Zygmunt Molik

Zygmunt Molik

Data i miejsce urodzenia	4 kwietnia 1930 Kraków
Data i miejsce śmierci	6 czerwca 2010 Wrocław
Odznaczenia

Zygmunt Molik (ur. 4 kwietnia 1930 w Krakowie, zm. 6 czerwca 2010 we Wrocławiu) – polski aktor teatralny i filmowy, teoretyk teatru, pedagog i aktor Teatru Laboratorium, twórca metody treningu głosowego „Głos i Ciało”.

W 1948 podjął studia na Uniwersytecie Jagiellońskim na Wydziale Prawa, w 1949 przeniósł się na AWF w Warszawie, rok później przez kilka tygodni kontynuował prawo. Od listopada 1951 do października 1953 rozpoczął służbę wojskową w 36 Pułku Piechoty Lubliniec, trafił tam do Zespołu Pieśni i Tańca prowadzonego przez Leopolda Kozłowskiego. W latach 1953–1957 podjął studia na Wydziale Estradowym Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie. Od września 1957 Molik miał zatrudnienie w Teatrze 7.15 w Łodzi pod artystycznym kierownictwem Jerzego Antczaka. W sezonie 1958/59 pracował w Państwowym Teatrze Ziemi Opolskiej, skąd jesienią 1959 roku przeszedł do Teatru 13 Rzędów. 25 lat występował w Teatrze 13 Rzędów i Teatrze Laboratorium Jerzego Grotowskiego w Opolu, następnie we Wrocławiu. W początkowym okresie czołowy aktor zespołu – grał m.in. Gustawa-Konrada w Dziadach, Doktora w Kordianie, Jakuba-Priama w Akropolis. W sezonie 1965/1967 pracował w Teatrze Rozmaitości w Krakowie, po czym powrócił do zespołu Jerzego Grotowskiego, którego był członkiem aż do jego samorozwiązania, tworząc m.in. postać Judasza w Apocalypsis cum figuris^[1]. W latach 1979–1981 brał udział w działaniach parateatralnych z cyklu Drzewo Ludzi^[2].

Od 1961 roku Molik prowadził w Teatrze Laboratorium ćwiczenia emisji głosu, dedykowane wyłącznie jego aktorom. W 1975 zorganizował pierwsze staże parateatralne otwarte dla wszystkich, tj. Acting Therapy (Laboratorium Terapii Zawodu)^[3], które pod tą nazwą działało przez kilka lat, następnie przekształciło się w warsztaty „Głos i Ciało”, które jako międzynarodowy projekt Molik realizował do roku 2008. „Uwalnianie twórczej energii, poszukiwanie jedności oraz połączenia między ciałem i głosem stały się dla niego podstawą procesu aktorskiego”^[4].

Pochowany na Cmentarzu Grabiszyńskim we Wrocławiu^[5].

• Porwanie Sabinek (opieka reżyserska: Stanisława Perzanowska, przy współpracy Stanisława Jaśkiewicza, premiera: 27 maja 1957, dyplom PWST w Warszawie)
• Liliom (Doktór, Komisarz, reżyseria: Jerzy Antczak, premiera: 9 lutego 1958, Teatr 7.15 w Łodzi)
• Pułapka na myszy (Major, reżyseria: Jerzy Antczak, premiera: 22 maja 1958, Teatr 7.15 w Łodzi)
• Lato w Nohant (Maurycy, reżyseria Marian Godlewski, premiera: 6 grudnia 1958, Państwowy Teatr Ziemi Opolskiej)
• Wieczór Trzech Króli (Fabian, reżyseria: Roman Bohdanowicz, premiera: 4 kwietnia 1959, Państwowy Teatr Ziemi Opolskiej)

• Orfeusz (Heurtebis, premiera: 8 października 1959)
• Kabaret Błażeja Sartra (Fryzjer, reżyseria: Zygmunt Molik, premiera: 15 maja 1960)
• Kain (Alfa i Omega, premiera: 30 stycznia 1960)
• Misterium buffo (Optymistienko, premiera: 31 lipca 1960)
• Siakuntala (Król Duszjanta, premiera: 13 grudnia 1960)
• Dziady (Gustaw-Konrad, premiera: 18 czerwca 1961)
• Idiota (Teodor, reżyseria: Waldemar Krygier, 22 października 1961)
• Kordian (Doktor, Szatan, Dozorca ogrodu, Papież, Car, Nieznajomy, premiera: 14 lutego 1962)
• Akropolis (Jakub, Harfiarz-Priam, premiera: 10 października 1962)
• Tragiczne dzieje doktora Fausta (Stary człowiek, Bartek, premiera: 23 kwietnia 1963)
• Studium o Hamlecie (Hamlet, premiera: 17 marca 1964)

• Latające narzeczone (Robert, reżyseria: Halina Gryglaszewska, premiera: 3 października 1965)
• Dallas, w samo południe (Narrator, reżyseria: Ryszard Smożewski, premiera: 22 grudnia 1966)
• Strach i nędza Trzeciej Rzeszy (Pierwszy SS-man, Ypsylon, Dievenbach, Radca, Pan z biura, Ksiądz, Mówca, reżyseria: Halina Gryglaszewska, premiera: 31 sierpnia 1966)
• Kiss me, Kate! (Gangster I, reżyseria: Jerzy Ukleja, premiera: 16 grudnia 1966)

• Kabaret Błażeja Sartra (premiera: 15 maja 1960)
• Pamiętnik Śląski (faktomontaż, premiera: 9 lipca 1961)

