Eocen

Eocenska epoha (56-34 Ma) je važan dio geološke kronologije u druga epoha paleogenskog perioda u kenozojskoj eri. Eocen pokriva vrijeme od kraja paleocenske epohe do početka oligocenske epohe. Početak eocena označava pojava prvih modernih sisavaca. Kraj je određen masovnim izumiranjem koji se često tumači kao posljedica udara jednog ili više većih bolida čiji tragovi postoje u Sibiru i današnjem Zaljevu Chesapeake. Isto kao i kod drugih geoloških perioda, strate koje definiraju početak i kraj epohe su dobro identificirane, ali su točni datumi neizvjesni.

Naziv ocen dolazi od grčkih riječi eos (zora) i ceno (novi) te se donosi na "zoru" moderne ('nove') faune sisavaca koja se pojavila tokom epohe.

Eocene se obično dijeli na gornji i donji. Faunalni stadiji od najmlađeg prema najstarijem su:

Na samom početku eocena, planet se ugrijao tokom jednog od najbržih (u geološkom smislu) i najesktermnijih globalnih zatopljenja u geološkoj historiji, zvanom Paleocensko-eocenski termanlni maksimum ili Inicijalni eocenski termalni maksimum (PETM ili IETM). To je bila epizoda brzog i intenzivnog zatopljenja (do 7 °C na visokim geografskim širinama) koja je trajala manje od 100,000 godina [1] Arhivirano 2004-12-07 na Wayback Machine-u. Termalni maksimum je uzrokovao vidljivo masovno izumiranje koje dijeli eocensku faunu od paleocenskih ekosistema.

Eocenska globalna klima bila je možda najhomogenija u kenozoiku; temperaturni gradijent od ekvatora do polova iznosio je samo polovicu današnjeg, a duboke oceanske struje bile su neobično tople u usporedbi s današnjima.[2] Arhivirano 2005-01-25 na Wayback Machine-u Polarni regioni bili su bitno topliji nego danas, tako da su se šume vezane uz umjerenu ili toplu klimu širile do polova. Također su bile mnogo vlažnije nego danas. Polarni regioni su vjerojatno imali klimu sličnu Pacifičkom Sjeverozapadu današnjih SAD. Tropska klima se na sjeveru prostirala sve do 45 stupnjeva geografske širine od ekvatora.

Klima je ostala topla kroz ostatak eocena, iako je sporo globalno zahlađenje, koje je konačno dovelo do pleistocen glacijacije, počelo pred kraj epohe kada su se oceanske struje oko Antarktike počele hladiti.

Za vrijeme eocena, kontinenti su se nastavili micati prema njihovim današnjim pozicijama.

Na početku perioda, Australija i Antarktika su još bile spojene, a tople ekvatorijalne struje se miješale s hladnim antarktičkim vodama, distribuirajući toplinu i održavajući globalne temperature visokima. Ali kada se Australija razvdojila od južnog kontinenta oko 45 mya, tople ekvatorijalne struje su se odbile od Antarktike, i izolirani kanal hladne vlode se razvio između dva kontinenta. Antarktička regija se ohladila, a ocean oko Antarktike počeo lediti, šaljući hladnu vodu i ledene brijegove na sjever, tako pojačavajući zahlađenje.

Sjeverni superkontinent Laurazija se počeo raspadati, tako da su se Evropa, Grenland i Sjeverna Amerika razdvojili.

Na zapadu Sjeverne Amerike, stvaranje planina je započelo u eocenu, a velika jezera su se formirala u visokim planinskim zaravnima.

Blizu Evrope je More Tethys konačno nestalo, dok je rast Alpa izolirao njegov posljednji ostatak - Sredozemno more - te stvorio još jedno plitko more s arhipelagom to na sjeveru. Iako se otvarao Sjeverni Atlantik , izgleda da je još postojao kopneni most između Sjeverne Amerike i Evrope jer su faune u dvjema regijama prilično slične.

Indija je nastavila svoje putovanje iz Afrike, te se započela sudarati s Azijom, stvarajući tako Himalaju.

• Detaljne karte zapada Sjeverne Amerike u doba tercijara Arhivirano 2009-03-30 na Wayback Machine-u: Eocene
• Karta eocenske Zemlje

Iznesena je hipoteza da je staklenički svijet eocena posljedica iznenadnog globalnog zatopljenja izazvanog ispuštanjem metan-katrata iz dubine oceana. Katrati su bili zakopani ispod blata koje se pomaklo sa zatopljenjem oceana. Metan (CH4) izaziva deste do dvadeset puta jači efekt staklenika od karbon dioksida (CO2).

Na početku eocena, visoke temperature i topli oceani su stvorili vlažnu, blagu okolinu, sa šumama koje su se prostirale od pola do pola. Osim najsuših pustinja, Zemlja je morala biti skoro potpuno prekrivena šumama.

