Svjatoslav I Kijevski

Svjatoslav I Kijevski (oko 942. – mart 972.) ili Svjatoslav Igorovič (ukr. Святослав Ігорович) bio je knez Kijevske Rusije^[1][2]. Rođen je kao sin kneza Igora i njegove supruge Olge. Svoju vladavinu Svjatoslav je proveo u stalnim vojnim pohodima na istoku i jugu koji su doveli do propasti dve do tada moćne države u Istočnoj Evropi, Hazarskog kaganata i Prvog bugarskog carstva. Takođe, potčinio je i brojna istočnoslovenska plemena, porazio Alane i Volške Bugare ^[3] i povremeno je sklapao saveze sa Pečenezima i Ugrima.

Njegova desetogodišnja vladavina bila je obeležena brzim širenjem ruske države na dolinu reke Volge, stepe severno od Crnog mora i na Balkansko poluostrvo. Tokom svoje kratke vladavine Svjatoslav je stvorio najprostraniju državu u tadašnjoj Evropi, a 969. je prestonicu preneo iz Kijeva u Perejaslavec (Mali Preslav) na Dunavu. Nasuprot svojoj majci Olgi, koja je primila hrišćanstvo, Svjatoslav je ostao veran mnogoboštvu. Svjatoslavova iznenadna smrt u borbi sa Pečenezima 972. godine dovela je do brzog raspada njegove države koja nije bila čvršće povezana iznutra. Takođe, nerešeno pitanje nasleđa dovelo je do bratoubilačkog rata između trojice njegovih sinova iz koga je kao pobednik izašao Vladimir I Veliki.

Svjatoslav je bio i prvi vladar Kijevske Rusije koji je, prema Povesti minulih leta, imao potpuno slovensko ime, za razliku od predaka, koji su imali imena poreklom iz staronordijskog jezika. Posle njega, praksa sa slovenskim imenima je bila uobičajna (Vladimir, Jaroslav, Mistislav,...).

O mladosti se malo zna, ni godina rođenja nije pouzdana. Otac Igor je bio ubijen 945. od strane malo poznatog slovenskog plemena Drevljana. Majka Olga je bila regent u Kijevu sve do Svjatoslavovog punoletstva (oko 963). Njegov tutor je bio Vareg po imenu Asmud. Svjatoslav se nije previše interesovao za administraciju, dok je sa druge strane vreme uglavnom provodio sa svojom ratničkom družinom u borbama sa okolnim državama. Prema Povesti minulih leta u vojne pohode išao je bez komore, posuda za pripremanje hrane, meso nije kuvao, već je sekao komadiće konjetine, govedine ili divljači i pekao ih na uglju. Takođe, nije nosio šator, već je ispod sebe prostirao konjsko ćebe, a sedlo je stavljao pod glavu. Ratnici iz njegove pratnje činili su isto to.

Bio je prosečne visine i građe. Nosio je belo odelo i jednu minđušu sa rubinom i dvoje bisera.

Uprskos tome da mu je majka Olga u Carigradu, na dvoru cara Konstantina VII Porfirogeneta, 945. ili 957. prešla u hrišćanstvo, Svjatoslav je ostao mnogobožac koji je poštovao slovenska božanstva poput Velesa i Peruna.

Svjatoslav je imao troje deca: Vladimira, Olega i Jaropolka.

Nakon preuzimanja prestola kijevske Rusije počeo je ekspanziju u porečje reke Volge i pontske stepe. Tu je imao veliki uspeh sa osvajanjem hazarskog kaganata, koji je važio za jednu od jačih tvorevina u istočnoj Evropi. Razlog konflikta Rusa i Hazara nije poznat, jedna od mogućnosti je borba za bogati trgovački kanal koji se vodio rekom Volgom. Hazari su na Volgi dobro zarađivali sa porezima na trgovinu i transport na samoj reci Volgi. Neki istoričari navode da je Vizantija nagovorila kijevske Ruse na obračun sa jevrejskim Hazarima, kojima na vizantijskom dvoru Romana I Lakapina nisu bili skloni.

Svjatoslav je u boj protiv Hazara novaćio istočnoslovenska plemena, a one koji mu se nisu htjeli pridružiti je napao i primorao na plačenje poreza njima i ne više Hazarima. Takva je sudbina zdesila pleme Vjatiči. Napredovanjem po reci Oki i Volgi upao je u Volga Bugariju, koje je podjarmio da su plačali danak. U tim pohodima je Svjatoslav koristio najamnike iz plemena Oguz i Pečenega, verovatno zbog nedostatka dobre konjanice, koju su suprotne strane imale.

