Lipa
Za ostala značenja, vidi Lipa (razvrstavanje).| Lipa | |
|---|---|
 | |
| Naučna klasifikacija | |
| Carstvo: | Plantae |
| Divizija: | Magnoliophyta |
| Razred: | Magnoliopsida |
| Red: | Malvales |
| Porodica: | Malvaceae |
| Rod: | Tilia |
Lipa (Tilia L.) je rod koji obuhvata oko 30 vrsta listopadnog drveća u severnoj umerenoj zoni[1]. Naziv roda od antičkog naziva za (T. tomentosa) od grčkog τιλος = vlakno, jer su u upotrebi likina vlakna; po drugom tumačenju naziv potiče od grčkog izmenjenog naziva za brest πτελεα. Od srpskih naziva navodi se za rod samo naziv lipa, dok za autohtone vrste lipa postoji više naziva[2]. U našim krajevima rastu bela ili srebrna lipa (Tilia tomentosa), krupnolisna lipa (Tilia platyphyllos) i sitnolisna lipa (Tilia cordata).
Lipe dosežu visinu od 25 do 30 m, a starost od nekoliko stotina godina. Listovi dvoredi sa dugom peteljkom, većinom srcasto i po obodu testerasto. Cvetovi lipe su mali, hermafroditni, aktinomorfni, petočlani zelenkastožute boje, prijatnog mirisa u štitovima sa zajedničkim priperkom cvasti do pola sraslim sa drškom. Entomofilne, medonosne i anemohorne vrste. Cvetanje u junu traje 2 do 3 nedelje, a nekad se desi da prođe i za 5 do 6 dana. Plod je orašica nastala srastanjem pet karpela (na plodu pet uzdužnih šavova - mesta srastanja). Perikarp čvrst dlakav, go ili bradavičast zavisno od vrste[1]
Stari Sloveni su živeli u lipovim šumama. U literaturi se spominje lipa kao sveto slovensko drvo pa se može zaključiti da su Sloveni pre prelaza na hrišćanstvo poštovali božanstvo šume, dakle i dušama bili povezani s lipom. Prema predanju vršili su obrede i podnosili žrtve lipi kao božanstvu. Običaj obožavanja lipe zadržao se i kod Slovena koji su napustili staru domovinu pa utiču ogranke lipe u krov svoje kuće ili stana, da je time očuvaju od gromova i požara. Uobičajeno je bilo i verovanje da lipa čuva čoveka od zla i uroka. U lipovim šumama Sloveni su sakupljali med i vosak.
Lipov cvet se koristi za spravljanje čaja, a drvo se može koristiti za pravljenje igračaka. Zbog svoje lakoće lipa je idealna za pravljenje raznih maketa. Nije podesno za upotrebu u građevinarstvu i industriji nameštaja jer mu je čvrstoća mala.
-
Kora srebrnolisne lipe. -
List. -
Cvasti srebrnolisne lipe. -
Cvetni dijagram. -
Nedozreli plod krupnolisne lipe. -
Klijavac lipe sa karakterističnim režnjevitim kotiledonima.
