Wyoming

State of Wyoming

Nadimak: Država jednakosti, Država kauboja
Glavni grad	Cheyenne
Najveći grad	Cheyenne
Guverner	Matt Mead
Službeni jezik	engleski
Površina	253.348 km²
- Kopno	251.498 km²
- Voda	1.851 km²
Stanovništvo (2008.)
- Broj	544.270 [1]
- Gustoća	1,9/km²
Proglašenje saveznom državom SAD-a
- Datum	10. jul 1890.
- Poredak	44.
Vremenska zona	Central: UTC-7/UTC-6
Zemljopisna širina	41° N - 45° N
Zemljopisna dužina	104°3'W - 111°3'W
Širina	450 km
Dužina	580 km
Visina
- Najviša	4.207 m
- Najniža	953 m
Kratice
- Poštanska	WY
- ISO 3166-2	US-WY
Internet stranica	wyoming.gov

Wyoming čita se Vajoming je američka savezna država u sredini Sjedinjenih Američkih Država. Površina Wyominga je 253.348 km², a broj stanovnika po popisu iz 2008. je 532.668. Glavni grad je Cheyenne.

Wyoming se nalazi između 41 i 45 stepena SGŠ i između 104°3' i 111°3' ZGD. Wyoming je tako, pored Colorada i Utaha, jedna od tri savezne države čije se granice u potpunosti poklapaju sa linijama geografske širine i dužine. Takođe, Wyoming je, pored Colorada, jedina savezna država SAD koja ima u potpunosti pravokutni oblik. Wyoming sa sjevera graniči sa Montanom, a sa istoka sa Južnom Dakotom i Nebraskom, prema jugu sa Coloradom, prema jugozapadu sa Utahom i prema zapadu sa Idahom. Wyoming se prostire na 253 348 km². Deseta je po veličini savezna država SAD i sastoji se od 23 okruga. To su: Albany, Big Horn, Campbell, Carbon, Converse, Crook, Fremont, Goshen, Hot Springs, Johnson, Laramie, Lincoln, Natrona, Niobrara, Park, Platte, Sheridan, Sublette, Sweetwater, Teton, Uinta, Washakie i Weston.

U Wyomingu se Velika nizina dodiruje sa Stjenovitim planinama. Wyoming je uglavnom visoravan ispresjecana brojnim planinskim masivima. Nadmorska visina se kreće se od 4 207 metara (visina Gannettovog vrha), do 953 metra u dolini rijeke Belle Fourche na sjeveroistoku države. Na severozapadu Wyominga se nalaze planinski masivi Absaroka, Owl Creek, Gros Ventre, Wind River i Teton. Na sjeveru su smještene planine Big Horn, na sjeveroistoku Black Hills, dok se u južnom delu države nalaze planine Sierra Madre, Laramie i Medicine Bow. Snežne planine su nastavak Stjenovitih planina. Planinski masiv Wind River ima više od 40 planinskih vrhova viših od 4 000 metara, jedan od njih je i Gannettov vrh koji je ujedno i najviši vrh u državi.

Planinski masiv Teton je dugačak oko 80 kilometara, a delom se nalazi i u nacionalnom parku Grand Teton. Na području nacionalnog parka je i vrh Grand Teton, drugi po visini u Wyomingu. Granica riječnih slivova ide od sjevera prema jugu preko središnjeg dijela države. Rijeke istočno od vodorazdjelnice pripadaju slivu rijeke Missouri koja otiče u Meksički zaljev. Tu spadaju rijeke North Platte, Wind, Bighorn i Yellowstone. Snake, koja protiče sjeverozapadom Wyominga, uljeva se u Columbiju, dok se Green River uljeva u Colorado. Ove dvije rijeke pripadaju Pacifičkom slivu.

U Wyomingu preovladava mješavina između polupustinjske i kontinentalne klime sa većim temperaturnim oscilacijama nego što je to slučaj u drugim dijelovima SAD. Na to prvenstveno utiče topografija države. Ljeta su vruća, sa prosječnim julskim temperaturama od 29 do 35 stupnjeva Celzijusa u najvećem delu države. Na nadmorskoj visini preko 2700 metara temperatura je 21 stupnja Celzijusa. Tokom ljetnjih noći temperatura se spušta na 10 do 16 stupnjeva. Krajem proljeća i početkom ljeta količina padavina se smanjuje. Zime su hladne, sa periodima lijepog vremena pod uticajem toplog vjetra Chinook .