Polarne šume su bile prilično prostrane. Eocenski fosili i sačuvani ostaci drveća kao što su močvarni čempres i metaskvoja su pronađeni na Otoku Ellesmere u kanadskom Arktiku. Kao što je gore navedeno, sačuvani ostaci na arktiku nisu fosili, nego ostaci sačuvani u kisikom siromašnim močvarnim vodama gdje su potonuli prije nego što su se stigli raspasti. Čak i u to doba, Otok Ellesmere je nekoliko geografskih stupnjeva južnije nego što je danas. Fosilski subtropksih, pa čak i tropskih biljaka iz eocena su pronađeni na Grenlandu i Aljaski. Tropske šume su rasle daleko na sjeveru, uključujući današnji Pacifički Sjeverozapad i Evropu.

Palme su rasle na sjeveru sve do Aljaske i sjeverne Evrope tokom ranog eocena, iako su postajale rjeđe što se klima više hladila. Metasekvoja je tada također bilo daleko više nego danas.

Zahlađenje je započelo krajem perioda, a do kraja eocena su se unutrašnjosti kontinentaa počela sušiti, tako da su se šume znatno prorijedile u mnogim oblastima. Svježe evoluirana trava bila je ograničena na obale rijeka i jezera, te se nije proširila na ravnice i savane.

Zahlađenje je sa sobom donijelo promjene godišnjih doba. Bjelogorično drveće, sposobnije da se nosi s velikim promjenama temperature, počelo je zauzimati prostor zimzelenih tropskih vrsta. Do kraja perioda, bjelogorične šume su pokrivale velike dijelove sjevernih kontinenata, uključujući Sjevernu Ameriku, Euraziju i Arktik, a tropske šume su se zadržale samo u ekvatorijalnoj Južnoj Americi, Africi, Indiji i Australiji.

Antarktika, koja je na eocenu varirala od umjerene do subtropske kišne šume, postala je mnogo hladnija pred kraj perioda; toplini sklona tropska flora je nestala, a do početka oligocena kontinent je sadržavao bjelogorične šume i velike pojase tundre.

Najstariji fosili većine modernih reodva sisavaca su se pojavili tokom kratkom perioda za vrijeme ranog eocena. Na početku eocena, nekoliko novih grupa životinja se pojavilo u Sjevernoj Americi. Ti moderni sisavci, kao artiodactyli, perissodactylsi primati, su imali, duge tanke noge te stopala i ruke sposobne za hvatanje, isto kao i posebne zube adaptirane za žvakanje. Vladali su patuljasti oblici. Svi članovi redova novih sisavaca su bili mali, ispod 10 kg; sudeći po usporedbama zuba, eocenski sissavci su imali samo 60 % veličine primitivnih paleocenskih sisavaca koji su im bili prethodili. Bili su također bitno manji od sisavaca koji su ih slijedili. Pretpostavlja se da su visoke eocenske temperature pogodovale manjim životinjama koje su se lakše mogle nositi s vrućinom.

Obje grupe modernih ungulatas (kopitara) su počeli dominirati zahvaljujući radijaciji između Evrope i Sjeverne Amerike; to je uključivalo kopitare-grabežljivce kao Mesonyxa. Rani oblici mnogih drugih redova modernih sisavaca su se pojavile uključujući šišmiše, proboscidijane, primate, glodavcei tobolčare. Drugi primitivni oblici sisavaca su opali po broju, raznolikosti i važnosti. Važni fosili eocenske kopnene faune su pronađeni na zapadu Sjeverne Amerike, Evropi, Patagoniji, Egiptu i Jugoistočnoj Aziji. Morska fauna je najbolje poznata po nalazištima u južnoj Aziji i jugoistoku današnjih SAD.

Fosili reptila također potječu iz eocena, uključujući zatrašujuće velikog krokodila Deinosuchusa, koji je u doba eocena živio u današnjem Wyomingu te narsatao daleko više od današnjeg morskog krokodila. Fosili pitona i kornjača su također pronađeni u Sjevernoj Americi.

Za vrijeme eocena su biljke i morska fauna evoluirale u prilično moderne oblike. Mnogi redovi modernih ptica su se prvi put pojavili u eocenu.

Eocenski oceani bili su topli i prepuni ribe i ostalog morskog života. Prvi carcharinidski morski psi su se pojavili, kao i rani morski sisavci, uključujući Basilosaurusa, ranu vrstu kita za koga se smatra da potječe od kopnenih životinja, kopitarskih grabežljivaca zvanih mesonychidi, od kojih je najpoznatiji član Mesonyx.

V. također:

• Basilosaurus Primitive Eocene Whales Arhivirano 2007-07-18 na Wayback Machine-u
• Eocene Whale Origins Arhivirano 2005-02-07 na Bibliotheca Alexandrina-u

• Londonska glina
• Messelska jama u Njemačkoj
• Formacija Green River na zapadu Sjeverne Amerike

Eocen na Wikimedijinoj ostavi

• PaleoMap Project
• Paleos Eocene page
• PBS Deep Time: Eocene
• Eocene Fossils Arhivirano 2002-11-13 na Library of Congress-u
• Eocene and Oligocene Fossils
• Eocene Primate, Carnegie Museum of Natural History Arhivirano 2010-07-06 na Wayback Machine-u
• The UPenn Fossil Forest Project, focusing on the Eocene polar forests in Ellesmere Island, Canada Arhivirano 2005-11-16 na Wayback Machine-u