Moldavija
Republica Moldova Republika Moldavija | |
|---|---|
| Himna: "Limba noastra" | |
 | |
| Glavni grad | Kišinjev (Chişinău) |
| Službeni jezici | Rumunski jezik |
| regionalni jezici |
|
| Leaders | |
| nezavisnost | |
• proglašenje nezavisnosti | 27. 08. 1991. |
| Površina | |
• Vode (%) | 1.4 |
| Stanovništvo | |
• Popis iz 2002 | 4.431.570 (116.) |
| Valuta | Moldavski leu (lei) |
| Vremenska zona | UTC+2 (CET) |
| Pozivni broj | +373 |
| ISO 3166 kod | [[ISO 3166-2:Šablon:ISO 3166 kod|Šablon:ISO 3166 kod]] |
| Veb-domena | .md |
Moldavija (rumunjski Moldova [molˈdova]; službeno Republika Moldavija, rum. Republica Moldova), kontinentalna država u istočnoj Evropi. Graniči se sa Rumunijom na zapadu i Ukrajinom na istoku. Granicu s Rumunjskom formira rijeka Prut i donji tok Dunava. Moldavija je u periodu od 1945. do 1991. bila jedna od republika Sovjetskog Saveza poznata kao - Moldavska Sovjetska Socijalistička Republika. Nezavisnost je proglasila 27. augusta 1991. Trenutačno je Moldavija jedna od najsiromašnijih evropskih država, a njen poslednji izabrani predsednik Vladimir Voronin je 2009 zbog ustavnog ograničenja morao podnesti ostavku nakon čega se država našla u dugotrajnoj političkoj krizi.
Prije nove ere područje Moldavije nastanili su Kimerijci, Geti, Skiti i Dačani. Od 1. do 3. vek dio današnje države je pod vlašću Rimskog Carstva, dok je u doba seobe naroda naseljavaju Slaveni i Anti, a od 9. do 11. veka Uliči i Tiverci.
Od 9. do 13. veka Moldova je bila u sastavu Galičko-Volinske kneževine i Kijevske Rusije. Nezavisna Moldavska kneževina osnovana je 1359. na čelu s Bogdanom, vlaškim vojvodom. Ta kneževina je svoj zenit imala za vladavine vojvode Stefana III Velikog kad se uspješno suprostavljala napadima Osmanlija Poljskog kraljevstva i Ugarske. Ipak početkom 16. vijeka pokleknula je pod Osmanskim priticima i postala njihov vazal.
Tokom 18. vijeka, iako je i tad Moldavija i nadalje formalno bila pod osmanskim suverenitetom, porastao je utjecaj Ruskog Carstva koje se proširilo do granica Moldavije, pa je ona postala izvor sukoba između Osmanskog Carstva i Ruskog Carstva koja su prerasla u niz Rusko-turskih ratova. Nakon Rusko-turskog rata (1768–1774) Habsburška Monarhija anektirala je Bukovinu. A nakon Rusko-turskog rata (1806–1812) i potpisivanja Bukureštanskog mira - 1812. Carska Rusija anektirala je istočnu Besarabiju[1] kraj između Pruta i Dnjestra. Nakon tog je na tom teritoriju osnovala Besarabijsku Guberniju.
Nakon ruskog poraza u Krimskom ratu (1853. -1856.), Moldavija je reorganizirana kao nezavisna kneževina iako i nadalje formalno sa sultanom kao suverenom. Pod utjecajem probuđenog rumunjskog nacionalizma - 1859., vladajuća moldavska skupština izglasala je ujedinjenje sa Vlaškom kneževinom i njihovim knezom Alexandru Cuzom. Formalno ujedinjenje je odgođeno do 1861. kad su se te dvije dotad nezavisne kneževine stopile u Ujedinjene kneževine Moldavija i Vlaška.[1]
Nakon Prvog svjetskog rata i Oktobarske revolucije rumunjska vojska okupirala je Besarabijsku Guberniju u kojoj su moldavski nacionalisti osnovali Moldavsku Demokratsku Republiku koja se 1918. ujedinila sa Kraljevinom Rumunjskom.
Nakon sovjetskog ultimatuma Kraljevina Rumunjska prepustila je 1940. Moldaviju SSSR-u, koji na tom teritoriju osniva Moldavsku Sovjetsku Socijalističku Republiku. Ali ona nije dugo egzistirala, jer je već 1941. Kraljevina Rumunjska zajedno sa Trećim Reichom napala SSSR i ponovno zauzela Moldaviju i dobar dio Ukrajine. Nakon ofenzive Crvene armije u augustu 1944u, SSSR ponovno zauzima Moldaviju i obnavlja - Moldavsku Sovjetsku Socijalističku Republiku.
U vrijeme raspada SSSR-a - 27. augusta 1991. i Moldavija je poput ostalih republika proglasila svoju nezavisnost.
