Državni udar u Čileu 1973

Čileanski državni udar 1973
Segment hladnog rata
Datum 11. septembar 1973. Lokacija Čile Ishod svrgnuta vlada fronta Unidad Popular pod Allendeom; Pinochet preuzeo vlast.
Sukobljene strane
Čileanska vlada: UP GAP MIR	Čileanske oružane snage: Čileanska vojska Čileansko ratno zrakoplovstvo Čileanska ratna mornarica Čileanski karabinjeri
Komandanti i vođe
Salvador Allende Orlando Letelier Ariel Fontana Miguel Enríquez	Augusto Pinochet Gustavo Leigh José Toribio Merino César Mendoza

Čileanski državni udar 1973. godine predstavljao je kulminaciju višegodišnje političke krize u Čileu, izazvane eskalacijom sukoba između ljevičarskog predsjednika Salvadora Allendea na jednoj, i desničarskog Nacionalnog kongresa (parlamenta) na drugoj strani, koji je svoje korijene imao u Allendeovoj namjeri da u Čile uvede socijalizam. Sukob, koji je zahvaljujući hladnom ratu osim ideološke i ekonomske imao i međunarodnu dimenziju, te u kome su Allendea podržavali SSSR i Kuba, a čileanske desničare SAD, riješen je kada su čileanske oružane snage uz finacijsku i propagandnu podršku CIA-e, izvele državni udar 11. septembra 1973. Pučisti su za nekoliko sati uspjeli preuzeti nadzor nad zemljom, a Allende je izvršio samoubistvo nakon što je s najvjernijim pristašama nekoliko sati pružao otpor opkoljen u predsjedničkoj palači. Pučisti, organizirani u huntu čiji je vođa kasnije postao Augusto Pinochet, su potom tokom sljedećih nekoliko dana započeli strahovladu tokom koje su uhapšene i mučene na desetine hiljada ljevičara i Allendeovih pristaša; pri tome je likvidirano između 1500 i 3000 ljudi, među kojima je bio i niz uglednih ličnosti kao muzičar Victor Jara. Pinochetov režim je zahvaljujući tome u korijenu sasjekao pokušaje ljevičara da organiziraju kontra-puč, odnosno neutralizirao kasnije pokušaje pokretanja gerile; zahvaljujući tome je ostao na vlasti sve do 1990. godine i proveo radikalne neoliberalne ekonomske reforme koje će kasnije postati uzor mnogim razvijenim državama. Puč je, bez obzira na to, predstavljao jedan od najvažnijih, ali i najtraumatičnijih događaja u historiji Čilea, ali i šire; svjetskoj javnosti su razmjeri krvoprolića bili neshvatljivim s obzirom na raniju reputaciju Čilea kao oaze stabilnosti i "uredne" liberalne demokracije u Latinskoj Americi.

• CIA acknowledges involvement in Allende's overthrow Pinochet's rise, CNN. Arhivirano 2009-08-02 na Wayback Machine-u
• Cronología Arhivirano 2004-12-07 na Wayback Machine-u, Salvador-Allende.cl, originally published in Archivo Salvador Allende, number 14. An extensive Spanish-language site providing a day-by-day chronology of the Allende era. This is clearly a partisan, pro-Allende source, but the research and detail are enormous. (es)
• National Security Archive's Chile Documentation Project Arhivirano 2015-02-19 na Wayback Machine-u which provides documents obtained from FOIA requests regarding U.S. involvement in Chile, beginning with attempts to promote a coup in 1970 and continuing through U.S. support for Pinochet
• US Dept. of State FOIA Church Report (Covert Action in Chile) Arhivirano 2009-09-11 na Wayback Machine-u
• 11 September 1973, When US-Backed Pinochet Forces Took Power in Chile – video report by Democracy Now!