Alan Alda

Alan Alda
glumac, scenarist, režiser, aktivist
Alda in December 2008
Biografske informacije
Rođenje	Alfonso Joseph D'Abruzzo 28. 1. 1936. (1936-01-28) (dob: 88) New York, SAD
Roditelji	Robert Alda Joan Browne
Djeca	3
Profesionalne informacije
Zanimanje	glumac, scenarist, režiser, aktivist
Opus
Djelatni period	1958–
Znamenite uloge
Hawkeye Pierce u M*A*S*H Arnold Vinick u The West Wing
Nagrade Glumac godine u seriji 1974 'M*A*S*H' Emmy za glumca u humorističkoj seriji 1982 M*A*S*H Emmy za sporednog glumca u dramskoj seriji 2006 The West Wing Emmy za glumca u televizijskoj komediji ili mjuziklul' 1975, 1980, 1981, 1982, 1983 M*A*S*H

Alan Alda (28.1. 1936.-) je pet puta Emmyjem i šest puta Zlatnim globusom nagrađeni te za Oscara nominirani američki glumac. Najpoznatiji je po ulozi Hawkeyea Piercea u televizijskoj seriji M*A*S*H. 1970-ih i 1980-ih je zbog te uloge uživao reputaciju arhetipskog dobričine, iako se kasnijih godina trudio glumiti malo drukčije likove.

Alda je rođen kao Alfonso Joseph D'Abruzzo u New Yorku. Otac mu je bio italoamerički glumac Alfonso Giuseppe Giovanni Roberto D'Abruzzo poznatiji pod pseudonimom Robert Alda (1914-1986), a majka mu je bila Joan Brown, nekadašnja Miss New Yorka. Novo prezime "Alda" je kombinacija odALfonso i D'Abruzzo.

U dobi od 7 godina, Alda se zarazio dječjom paralizom, te je bio prisiljen prolaziti kroz bolne terapije razvijene od sestre Elizabeth Kenny.^[1]

Srednju školu je pohađao u White Plainsu, a godine 1956. je diplomirao na Univerzitetu Fordham in 1956. U mladosti je često putovao po Evropi i povremeno nastupao po predstavama u Rimu, a jednom je s ocem nastupio na televiziji u Amsterdamu. Nakon diplome je kao rezervni artiljerijski oficir Vojske SAD šest mjeseci služio u Južnoj Koreji. Nakon diplome se oženio za fotografkinju, spisateljicu i muzičarku Arlene Weiss, s kojom ima tri kćeri: Eve, Elizabeth i Beatrice.

Alda je glumačku karijeru započeo u kabaretskoj družini Compass Players, a 1960-ih nastupao u manjim ulogama na filmu i televiziji. Prvi zapaženiji nastup je imao 1971. u horor-filmu Mephisto Waltz.

Sljedeće je godine angažiran za ulogu u TV-seriji M*A*S*H i za nju se ispostavilo da predstavlja vrhunac Aldine karijere. Serija je bila iznimno popularna, te se na programu održala čak 11 godina. Sam Alda je bio jedini član postave koji se u tih 11 godina pojavio u svih 251 epizoda. Alda je bio toliko oduševljen serijom, da se osim glumom počeo baviti i pisanjem scenarija i režijom - napisao je scenarije za 20, a režirao je 30 epizoda.

Alda je za svoj rad na seriji dobio čak 21 nominaciju za Emmyja, a osvojio ih je 5, uključujući Emmyje za scenarij i režiju. Tako je Alda postao prva ličnost u historiji američke televizije koja je osvojila Emmyje za glumu, scenarij i režiju u istoj TV-seriji.

Alda je svoju popularnost nastojao iskoristiti kako bi u javnost promovirao svoje lijeve i liberalne političke stavove. Početkom 1970-ih postao je jedan od najpoznatijih muških simpatizera feminističkog pokreta i aktivno je sudjelovao u neuspjeloj kampanji za ratifikaciju Amandmana o jednakim pravima američkog Ustava.

Alda je svoje političke stavove s vremenom počeo promovirati i kroz samu seriju. Do 1977. većina scenarista ju je napustila te je Alda stekao najveći kreativni utjecaj. Pod njime se serija počela žanrovski okretati od komedije prema čistoj drami, odnosno koristiti zaplete kako bi se na ozbiljan način govorilo o aktualnim društvenim problemima. Zbog toga je često dolazio u sukob s Richardom Hookerom, autorom originalnog romana koji je kao republikanac imao dijametralno suprotna politička stajališta i držao da je njegovo djelo izopačeno na televiziji.

Nakon što je 1983. godine završeno snimanje TV-serije, Alda se polako počeo etablirati kao karakterni glumac, nastojeći se riješiti stereotipa dobričine u svojim ulogama. Nakon niza nastupa u filmovima Woody Allena, godine 1993. je u TV-filmu And the Band Played On glumio kontroverznog liječnika dr. Roberta Galloa, a 1994. militaristički raspoloženog američkog predsjednika u satiri Canadian Bacon.

Alda je mlađim generacijama najpoznatiji po ulozi Arnolda Vinicka, svojeglavog republikanskog predsjedničkog kandidata u TV-seriji Zapadno krilo.

Godine 2005. Alda je napisao autobiografsku knjigu Never Have Your Dog Stuffed u kojoj je otkrio mnoge detalje svog života, uključujući majčinu borbu sa shizofrenijom i vlastitu medicinsku naobrazbu koju je stekao za vrijeme snimanja TV-serije M*A*S*H.

• Never Have Your Dog Stuffed (autobiografija, ISBN 0-09-179652-0)

Alan Alda na Wikimedijinoj ostavi

• Alan Alda na TV.com
• Alan Alda na sajtu IMDb
• Bio on Scientific American Frontiers Arhivirano 2004-10-12 na Wayback Machine-u
• Comprehensive bio Arhivirano 2007-07-03 na Wayback Machine-u
• InnerVIEWS with Ernie Manouse: Alan Alda Arhivirano 2007-11-18 na Wayback Machine-u (TV Interview)
• Archive of American Television interview^{[mrtav link]}
• Military Service
• GeoCities fan site page
• Interview with Alda on NPR's Fresh Air (21.9. 2005)
• Alan Alda's Charity Work
• Performance Arhivirano 2006-06-21 na Wayback Machine-u Working in the Theatre seminar video at American Theatre Wing.org, April 1992
• Never Have Your Dog Stuffed: And Other Things I've Learned (Chapter 1) Arhivirano 2008-09-06 na Wayback Machine-u