965. Svjatoslav uništi hazarski grad Sarkel i upadne u grad Kerč na Krimu. Kod Serkela podiže naselje zvano Bijela Vjaža (rus. Бйелая Вяжа) (Beo toranj). 968. ili 969. sruši hazarsku prestonicu Atilu. Putopisac, koji je nakon napada obišao Atilu napisao je da od grada nije ostalo ništa, čak ni lišće na drveču. Arpaski hroničar Ibn Haukal piše o napadi Svjatoslava na grad Samandar, koji se nalazi u današnjem Dagestanu, ipak se Svjatoslav nije odlučio za zauzimanje severnog Kavkaza, koji je vio centar Hazara. Prilikom povratka u Kijev napao je Osete i primorao ih u vazalstvo.

Proterivanjem Hazara oko Volge otvorilo je vrata trgovačkom putu u pravcu sever-jug, preko stepa sve do Crnog mora.

Svjatoslav je porazio Hazare i u korist Vizantije uprkos tome da su još za vreme njegovog oca Igora bio vođen rat Kijevske Rusije i Vizantije, koji se je završio sa porazom Rusa 944. Ipak je za vreme Svjatoslava bilo dobrih odnosa sa Vizantijom, tome u dobro govori činjenica koju je u hronici zabeležio Jovan Skilica, da su Rusi slali vojnu mornaricu u pomoć Vizantiji u vreme pohoda Nićifora Foke na Krit.

Nićifor Foka je 967. ili 968. poslao Svjatoslavu svog emisara Kalokira, sa namjerom da Svjatoslava nagovori da napadne Bugare. Pri tome je dobio 15.000 unca u zlatu. Svjatoslav je pristao i na pohod krenuo sa 60.000 vojnika, ukljjučujući i i najamničke odrede Pečenega. Bugarski car Boris II Bugarski je bio poražen i ukazivalo je da će Rusi zauzeti celi deo severne Bugarske, ali je tada došlo do podmitivanja Pečenega od strane Vizantije, koji su počeli sa opsadom Kijeva. Majka Olga i sin Vladimir su se tada nalazili u gradu i posle povlačenja Pečenega slali su pismo po Svjatoslava, koji se vratio i porazio ostatke Pečenega u okolini. Osvojene teritorije Bugarske je odbio prenijeti pod Vizantiju. Nakon smrti mame Olge, koja je umrla 3 dana nakon svađe Olge i bojara sa Svjatoslavom, prestonicu prenese u Prejaslavec, na ušće Dunava, koje je važilo za bogati trgovački put. U hronici Povest minulih leta je za 969. zapisano da je novu prestonicu shvaćao kao centar svoje nove države i tačku gde teće trgovina zlatom, svilom, vina i ostalih dobina iz Vizantije prema zapadu, konji i srebro iz pravca Mađarske i Češke i koža, med, vosak i robovi iz ruskih zemlja.

U letu 969. krene u novi pohod, a kijevsku Rusiju podeli na tri upravne jedinice, koje su upravljali njegovi tri sinovi. Ruska vojska sa najamničkim trupama Mađara i Pečenega upada u bugarsku Trakiju i zauzme Filipolj a stanovništvo masakrira. Vizantijski car Niđiofor odgovori utvrđivanjem bedema Carigrada i povećanjem konjanićkih trupa. Usred tih priprema u zaveri organiziranoj od carice on je ubijen i zbačen je sa prestola,a novi car postaje caričin ljubavnik general Jovana I Cimiskija.

Prvi pokušaj Jovana I Cimiskija da odbaci Svjatoslava je propao. Ruske trupe su prešle Dunav i počele sa opsadom Adrijanopola, što je u ljetu 970., zbog relativne blizine, proširilo paniku na ulice Carigrada. Na kraju iste godine Vizantija, pod komandom Varde Sklira pobedi zajedničke trupe Rusa, Bugara, Mađara i Pečenega u bici kod Arkadiapolja, dok je u međuvremenu Jovan Cimiskije suzbijao pobunu Varda Foke u Maloj Aziji i nakon pobjede vodio vojsku na Balkan i zauzeo grad Markiapolj, gde su Rusi držali deo bugarske carske porodice. Jovan Cimiskije se proglasio za oslobodilaca Bugarske od Svjatoslava.

Svjatoslav se povukao do dobro utvrđenog grada Dorostola (današnja Silistra) gde je odlučio da se bori do kraja. Nakon što je bio poražen u trećoj bitki ispred grada Dorostola Svjatoslav se predao uz dogovor da će napustiti Balkan, odvojiti južni Krim Vizantiji i vratiti se zapadno od Dnjepra. Tokom povratka u Kijevu na svom putu kroz zemlju Pečeneza Svjatoslav će biti od njih na nagovor Vizantije napadnut i ubijen

Svjatoslavova pokušaj osvajanja Balkana je propao, a taj njegov pokušaj osvajanja će postati praktički zaboravljen sve do modernog doba.

• Bitka za Dorostoru

Svjatoslav I Kijevski na Wikimedijinoj ostavi