Najveći dio zemlje nalazi se između Dnjestra i Pruta, na krajnjem jugozapadu Ruske ploče. U reljefu prevladavaju valovite ravnice, a tek ponegdje ima brežuljaka. U središnjem dijelu uzdižu se praporom prekriveni Kordi, dok je na zapadu najviši vrh zemlje - Balanesti (429 m). Na jugu zemlje nalazi se tokovima jako rasčlanjena Južnomoldavska ravnica. Na sjeveru se prostire Srednjomoldavska nizina sa stepom Balti i brodima do oko 300 metara.
Vegetacija je uglavnom pretvorena u u obradive površine. Miješane šume bukve, hrasta i graba zauzimaju oko 12% površine, a pošumljavanje je potrebno za zaštitu od erozije tla. Uglavnom se odvodnjava prema Crnome moru.
Parlament Moldavije je 27.8. 1991. godine donio brzopletu deklaraciju o nezavisnosti koja će dati zakoniti casus belli Transnistriji za proglašenje nezavisnosti. Kontroverzne riječi deklaracije govore da dogovor Nemačke i Sovjetskog Saveza od 23.8. 1939. postaje nevažeći kao i sve pravne posljedice tog dogovora su ukinute pošto su bile donešene bez da je pitano stanovništvo pokrajina kojih se to tiče (Besarabija, Sjeverna Bukovina, Herta okrug) i koje su okupirane 28.6. 1940. godine kao i Transnistrije osnovane 12.10. 1924. godine. Sovjetski Savez je potom kršeči svoja ustavna prava donio zakon o stvaranju Moldavske SSR (2.8. 1940.) i zakon o granici Ukrajinske i Moldavske SSR (4.11. 1940). Pošto su te odluke bile donesene bez ikakvih zakonitih prava one se ukidaju [1] Arhivirano 2013-08-30 na Wayback Machine-u.
Kako je Transnistria tek poništenom odlukom od 2.8. 1940 godine priključena Moldaviji njen već od ranije pobunjen parlament proglašava nezavisnost koristeći kao casus belli Moldavsku deklaraciju o nezavisnosti
Država je podjeljena na 33 distrikta, pet općina (Bălţi, Kišinjev, Comrat, Bender, Tiraspol) i dvije nezavisne regije - Gagauzija i Pridnjestrovlje.
Pridnjestrovlje je de jure dio Moldove, a njena neovisnost nije priznata ni od jedne zemlje, iako de facto nije kontrolirana od strane Moldovske vlade.
Od oko 3.380.000 stanovnika većinu (oko 76% stanovništva) čine Moldavci, nerijetko poistovjećeni s Rumunjima. Od ostalih najviše je Ukrajinaca (8.3%), Rusa (5.9%), Gagauza (4.4%) i ostalih 5.5%.
| # | Narodnost | Moldova | % Mold | Transnistria | % Tran | Total | % |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1. | Moldavci | 2,564,849 | 75.8% | 177,156 | 31.9% | 2,742,005 | 69.6% |
| 2. | Ukrajinci | 282,406 | 8.3% | 159,940 | 28.8% | 442,346 | 11.2% |
| 3. | Rusi | 201,218 | 5.9% | 168,270 | 30.3% | 369,488 | 9.4% |
| 4. | Gagauzi | 147,500 | 4.4% | 11,107 | 2.0% | 158,607 | 4.0% |
| 5. | Rumunji* | 73,276 | 2.2% | / | NA | 73,276 | 1.9% |
| 6. | Bugari | 65,662 | 1.9% | 11,107 | 2.0% | 76,769 | 1.9% |
| 7. | Ostali | 48,421 | 1.4% | 27,767 | 5.0% | 76,188 | 1.9% |
| 8. | UKUPNO | 3,383,332 | 100% | 555,347 | 100% | 3,938,679 | 100% |
U vjeri prevladavaju pravoslavci (95% stanovništva).
| Religija | Sljedbenici | % od ukupnog |
|---|---|---|
| Pravoslavci | 3,158,015 | 95.5% |
| Nove protestantske vjere |
| 1.83% |
| Tradicionalne protestantske
|
| 0.19% |
| Rimokatolici | 4,645 | 0.14% |
| Muslimani | 1,667 | 0.05% |
| Ostale vjere | 25,527 | 0.77% |
| Agnostici | 33,207 | 1% |
| Ateisti | 12,724 | 0.38% |
- Kneževina Moldavija
- Ujedinjene kneževine Moldavija i Vlaška
- Moldavska Demokratska Republika
- Popis gradova u Moldaviji
- Politička kriza u Moldaviji 2009.
- ↑ 1,0 1,1 „Moldavia” (ruski). Encyclopædia Britannica. Pristupljeno 18. 02. 2015.
| Samostalne države |
| .svg) | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Nepriznate ili djelomično priznate države | |||||||||
| Zavisni teritoriji | |||||||||
1 Značajan dio teritorija se nalazi u Aziji. • 2 U potpunosti u Aziji, ali ima društvene i političke veze s Evropom. • 3 Posjeduje zavisne ili slične teritorije izvan Evrope. | |||||||||
Države članice Zajednice nezavisnih država | ||
|---|---|---|
| Aktualne |  | |
| Bivše | ||
| Neslužbene | ||
