod]
  • 1924 – Zula Pogorzelska oraz Włodzimierz Szczerbiec-Macherski artyści teatru Perskie Oko śpiew, Syrena Rekord (SR 484a–485a)
  • 1924 – Zula Pogorzelska artystka teatru Perskie Oko śpiew, Syrena Rekord (SR 516a)
  • 1927 – Zula Pogorzelska śpiew, Syrena Rekord (SR 3039)
  • 1927 – Zula Pogorzelska i Włodzimierz Macherski artyści teatru Karuzela śpiew, Syrena Rekord (SR 3095–3096)
  • 1930 – Zula Pogorzelska znakomita Artystka teatru Morskie Oko śpiew z udziałem Chóru Dana, Syrena Rekord (SE 3570–3573)
  • 1930 – Zula Pogorzelska znakomita artystka teatru Morskie Oko Piosenki z rewii Parada Gwiazd, Syrena Rekord (SE 3590–3573)
  • 1930 – Zula Pogorzelska znakomita artystka teatru Morskie Oko, Syrena Rekord (SE 3642)

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Witold Salmonowicz: Rody spokrewnione. dwarody.pl. [dostęp 2020-07-31].
  2. Tygodnik „Życie na Gorąco” nr 31, 4 sierpnia 2016, s. 14.
  3. Tadeusz Wittlin: Pieśniarka w Warszawy. Hanka Ordonówna i jej świat. Wydawnictwo Polonia, 1990, s. 58. ISBN 83-7021-144-5.
  4. Ida Świerkocka: Śladami gwiazd II RP. Miejsca, ludzie, historie. Warszawa: Skarpa Warszawska, 2017, s. 192. ISBN 978-83-63842-50-5.
  5. Encyklopedia Warszawy, PWN 1975.
  6. Ida Świerkocka: Śladami gwiazd II RP. Miejsca, ludzie, historie. Warszawa: Skarpa Warszawska, 2017, s. 195. ISBN 978-83-63842-50-5.
  7. Cmentarz Powązkowski w Warszawie. (red.). Krajowa Agencja Wydawnicza, 1984. ISBN 83-03-00758-0.
  8. Cmentarz Stare Powązki: ZULA POGORZELSKA, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2023-06-13].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Ludwik Sempoliński: Wielcy artyści małych scen. Warszawa: Czytelnik, 1977.
  • Syrena Record. Pierwsza polska wytwórnia fonograficzna = Poland’s first recording company: 1904–1939. ISBN 978-83-917189-0-2.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]