• Krzyż walecznych, reżyseria: Kazimierz Kutz, 1958
• Tarpany, reżyseria: Kazimierz Kutz, 1961
• Późne popołudnie, reżyseria: Aleksander Ścibor-Rylski, 1964^[6]

W ramach zajęć warsztatowych i treningowych prowadzonych regularnie od 1960 roku w Teatrze Laboratorium Molik był odpowiedzialny za pracę nad głosem. 2 stycznia 1975 objął kierownictwo Laboratorium Terapii Zawodu Acting Therapy, prowadzącego zajęcia z techniki aktorskiej. Stopniowo działalność poradni koncentrowała się wokół osoby prowadzącego i jego, także zagranicznych, warsztatów, które od około 1980 przyjmowały równoważną z Acting Therapy – nazwę:Voice and Body (Głos i Ciało). Swoją metodę, która jest twórczą kontynuacją treningów Teatru Laboratorium, Molik rozwijał do 2008 roku^[7].

Alfabet ciała, zwany też alfabetem Molika, jest podstawą metody treningowej „Głos i Ciało”. To seria działań fizycznych, umożliwiającej otwarcie głosu przez zniesienie istniejących w ciele blokad i ograniczeń o podłożu psychicznym i socjologicznym. W metodzie „Głos i Ciało” chodzi nie tylko o wykonywanie skodyfikowanych działań, prowadzących na przykład do właściwego ułożenia krtani, rozbudzenia rezonatorów w ciele czy odpowiedniego zarządzania własnym oddechem, lecz także o głębokie doświadczenie opierające się na przekonaniu, że prawidłowe używanie głosu nie istnieje bez świadomości ciała i balansu, mającego w tym kontekście charakter fizyczny, psychiczny i duchowy^[8]. Po śmierci Molika sukcesorem i kontynuatorem jego metody jest Jorge Parente, który w asyście Zoé Ogeret kontynuuje pracę: Voice and Body Molik_Parente.

Współautor książki Zygmunt Molik's Voice and Body Work^[9]. To zapis rozmów z Zygmuntem Molikiem przeprowadzonych przez Giuliana Campa. Polskie wydanie nakładem Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej im. Ludwika Solskiego w Krakowie i Instytutu im. Jerzego Grotowskiego ukazało się w 2015.

Reportaż Dyrygent Tomasza Mielnika dokumentuje staż Głos i Ciało, prowadzony przez Zygmunta Molika w dniach 19–23 kwietnia 2006^[10].

10 maja 2000 roku artysta odebrał z rąk Prezydenta RP w Warszawie Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (datowany 23 grudnia 1999)^[6].

12 stycznia 2009 został odznaczony we Wrocławiu Srebrnym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”^[11]

• Campo Giuliano, Molik Zygmunt: Głos i Ciało, przełożyli Ewa Oleszko-Molik i Andrzej Wojtasik, Instytut im. Jerzego Grotowskiego, Państwowa Wyższa Szkoła Teatralna im. Ludwika Solskiego w Krakowie, Wrocław – Kraków 2016.
• Giuliano Campo, Zygmunt Molik: Zygmunt Molik’s The Voice and Body Work. The Legacy of Jerzy Grotowski, Routledge, London–New York 2010.
• Kalendarium 1930–1991. Opracowanie Barbara Wójcik. [w:] MOLIK, Wydawnictwo Centro di Lavoro Di Jerzy Grotowski, Pontedera III 1992.
• Zygmunt Molik: Całe moje życie, rozmawiała Teresa Błażej-Wilniewczyc, „Notatnik Teatralny” 2001 nr 22–23, s. 111–123.
• Zygmunt Molik: Być aktorem Grotowskiego, rozmawiała Agnieszka Wójtowicz, „Didaskalia. Gazeta Teatralna” 1999 nr 29 (luty), s. 4–5. Przedruk [w:] Agnieszka Wójtowicz: Od „Orfeusza” do „Studium o Hamlecie”. Teatr 13 Rzędów w Opolu (1959–1964), Wrocław 2004.
• Zygmunt Molik: O Grotowskim i tajemnicach głosu, rozmawiał Tadeusz Burzyński, „Gazeta Robotnicza. Magazyn Tygodniowy” 1990 nr 121, z 25 maja, s. 1, 6–7. Przedruk [w:] Tadeusz Burzyński: Mój Grotowski, wybór i opracowanie Janusz Degler i Grzegorz Ziółkowski, posłowie Janusz Degler, Wrocław 2006, s. 285–291.
• Zygmunt Molik, Ośrodek Badań Twórczości Jerzego Grotowskiego i Poszukiwań Teatralno-Kulturowych, Wrocław 1992, s. 13–19.

• Instytut im. Jerzego Grotowskiego
• Jerzy Grotowski
• Teatr 13 Rzędów
• Teatr Laboratorium

• www.grotowski.net/encyklopedia
• ewamolik-zygmunt.blogspot.com
• www.grotowski.net/performer/performer-2
• Zygmunt Molik w bazie IMDb (ang.)
• Zygmunt Molik w bazie Filmweb
• Zygmunt Molik w bazie filmpolski.pl
• Zygmunt Molik, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2021-04-09] .
• jorgeparente.com
• Maciej Zakrzewski: Zygmunt Molik, 2008. Fot.. Ośrodek Badań Twórczości Jerzego Grotowskiego i Poszukiwań Teatralno – Kulturowych, Wrocław. [dostęp 2010-02-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. (pol.).