Tonga

Za ostala značenja, vidi Tonga (razvrstavanje).

Kraljevina Tonga Puleʻanga Fakatuʻi ʻo Tonga  (to)
Zastava Grb
Geslo: Ko e ʻOtua mo Tonga ko hoku tofiʻa Bog i Tonga su moje nasljeđe
Himna: "Ko e fasi ʻo e tuʻi ʻo e ʻOtu Tonga"
Glavni grad	Nukuʻalofa 21°08′0″S, 175°12′0″W
Najveći grad	glavni_grad
Službeni jezici	Tonganski, Engleski
Demonim(i)	Tonganci
Vlada	Ustavna monarhija
• Kralj	Tupou VI
• Premijer	Siaosi Sovaleni
Nezavisnost
• od britanskog protektorata	4. jun 1970.
Površina
• Ukupno	748 km2 (186..)
Stanovništvo
• Procjena za 2021	100,209[1] (199th.)
• Gustoća	139 /km2 (76.1.)
BDP (PPP)	procjena za 2019
• Ukupno	655 mil. $
• Per capita	$6,496[2]
BDP (nominalni)	procjena za 2019
• Ukupno	493 mil. $[3]
• Per capita	$4,888[2]
HDI (2019)	▲0.725[4] Greška: Pogrešan unos (104..)
Valuta	Paʻanga (TOP)
Vremenska zona	UTC+13
• Ljeti (DST)	UTC+13
Pozivni broj	676
Veb-domena	.to
Podaci iz 2005. godine.

Kraljevina Tonga (tonganski:Puleʻanga Fakatuʻi ʻo Tonga) je suverena država u Polineziji i arhipelag koji se sastoji od 176 otoka čija je ukupna površina 748 km² raspršenih na 700 000 km² južnog Pacifika. 52 od 176 otoka su naseljeni i na njima je 2011. živjelo ukupno 103 036 stanovnika.

Tonga se proteže u pojasu od 800 kilometara i čini trećinu ukupne udaljenosti na liniji između Novog Zelanda i Havaja. Zemlja je okružena sa Fidžijem i francuskim prekomorski kolektivom Wallis i Futuna na sjeverozapadu, Samoom na sjeveroistoku, na istoku se nalazi Niue i Nova Kaledonija i Vanuatu na zapadu.

Otoci su u početku bili poznati u zapadnom svijetu pod nazivom Prijateljski otoci zbog tople dobrodošlice na koju je britanski moreplovac i istraživač James Cook naišao prilikom svog prvog posjeta 1773. godine. Cook je na otoke stigao za vrijeme trajanja ʻinasi festivala darivanja prvog voća u godini članovima kraljevske dinastije Tuʻi Tonga. Prema pisanju Williama Marinera, engleskog pisca koji je od 1806 do 1810 boravio na otocima, lokalni poglavice su željele ubiti Cooka za vrijeme okupljanja u vezi darivanja voća na koje su englezi bili pozvani, ali u od toga odustali jer se nisu mogli dogovoriti oko načina kako da izvrše ubojstvo.

Tonga nikada nije izgubila neovisnost, a od 2010. u zemlji se provode reforme kojima je cilj uvođenje ustavne monarhije i reprezentativnih općih izbora.

U grupi polinezijskih jezika, uključujući i tonganski, riječ tonga znači jug što odgovara položaju arhipelaga na krajnjem jugu centralne Polinezije.

Grupa austronezijskih govornika povezana je sa formiranjem lapitske kulture u periodu između 1500. i 1000. godine prije Hrista. Istoričari i arheolozi su dugo debatirali o tačnom datumu naseljavanja Tonge, ali se danas vjeruje da su prvi naseljenici u prvi otočni grad Nukuleka došli oko 826 godine prije krista (uz mogući raspon od 8 godina). Malo se zna o istoriji Tonge u periodu prije kontakta sa evropskim istraživačima zbog nedostatka pisma, ali dio istorije je sačuvan usmenim putem i prenošen kroz generacije sve dok nije zapisan nakon dolaska Evropljana. Do prvog susreta sa evropskim istraživačima došlo je 1616. kada je otoke posjetio nizozemski istraživač Vilem Šouten.

Već u 12. vijeku Tonganci su bili poznati kao moreplovci na Pacifiku. Neki istoričari njihova istraživačka putovanja kvalifikuju kao osnivanje svojevrsne imperije. Tokom 15. i 17, vijeka na otocima je izbio građanski rat poglavica. U to doba, do Tonge su stigli prvi evropski istraživači: Vilem Šouten 1616, Abel Tasman 1643. i Džejms Kuk 1773, 1774. i 1777.

Tonga je postala kraljevina 1845. pod vlašću ambicioznog mladog ratnika i govornika Taufahaua (Tāufaʻāhau). Pod zapadnim uticajem, on je proglasio Tongu za ustavnu monarhiju, oslobodio feudalne sluge, uveo zakone i prihvatio stil vladavine zapadnih monarha. Pokrstio se i uzeo kraljevsko ime Džordž Tupu I.

Tonga je stupila pod protektorat Velike Britanije ugovorom od 18. maja 1900. Britanija je na ostrvima do 1970. bila zastupljena samo preko konzula. Tonga je jedina teritorija na Pacifiku koja je neprekidno bila pod vlašću lokalnog vladara.

Godine 1970. Tonga prezuzima punu nezavisnost i pridružuje se Komonveltu. Jedinstven je slučaj da u Komonveltu Tonga ima sopstvenog naslednog monarha, t.j. da to nije Elizabeta II. Tonga je postala član Ujedinjenih nacija 1999.

Otoci su okupljeni u tri veće skupine otoka: Otoci Tongatapu, Otoci Ha'apai i Otoci Vava'u. Glavni grad je Nuku'alofa koji se nalazi na otoku Tongatapu. Vava'u otoci su brdoviti, s aktivnim vulkanima, a ostali su nizinski i koraljnog porijekla.

Po etničkom sastavu 98% su Tonganci, a po religijskoj pripadnosti su: protestanti (61%), rimokatolici (16%), mormoni (12%) i ostali (11%).

BDP po glavi stanovnika je 2200 $, a najviše prihoda ostvaruju od turizma i izvoza tropskog voća.

• Popis gradova na Tongi

Tonga na Wikimedijinoj ostavi