Konjuh planinom
| "Konjuh planinom" | |
|---|---|
.jpg) Pogled na vrh Konjuh planine | |
| Pjesma | |
| objavljena | 1942. |
| žanr | narodna pjesma, partizanska pesma, balada |
| autor | Miloš Popović Đurin |
| kompozitor | Alexander Vasilyevich Alexandrov Oskar Danon |
Konjuh planinom je partizanska pjesma koja govori o pogibiji mladog partizanskog borca, husinskog rudara Peje Markovića iz Tuzle, na planini Konjuh.[1] Pesmu je spevao partizanski borac i Pejov saborac Miloš Popović Đurin.
Melodija je preuzeta iz sovjetske pjesme pesme »Komsomolskoje serdce«,[2] odnosno Tam vdali za rekoj (Там вдали за рекой) iz 1924. godine.[3]
Tokom rata, bila je jedna od najomiljenijih i često pjevanih pjesama u 6. proleterskoj istočnobosanskoj brigadi.[4] Pesmа je zaživela u širokim narodnim masama posle pete ofаnzive, kаd su je prihvаtile i ostаle jedinice.[5]
Pesma je posle rata doživela nekoliko obrada, a najpoznatije su one muzičkih grupa Bolero (1986, album „O Jesenjinu”), i Azre (1995, album „Anali”) i singlovi Nene Ivošević (1973) i Dragana Antića (1980).
Na osnovu motiva iz ove pjesme snimljen je i jugoslovenski film Konjuh planinom 1966.
Pjesma govori o borbi partizana sa domobranima 30. oktobra 1941. godine, kada su delovi Birčanskog i Ozrenskog partizanskog odreda posle teških dvodnevnih borbi na putu Kladanj — Tuzla protiv dijelova 8. domobranskog pešadijskog puka zauzeli selo Stupare.[6] Neprijatelj je bio potisnut, ali je komesar Husinske rudarske čete ostao teško ranjen. Iako je bilo malo izgleda da ostane živ, njegovi drugovi su ga uvili u ćebad i nosili ga ranjenog kroz noć i mećavu.[2] Kada su stigli u predio Konjuha, Suhodol, na padinu zvanu Korita (22,5 km jugozapadno od Živinica), zaustavili su se da predahnu i spustili nosila. Tada su ustanovili da je Pejo mrtav. Na tom mjestu su ga i sahranili.[2] Na tom mestu se danas nalazi spomenik - grob narodnog heroja Peje Markovića.[7]
Prema romantizovanoj verziji, sahranili su ga na samom vrhu Konjuha.[8]
Nakon pola godine, 26. maja 1942. godine,[6] prelazeći preko Konjuha, na samom njegovom vrhu (kota 1328), odmarala se grupa udarnih istočnobosanskih bataljona.[2] Tom prilikom, na vrhu piramide poboli su proletersku crvenu zastavu, koju je izradio pokret otpora iz Vareša.
Grupa je sa sobom, među ostalim stvarima ponijela i veliku svilenu zastavu, na kojoj su omladinke Vareša, spremajući se za ulazak partizana u Vareš, izvezle srp i čekić i natpis: »Proleteri svih zemalja ujedinite se«. Ta zastava je nošena u komori 1. bataljona 6. istočno-bosanske proleterske brigade i postavljena u proljeće 1942. godine na vrhu Konjuh planine.[9]
To je inspirisalo Miloša Popovića Đurina, koji je prisustvovao i sahrani i dizanju zastave, da speva poznatu pesmu „Konjuh planinom“.[8] Saborci navode da je Đurin inicijalno ispjevao tri prve strofe u selu Kamenici, a zatim nakon podizanja crvene zastave "tog majskog dana na piramidi na vrhu Konjuha" i četvrtu strofu.[10] Prema sećanju Todora Vujаsinovića, i treća strofa je kasnije napisana:
U prvi čаs pesmа nije izgledаlа ovаko. Bilа je krаćа. Morаli smo dа se povlаčimo premа Birču. Put je vodio pored mestа gde je bio sаhrаnjen Pejo Mаrković. Sećаm se dа je u to vreme u plаnini cvetаo vres, onаj crveni što podsećа nа prolivenu krv. Tа bojа inspirisаlа js Milošа dа dodа strofu kаko je šumа od krvi crveno olistаlа.[5]
Todor Vujаsinović, tada komandant Ozrenskog odreda, navodi da je Đurin "inteligentno iskoristio jednu stаru zаborаvljenu rusku melodiju i u nju uklopio reči".[5] Muziku je naknadno komponovao Oskar Danon.[1]
Kada mi je drug Miloš pročitao ovaj tekst, zaželio sam da ga ja muzički obradim, ali on ga je sa takvim žarom pjevao, na popularnu rusku melodiju, da mu nisam smio ništa reći. Međutim, ja sam stalno nosio u sebi plan kompozicije, koju sam rea- lizovao, na osnovi skica sa Konjuha, tek poslije rata u Beogradu, 1945. godine.[2]
Konjuh planinom vetar šumi, bruji
Lišće pjeva žalostive pjesme,
Borovi i jele, javori i breze
Svijaju se jedno do drugoga.
