Udmurtska
| |||||
 Geografski položaj federalnog subjekta u Ruskoj Federaciji | |||||
| Glavni grad | Iževsk | ||||
| Površina - ukupno | ... po veličini - 42.100 km² | ||||
| Stanovništvo - Ukupno | ... po veličini - 1.552.800 (2005.) | ||||
| Politički status | [[{{{pol stat poveznica}}}|Republika]] | ||||
| Federalni okrug | [[{{{federalni okrug}}} federalni okrug|Privolški]] | ||||
| Privredna regija | Uralska | ||||
| Službeni jezici | ruski, udmurtski | ||||
| Predsjednik (Президент) | Aleksandr Aleksandrovič Volkov (Александр Александрович Волков) | ||||
| Predsjednik vlade (Председатель правительства) | Jurij Stepanovič Pitkevič (Юрий Степанович Питкевич) | ||||
| Zakonodavno tijelo | Gossovjet | ||||
| Predsjedatelj Gossovjeta (Председатель Госсовета) | Igor Nikolajevič Semjonov (Игорь Николаевич Семёнов) | ||||
| Himna | Himna Udmurtske | ||||
| Automobilska oznaka | 18 | ||||
| Vremenska zona |  Samarsko vrijeme (UTC + 4/+5) | ||||
Udmurtska ili Udmurtija (ruski: Удму́ртия, udmutski: Удмуртия) je republika u Ruskoj Federaciji smještana u porječju rijeke Volge u Privolškom federalnom okrugu. Glavni grad Udmurtske je Iževsk. Prema popisu stanovništva iz 2010. godine u Udmurtskoj je živjelo 1,521,420 stanovnika. Republika dijeli granicu sa Kirovskom oblasti na sjeveru i zapadu, sa Permskim krajem na istoku i sa Baškoristanom i Tatarstanom na jugu.
Prvi tragovi ljudskih zajednica u dolini rijeke Kama potiču iz perioda od 8 do 6 hiljada godina prije nove ere. Budući da ne postoje pisani tragovi, glavni izvor informacija o drevnoj istoriji regije predstavljaju arheološka istraživanja. Arheološka istraživanja otkrivaju tragove postojanja nekoliko glavnih permjanskih kultura (Ananjinska, Pjanoborska, Polomska i Čepecka), ogranka ugro-finskih kultura ovoga područja na koje se kao na svoje pretke pozivaju današnji narodi Komi (posebno Komi-Permjaci) i Udmurti. Na prelazu iz 1. u 2. milenij savremene ere došlo je do formiranja etnolingvističke grupe koja će kasnije u istoriji u dodiru sa zapadnim nacionalističkim idejama i sama razviti naconalnu svijest o pripadnosti Udmurtskom narodu.
U XVI vijeku sjeverne oblasti naseljene Udmurtima ušle su u sastav Ruskog Carstva dok su južni krajevi ostali pod vlašću turkijskog Kazanjskog kanata sa sjedištem u Kazanu u današnjem Tatarstanu. Nakon rata vođenog od strane cara Ivana Groznog protiv Tatara 1552. godine i južni dijelovi regije našli su se u okviru ruske države. 1731. godine Ruska pravoslavna crkva provela je masovno pokrštavanje Udmurta na pravoslavno hrišćanstvo. 1774. i 1775. godine lokalno je stanovništvo učestvovalo u Pugačovljevom ustanku, posljednjoj seljačkoj buni u ruskoj istoriji koja ime nosi po svome vođi Jemeljanu Pugačovu.
U XIX vijeku došlo je do otvaranja prvih fabrika i početka industrijalizacije u regiji, kao i do ostvaranja prvih škola i gimnazija. 1899. godine kroz Udmurtsku je prošla i pruga na relaciji Perm-Kotlas. Od XVIII do početka XX vijeka administrativno središte regije bilo je u gradu Kirovu u današnjoj Kirovskoj oblasti.