Wyoming ima malo padalina pa tako u najvećem delu države godišnje padne oko 250 mm kiše po kvadratnom metru. Količina padavina zavisi od nadmorske visine, pa tako u bazenu Big Horn padne od 130 do 200 mm po kvadratnom metru, zbog čega ta oblast izgleda praktično kao pustinja. U nižim oblastima na severu i istoku Wyominga, gde padne od 250 do 300 mm po kvadratnom metru, klima je polusuva, dok u nekim planinskim oblastima godišnje padne oko 510 mm po kvadratnom metru (ili više) i to uglavnom u obliku snega.

Klima Wyominga je uglavnom određena geografskom širinom, nadmorskom visinom i lokalnom topografijom svake pojedine oblasti. Svi ti faktori utiču na temperaturne oscilacije, količinu padavina i vlažnost vazduha. Najvećim delom zime, iznad Wyominga (ili nešto severnije) cirkuliše polarna vazdušna struja usled koje nastaju snažni vetrovi koji donose hladan arktički vazduh i padavine, uglavnom u obliku snega i to najviše u severozapadnim oblastima. Tokom leta se polarna vazdušna masa se povlači na sever prema Kanadi, što uzrokuje lepo vreme.

Za Wyoming su takođe karakteristične oluje u jugoistočnim ravnicama koje su najčešće krajem proleća i početkom leta. Jugoistočni deo države je najviše pogođen tornadima, dok je na zapadu države opasnost od tornada minimalna. Tornadi su u Wyomingu uglavnom manjeg intenziteta i kratkog trajanja.

Tragovi ljudskog prisustva u Wyomingu stari su oko 13 000 godina. Pojedini kameni predmeti, kao što su vrhovi strela, napravljeni od strane civilizacija Klovis, Folsom i Plejno govore tome u prilog.

Na pojedine delove današnjeg Wyominga tokom istorije pravo su polagale Španija, Francuska i Engleska. Prisvajanje te teritorije od strane SAD je obavljeno kroz pet velikih aneksija – Kupovinom Luizijane 1803, Sporazumom sa Španijom 1819, otcepljenjem Republike Teksas 1836. i odvajanjem jednog dela posle aneksije 1845, Sporazumom u Gvadalup Idalgu (1848) posle Meksičko-američkog rata i međunarodnim dogovorom 1846. sa Velikom Britanijom.

Rani razvoj Wyominga je usko povezan sa trgovinom krznom i velikim migracijama prema zapadu. Pretpostavlja se da su krajem 18. vijeka francuski traperi i istraživači došli u ove krajeve, međutim prve pouzdane izvještaje o ovom kraju je donio John Colter. Naime, on je bio zarobljen u planinama Wyominga nekoliko godina. Vrativši se u St. Louis 1810. pričao je o vrelim gejzirima i velikim kanjonima Jeloustouna. Posle se vratio na zapad a za njim su krenuli i ostali trgovci krznom. Krećući se kopnom u želji da pronađe Astoriju, koja se nalazi na rijeci Columbia, prošao je 1811. kroz Tetonski klanac. Sledeće godine Robert Stuart je, vraćajući se iz Astorije, prošao kroz Južni klanac krećući se gotovo istim putem. Taj put će kasnije postati poznat pod imenom Oregonska staza. Fort William je osnovan 1834. i predstavljao je prvu stalnu trgovačku stanicu. Ovo mjesto će kasnije promeniti naziv u Fort Laramie. Nekoliko godina kasnije je izgrađen Fort Bridger (1843). Smanjenje trgovine krznom utjecalo je na to da se mnogi bivši traperi nastane duž Oregonske staze, gde su kolonistima osiguravali neophodne potrepštine.

Zbog učestalih napada Indijanaca početkom 60-ih godina 19. vijeka promet poštanskih kočija se pomjera na jug duž rijeke North Platte. Indijanci nisu blagonaklono gledali na intenzivno naseljavanje bijelaca koji su počeli da izlovljavati velika krda bizona. Sporazumi o primirju su sklapani, ali i kršeni sa obe strane. Za to vreme, u južnom Wyomingu nije bilo većih napada, a otkrićem zlata u Južnom klancu 1867. u ovu oblast se počinju naseljavati kolonisti. Intenzivnu kolonizaciju pojačava i otkriće velikih nalazišta ugljena na jugozapadu Wyominga. Verovatno najveći podsticaj doseljavanju stanovništva je bio završetak dijela pruge Union Pacific 1868. koji je prolazio kroz Wyoming.