Noć je u crno svu šumu zavila
Konjuh stenje ruši se kamenje
Mrtvoga drugara, husinskog rudara
Sahranjuje četa partizana.
Kiše jesenje po grobu su lile
Bure snježne kosti su raznijele
Iz krvi crvene husinskog rudara
Crvena je šuma procvjetala.
Konjuh planinom vjetar šumi, bruji
Lišće pjeva proleterske pjesme
A na vrh planine zastava se vije
Crvena od krvi proletera.[11]
Konjuh planinom vjetar šumi, bruji,
Lišće pjeva žalovite pjesme,
Borovi i jele, javori i breze
Svijaju se jedno do drugoga.
Noć je šumu svu u crno zavila,
Konjuh stenje, ruši se kamenje.
Mrtvoga drugara, husinskog rudara,
Sahranjuje četa partizana.
Kiše jesenje, po grobu su lile,
Bure snježne, kosti su raznijele.
Iz krvi crvene husinskog rudara,
Crveno je šuma procvjetala.
Konjuh planinom vjetri šume, bruje,
Lišće pjeva proleterske pjesme,
A na vrh planine zastava se vije,
Crvena od krvi proleterske.[2]
Ta tužna i sjetna pjesma relativno je često izvođena u vrijeme nekadašnje SFR Jugoslavije (ponajviše za sahrana, ili nekih tužnih događaja) kao podsjetnik da je to socijalistička zemlja, koju su stvarali proleteri i to krvlju.
Pjesma je bila i naslovna tema filma Konjuh Planinom iz 1966., redatelja Fadila Hadžića i scenariste Meše Selimovića, za koju je muziku napisao Oskar Danon.[12]
Pjesmu Konjuh Planinom obradio je i izvodio sastav Azra 1980-ih.[13]
Početkom 2014. u istom kraju pjesma je korištena prilikom protesta nezaposlenih, osiromašenih i obespravljenih, a lokalni portali parafrazirali su narodnu Drumovi će poželjet Turaka, a Turaka nigdje biti neće;
- Sjetiće se hajvan partizana, al partizana više nikad biti neće, ali će zato biti sve više i više nezaposlenih, gladnih i pokornih hajvana u novokomponovanoj demokratiji, hajvana kojim se šatro-poštuju njihova ljudska prava, a za vrijeme komunista ili partizana, ko biva, nisu se poštivala[1]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 „Konjuh Planinom” (hrvatskosrpski). Bošnjačko oko - otvoreni portal Nadana Filipovića. Arhivirano iz originala na datum 2016-04-15. Pristupljeno 06. 02. 2014.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 Muzika i muzičari u NOB, zbornik sećanja (str. 128), Beograd 1982.
- ↑ Ante Nazor, Pjesme međunarodnog radničkog pokreta u revolucionarnim previranjima u Jugoslaviji
- ↑ Muzika i muzičari u NOB, zbornik sećanja (str. 127), Beograd 1982.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 http://www.yugopapir.com/2014/04/nob-konjuh-planinom-prica-o-nastanku.html
- ↑ 6,0 6,1 https://znaci.org/dogadjaj.php?br=15942
- ↑ https://www.spomenicinob.info/zivinice
- ↑ 8,0 8,1 Pejo Marković u „Narodni heroji Jugoslavije”. Beograd: Mladost. 1975.
- ↑ Oskar Danon: S pjesmom po šumama i gorama istočne Bosne
- ↑ https://znaci.org/00003/710.pdf
- ↑ Miloš Popović: Konjuh planinom, iz ISTOČNA BOSNA U NOR-u, knjiga 1.
- ↑ „Konjuh Planinom” (engleski). imdb. Pristupljeno 06. 02. 2014.
- ↑ „Azra konjuh planinom” (hrvatskosrpski). kamioniavioni. Arhivirano iz originala na datum 2023-08-29. Pristupljeno 06. 02. 2014.