Ekspedicija

Korijen riječi ekspedicija je u latinskom jeziku (ex pes, ped - na noge, expedire - slati, isporučiti, otići). Riječ se višeznačno upotrebljava za:

• odeljenje za otpremanje raznih pošiljki
• slanje, odašiljanje, otpremanje nečega
• putovanje radi izvršenja nekog zadatka (naučnog, političkog, sportskog i sl.)
• vojni pohod, vojna operacija
• specifična grupa ljudi koja učestvuju u takvom putovanju^[1]

Od 15. stoljeća u doba istraživanja dalekih krajeva postao je pojam za duga putovanja gdje su čovjek ili grupa odvojeni od ostalog svijeta, a sve potrebno za preživljavanje, djelovanje i ostvarenja cilja moraju imati sa sobom.

Ekspedicija se koristi da označi vojni pohod, kopneni ili pomorski, s određenim zadatkom. Kaznena ekspedicija koju provode ekspedicijske snage na tuđem teritoriju ima za cilj odmazdu nad širom zajednicom čiji su članovi počinili neki zločin, te označava ujedno i odvraćanje članova te zajednice od činjenja tih nedozvoljenih radnji u budućnosti. I kod kaznenih ekspedicija postoje razlike, pa se dijele na one blaže poput uništavanje imovine ili stoke i poljoprivrednog zemljišta, preko zarobljavanja ili ubijanja čanova neke teritorijalne ili plemenske zajednice što može prerasti u genocid, kao najteži oblik kaznene ekspedicije.

Ove kaznene ekspedicije unutar vlastitih granica jedne države se rijetko primenjuju i to nezvanično. Dobar primer su brazilske policijske ekspedicije koje se bore protiv narko bandi u čuvenim fevelama.^[2]

U planinarstvu pojam ekspedicija koristi se od kraja 19. stoljeća kada su u teško dostupna svjetska velegorja krenule grupe planinara s namjerom uspona na vrhove visokih planina.

Zajedničke osobine svih ekspedicija su:

• objektivan i jasan cilj - cilj ekspedicije, veliki ili mali, mora biti jasan i jedinstven za sve
• odgovornost za druge - učesnici su u obavezi jedan prema drugom
• duži period trajanja - učesnici su u dužem periodu od nekoliko sedmica do više mjeseci odvojeni od uobičajnih standarda prehrane i noćenja (sami pripremaju hranu iz svojih zaliha, ne postoje čvrsti objekti za odmor i spavanje).
• udaljenost

Ekspedicije su često bile neuspješne ili sa fatalnim posljedicama. Uspješnom ekspedicijom se smatra ona čiji je bar jedan član ispenjao vrh.^[3]

Ekspedicijski stil je jedan od dva osnovna načina penjanja na visoke planine. Podrazumijeva upotrebu alpinističke opreme i tehnike i korištenje vlastite logistike za ostvarenje cilja. Unaprijed se određuje smjer uspona i silaska (ruta), mjesta noćenja (bivakiranja ili visinskih kampova) u koje se doprema hrana i ostale zalihe i tu se skladište. Članovi ekspedicije se izmjenjuju u kampovima.^[4]

U vezi s pojmom ekspedicija u planinarstvu je u upotrebi i riječ treking. Izraz trekking potječe od riječi “trek”, južnoafričko-nizozemske imenice koja znači “vući, putovati”. Značenje se odnosi na duže putovanje od mjesta A do mjesta B. Specifičnost takvog dužeg putovanja je što se ono obično izvodi na nepreglednim dijelovima prirode kojima se ne može pristupiti nikakvim transportnim sredstvom. Disciplina je nastala 60 tih godina, a svijetu ju je prvi predstavio James Roberts (1916–1997).^[5] Roberts je kao oficir pri britanskom veleposlanstvu u Kathmandu mnogo vremena provodio planinareći i istražujući himalajske vrhove. Najpoznatiji je istraživač i planinar 20. stoljeća, a postavio je temelje današnjih ekspedicija na Himalaju (otac trekinga u Nepalu).^[6]