Ovaj region je 25. jula 1868. dobio status Teritorije, sa glavnim gradom Cheyennom. Dana 10. decembra 1869. Wyoming je postao prva država u svetu u kojoj je ženama dato pravo glasa. Zato se Wyoming naziva i Državom jednakosti (Equality State). Gušenjem indijanskih pobuna i smeštanjem plemena Arapaho i Šošoni u rezervat Vind River, omogućeno je nesmetano transportovanje stoke preko pašnjaka Wyominga. Pojavili su se i mnogobrojni kradljivci stoke, a vlasti su bile nemoćne da spreče krađe. Zbog toga je u okrugu Džonson i izbio „stočarski rat“ 1892. Ograđivanjem poseda, ti problemi su donekle ublaženi. Krajem 19. vijeka otpočeo je ozbiljniji uzgoj ovaca, ali su se uzgajivači goveda pobunili. Velik broj naseljenika počeo da se iseljava iz Wyominga, uvidevši da tu nema mogućnosti za obradu manjih parcela zemljišta. Uprkos tome, broj stanovnika je konstantno rastao, pa je sa devet hiljada stanovnika 1870. porastao na više od devedeset hiljada 1890. Taj porast broja stanovnika je uticao na povećanje broja škola, da bi 1887. bio osnovan i Univerzitet Vajoming.

Wyoming je postao savezna država SAD 1890. i u skladu sa progresivnim idejama donet je liberalni Ustav. Kerijevim zakonom iz 1894. omogućeno je lakše naseljavanje, podstaknut je razvoj poljoprivrede i predviđena je zaštita voda, kao i njihova racionalnija upotreba. Osnivanjem nacionalnih parkova zaštićena su šumska prostranstva. U politici progresivni pokret je imao veliki broj pristalica. Kao rezultat toga može se izdvojiti to da je 1924. Neli Tejlo Ros izabrana za prvu ženu na funkciju guvernera u nekoj američkoj saveznoj državi.

U 2009-oj broj stanovnika u Wyomingu je procenjen na 544 270^[2], što je predstavljalo povećanje od 11 289 ljudi ili 2,07 posto u odnosu na prethodnu godinu i povećanje od 50.488 ljudi ili 9,28 posto u odnosu na broj stanovnika utvrđen popisom iz 2000. Wyoming je izuzetno retko naseljen i predstavlja saveznu državu SAD sa najmanjim brojem stanovnika a samo Aljaska ima manju gustinu naseljenosti.

Stanovnici Wyominga se prema veroispovesti dele na:

• hrišćane - 79%

• protestante - 53%

• luterane - 8%
• baptiste - 8%
• metodiste - 6%
• prezviterijance - 4%
• sledbenike Episkopalne crkve - 4%
• pripadnike drugih protestantskih crkava - 21%

• katolike - 16%
• mormone - 11%

• Jevreje - 0%
• ostale religije - 1%

• nereligiozne osobe - 18%

Prema izveštaju Biroa za ekonomske analize SAD, društveni proizvod Wyominga u 2005. godini je iznosio 27,4 milijarde dolara. U januaru 2010. stopa nezaposlenosti je iznosila 7,6 procenata^[3]. Za razliku od drugih saveznih država SAD ekonomija Wyominga je uglavnom zasnovana na rudarstvu i turizmu. U 2001. ukupan prihod od rudarstva je iznosio 6,7 milijardi, dok je ostvareni prihod od turizma iznosio 2 milijarde dolara. Glavne turističke atrakcije su nacionalni parkovi Grand Titon i Jelouston. Nacionalni park Jelouston svake godine poseti tri miliona ljudi. Poljoprivreda nema više onakav značaj kakav je imala ranije u Wyomingu ali je ona veoma bitan deo ekonomije ove savezne države. Najvažniji poljoprivredni proizvodi Wyominga su: stoka (govedina), seno, šećerna repa, žito (pšenica i ječam) i vuna.

Najznačajniji mineralne sirovine koje se eksploatišu u Wyomingu su ugljen, zemni plin, metan iz rezervoara uglja, sirova nafta, uranijum i trona.

• Proizvodnja uglja u 2004. iznosila je 358,8 miliona tona čime se Wyoming svrstao na prvo mesto u SAD. Rezerve ugljena u Wyoming su 62,3 milijarde tona. Najviše uglja se nalazi u basenima Pauder River i Grin River.
• Wyomingu je 2007. godine bio drugi po proizvodnji zemnog gasa u SAD a proizvodnja je iznosila 63,85 biliona kubnih metara.
• Proizvodnja metana iz rezervoara uglja predstavlja u stvari drukčiji način proizvodnje zemnog gasa. On se uglavnom proizvodi u basenu Pauder River. Tokom 2002. proizvodnja ovog energenta je iznosila 9,3 milijarde kubnih metara.
• Tokom 2007. u Wyomingu je proizvedeno 53 400 000 barela sirove nafte i po proizvodnji ovog energenta Wyoming je peti u SAD.

U Wikimedijinoj ostavi nalazi se članak na temu: Wyoming