).jpg)
1918. i 1919. godine, poslije Oktobarske revolucije i za vrijeme Ruskog građanskog rata, na teritoriji današnje Udmurtske dolazilo je do vojnih sukoba između Crvene armije i Bijele garde. 4. novembra 1920. godine Vladimir Lenjin je potpisao odluku o osnivanju autonomnih oblasti za narode Kalmike, Marijce i Udmurte za koje je tada bio korišten naziv Votjaci. 1. januara 1932. naziv oblasti je promijenjen iz Votskaja autonomna oblast u Udmurtska autonomna oblast. 28. decembra 1932. proglašena je i Udmurtska Autonomna Sovjetska Socijalistička Republika.
U periodu Velikog otadžbinskog rata industrijska postrojenja iz zapadnih dijelova SSSR-a koji su bili pod okupacijom ili izravnom opasnošću od agresije Nacističke Njemačke bila su premještena na istok, uključujući i Udmurtsku koja je primila postrojenja za proizvodnju oružja i vozila. 20. juna 1958. Udmurtska ASSR dobila je Orden Lenjina. 1970. republika je nagrađena i Ordenom Oktobarske revolucije, a 1972. i Orden prijateljstva među narodima.
31. maja 1978. godine Vrhovni sovjet Udmurtske ASSR usvojio je novi ustav autonomne republike.
11. oktobra 1991. Vrhovni sovjet Udmurtske ASSR donio je zakon kojim je naziv republike promijenio u Udmurtska Republika. Raspad Sovjetskog Saveza izazvao je duboku ekonomsku krizu u republici koja je naročito porazne posljedice imala u domenu proizvodnje mašina. 7. decembra 1994. godine na snagu je stupio Ustav Udmurtske Republike koji je do danas više puta mijenjan (11. maja 1995, 9 januara 1998, 24. januara, 26. marta, 18. aprila i 28. novembra 2000. godine, 22. i 26. februara i 12. septembra 2002, 16. oktobra 2003, 29. decembra 2005, 22. novembra 2007, 9. oktobra 2009, 4. maja i 26. juna 2010 i 4. juna 2012. godine). Aleksandr Aleksandrovič Volkov (rođen u Brjansku) bio je predsjednik republike od 2000. do 2014. godine i član Jedinstvene Rusije. 3. juna 2011. u blizini sela Pugačeva na jugu republike izbio je veliki požar izazvan ljudskim faktorom u kojemu je stradalo oko 100 osoba i oštećeno 2889 domova dok je ukupna financijska šteta iznosila 1 milijardu ruskih rublji.
U popisima stanovništva 1989. (1,609,003 osoba), 2002. (1,570,316 osoba) i 2010. (1,521,420 osoba) vidljiv je pad broja stanovništva što je tipičan trend i za veći dio ostatka zemlje. Neobičan je podatak da je prema situaciji iz 2007. godine pad broja stanovnika bio vidljiviji u urbanim sredinama koje su te godine imale 12,631 rođenih ili 11.86 na svakih 1000 stanovnika, dok su ruralne sredine brojile 7,036 rođenih ili 14.88 na svakih 1000 stanovnika. Stope rađanja bile su za 25% više u ruralnim nego u urbanim sredinama. Od ukupnog broja umrlih iste godine, njih 21,727, 14,366 je umrlo u urbanim sredinama ili njih 13.49 na svakih 1000 stanovnika dok je u selima umrlo njih 7,361 ili 15.56 na svakih 1000 stanovnika. To je predstavljalo (izuzmu li se migracije) pad broja stanovnika od -0.16% u urbanim i -0.07% u ruralnim sredinama Udmurtske te godine. Prosjek za cijelu Rusiju iste j godine bio -0.33%. 2010. regija je zabilježila i blagi rast populacije.
