Ustav
Ustav, ili konstitucija (lat. constitutio), je najvažniji pravno-politički dokument neke države. On obično sadržava načelne propise o društvenom, ekonomskom i političkom uređenju države; propisuje prava i dužnosti građana; određuje najviše organe vlasti, njihove međusobne odnose te odnose prema nižim organima vlasti i građanima.
Ustavi su danas najčešće u pisanom obliku, iako u nekim slučajevima postoje u obliku običajnog prava. Najčešće ih donose parlamenti ili za to posebno sazvane ustavotvorne skupštine (konstituante) ili ustavne konvencije, a postupak donošenja i mijenjanja je u pravilu složeniji od donošenja običnih zakona.
Postoje i ustavi koje samovoljno donosi izvršna vlast, tzv. oktroirani ustavi, ali su oni prilično rijetki u današnjem svijetu.
Ustavi se naječšće dele:
- prema obliku u kome se doneseni
- pisane-kodifikovani
- nepisane-nekodifikovani
- prema načinu donošenja i menjanja na:
- čvrste ( krute ),
- meke ( gipke )
Postupak za donošenje cvrstog ustava je mnogo strožiji od postupka za donošenja mekog ustava, počevši od same inicijative,preko donošenja i eventualnog potvrdjenja referendumom. Čvrsti ustav donosi ustavotvorna skupština koja je postavljena samo sa jednim ciljem - radi donošenja ustava,posle cega se raspušta ili nastavlja da radi kao obična skupština. Meki ustav se retko javljao u istoriji ( Velika Britanija i Italija do 2 svetskog rata), njega donosi obična skupština. Danas pored Velike Britanije meki ustav ima i Novi Zeland, Izrael.. Ideja ustava'potiče po nekim shvatanjima još iz antike, ali je intenzivirana sa teoretičarima društvenog ugovora i u toku borbe za ograničenje državne vlasti. Prvi ustav u modernom smislu je Ustav SAD 1787. godine, koji je i danas na snazi. Danas praktično sve zemlje na svetu, sa izuzetkom Velike Britanije imaju pisane ustave.
Države koje su prvi put donele ustave jesu Amerika 1787,Francuska 1791, Poljska 1791, Švajcarska 1798, Haiti 1805, Švedska 1809, Venecuela 1811,Španija i Meksiko 1812,Norveška 1814, Holandija 1815, Grčka 1822, Salvador 1824, Gvatemala i Kostarika 1825, Portugalija 1826, Belgija 1831, Srbija 1835,a od afričkih zemalja samo Liberija 1847.
Vlast koja donosi i menja ustav naziva se ustavotvorna, a obično je njen nosilac parlament uz poseban postupak i mogućnost konačne odluke na referendumu.
U širem smislu ustavnosti podrazumeva da u jednoj državi postoje osnovna društvena pravna pravila utvrđena ustavom kao najvišim pravnim aktom te države, koja obezbeđuje da se državna vlast organizuje i vrši objektivno, na osnovu tih pravila. Niko ne može imati više vlasti, odnosno ovlašćenja, nago što to predviđaju pravna pravila koja su utvrđena ustavom.
U užem smislu, ustavnost znači saglasnost svih pojedinačnih pravnih propisa ( zakona, uredbi, odluka i drugo) i opštih pravnih akata nižih od ustava sa ustavom..
U širem smislu zakonitost podrazumeva postupanje svih na osnovu i u okviru zakona (princip legaliteta).
U užem smislu Zakonitost podrazumeva da svi pravni akti niži od zakona kao što su uredbe, odluke, pravilnici, naredbe, rešenja i drugi moraju biti u skladu sa zakonom
Mehanizmi zaštite ustavnosti i zakonitosti u svakoj državi utvrđeni su ustavom .Njih čine sudovi i drugi organi pravosuđa, ali u ustanovljava i posebne organe ( kao što su ustavni sud i slično ).Ovi organi otklanjaju neustavne, odnosno nezakonite pravne akte ukidanjem, odnosno poništenjem.
Ustavni sud u pravnom sistemu jedne države nije u sistemu pravosuđa ( kao redovni sud ), već je poseban državni organ koji ima ustavom utvrđene funkcije i nadležnosti.Ovaj organ funkcioniše po posebnom postupku utvrđenim ustavom i zakonom. Akt koje donosi ustavni sud jeste rešenje ( npr poništenju odluke lokalne samouprave ). Prvi ustav je donesen u Meki, 623. od Predrag Luka....N.P.
Važeći Ustav Republike Srbije donet je 2006. godine.