Prema popisu iz 2010. Rusi čine 62.2% republike dok titularni narod Udmurti čini 28% ukupnog stanovništva. Ostale etničke grupe uključuju Tatare sa 6.7%, Ukrajince sa 0.6%, Marijce sa 0.6% i brojne druge male etničke grupe koje ne prelaze 0.5% udjela u ukupnom stanovništvu. Udio etničkih Rusa u ukupnoj populaciji vremenom je rastao od 43.3% 1926, 55.7% 1939 do 58.9% 1989. i 60.1% 2002. godine. Ipak, ukupan broj Rusa u republici se smanjuje od 1989. godine, ali sporijim tempom od smanjenja populacije koja pripada drugim etničkim skupinama.
| Etnička grupa | Popis 1926 | Popis 1939 | Popis 1959 | Popis 1970 | Popis 1979 | Popis 1989 | Popis 2002 | Popis 20101 | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Broj osoba | % | Broj osoba | % | Broj osoba | % | Broj osoba | % | Broj osoba | % | Broj osoba | % | Broj osoba | % | Broj osoba | % | |
| Udmurti | 395,607 | 52.3% | 480,014 | 39.4% | 475,913 | 35.6% | 484,168 | 34.2% | 479,702 | 32.1% | 496,522 | 30.9% | 460,584 | 29.3% | 410,584 | 28.0% |
| Besermani | 9,200 | 1.2% | 2,998 | 0.2% | 2,111 | 0.1% | ||||||||||
| Rusi | 327,493 | 43.3% | 679,294 | 55.7% | 758,770 | 56.8% | 809,563 | 57.1% | 870,270 | 58.3% | 945,216 | 58.9% | 944,108 | 60.1% | 912,539 | 62.2% |
| Tatari | 19,248 | 2.5% | 40,561 | 3.3% | 71,930 | 5.4% | 87,150 | 6.1% | 99,139 | 6.6% | 110,490 | 6.9% | 109,218 | 7.0% | 98,831 | 6.7% |
| Ostali | 4,716 | 0.6% | 19,481 | 1.6% | 30,314 | 2.3% | 36,794 | 2.6% | 43,061 | 2.9% | 53,435 | 3.3% | 53,408 | 3.4% | 42,558 | 2.9% |
| 1 54,797 je registrovano direktno iz administrativnih baza podataka i oni nisu mogli odgooriti na pitanje o etničkoj pripadnosti. Procjenjuje se da etnička pripadnost u toj grupi približno odgovara rezultatima u ostatku populacije.[1] | ||||||||||||||||
Prema istraživanju iz 2012. godine 33.1% izjasnilo se da su sljedbenici Ruske pravoslavne crkve, 5% da su nekonfesionalni hrišćani, 2% kao pravoslavci koji ne pripadaju niti jednoj ili pripadaju nekoj od drugih pravoslavnih crkava osim ruske, 4% kao muslimani, 2% kao sljedbenici slavenskog neopaganizma ili ugro-finskog udmurskog voskog neopaganizma, 1% kao protestanti i 1% kao staroverci. Uz religiozno stanovništvo, od preostalih se njih 29% izjasnilo da su spiritualni ali ne i religiozni, 19% kao ateisti i 3.9% se nije izjasnilo ili je dalo druge odgovore.
Jevreji u Udmurtskoj i Tatarstanu čine posebnu podgrupu među jevrejima aškenazima. Karakteristična multijezična sredina (slavenski, ugro-finski i turkijski jezici) uticali su na formiranje ove zajednice. Aškenazi su se počeli naseljavati na području Udmurtske oko 1830. godine. Karakteristički idiom ove zajednice nastao je usvajanjem posuđenica iz jezika drugih zajednica na osnovu koju je činio jidiš.
- ↑ „Archive copy”. Arhivirano iz originala na datum 2018-12-25. Pristupljeno 2016-04-27.
- Službeni predstavnici Udmurtske Republike Arhivirano 2018-10-14 na Wayback Machine-u
- Službene novosti i obavijesti organa vlasti Udmurtske Republike Arhivirano 2013-01-06 na Wayback Machine-u
- Državni savjet Udmurtske Republike
