Ön insan dili
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Dilbilimde, ön insan dili ya da proto insan dili, dünya'daki tüm dillerin atası olan hipotetik ana dildir. Dilin kökeninin tek olduğu, tüm doğal dillerin (tahminen Orta Paleolitik çağda) tek bir kaynaktan türediği (monogenetik) varsayımına dayanır. Bu kavram halen tartışmalıdır ve tarihsel dilbilim tarafından doğrulanmamıştır.[1]
Günümüzde var olan dillerin atası olarak öne sürülen bu dilin, hipotetik Neandertal dilinin de öncesi olduğu iddia edilmez.
Terminoloji[değiştir | kaynağı değiştir]
Bu kavrama karşılık genel olarak kabul görmüş bir terim yoktur. Bu konuyu inceleyen çalışmaların çoğu[2] bahsettikleri dile bir isim önermez. Bazen Proto-World (Türkçe: Ön dünya) ve Proto-human (Türkçe: Ön insan) terimleri kullanılır.[3] Merritt Ruhlen Proto-Sapiens terimini kullanmıştır.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Monogenetik bir dil kökeni konusunda ilk ciddi ve bilimsel çalışma Alfredo Trombetti tarafından 1905'te yayınlanan L'unità d'origine del linguaggio kitabıdır.[1]:169 Trombetti, olası bir ortak atanın yüz bin ila iki yüz bin yıl önceleri konuşulduğunu tahminlemiştir.
Monogenezi, insan türünün ve dillerinin çok kökenli olduğu fikrinin (poligenezi) popüler olduğu 19. yüzyılın sonlarında ve 20. yüzyılın başlarında birçok dilbilimci tarafından reddedilmiştir.[4]:190
Tek kökenliliğin en bilinen savunucularından biri 20. yüzyılın ortalarında çalışmış Amerikalı dilbilimci Morris Swadesh'tir.[5]:215 Diller arasındaki derin ilişkileri incelemek adına iki yöntem öne sürmüştür: sözcüksel istatistik (İngilizce: lexicostatistics) ve glottokronoloji.
Bunları takip eden bilinir tek kökenlilik savunucularından bazıları Merritt Ruhlen, John Bengtson ve Harold Fleming'dir.
Sözlük[değiştir | kaynağı değiştir]
Sözlük:[2]
| sıra | Ön insan dili | Türkçe |
|---|---|---|
| 1 | **aja | anne, ana |
| 2 | **bu(n)ka | diz; eğmek |
| 3 | **bur | kül, toz |
| 4 | **čun(g)a | burun; kokmak |
| 5 | **kama | tutmak |
| 6 | **kano | kol |
| 7 | **kati | kemik |
| 8 | **kolo | delik |
| 9 | **kuan | it, köpek |
| 10 | **ku(n) | kim |
| 11 | **kuna | kadın |
| 12 | **mako | çocuk |
| 13 | **maliqa | meme, emmek |
| 14 | **mana | oturmak |
| 15 | **mano | er, adam |
| 16 | **mena | düşünmek |
| 17 | **mi(n) | ne |
| 18 | **pal | iki |
| 19 | **par | uçmak |
| 20 | **poko | kol |
| 21 | **puti | ferç |
| 22 | **teku | bacak, ayak |
| 23 | **tik | parmak; bir |
| 24 | **tika | toprak |
| 25 | **tsaku | bacak, ayak |
| 26 | **tsuma | saç |
| 27 | **ʔaqwa | su |
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
- Evrensel dilbilgisi
- Dilsel evrensel (Linguistic universal)
- Büyük dil ailesi (Macrofamily)
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b Merritt, Ruhlen; Çev. Ahmet Bican Ercilasun (Bahar 2012). "Dilin Kökeni:Geçmişe ve Geleceğe Bakış" (PDF). Dil Araştırmaları, 10. ss. 167-182. 29 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 27 Haziran 2020.
- ^ a b Merritt Ruhlen; John Bengtson (1994). "Global etymologies". On the Origin of Languages: Studies in Linguistic Taxonomy (PDF) (İngilizce). ss. 277-336. 29 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 27 Haziran 2020.
- ^ Harold Fleming tarafından (2003) 16 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ve John Bengtson tarafından (2007) kullanılmıştır.
- ^ de Saussure, Ferdinand (1986) [1916]. Cours de linguistique générale [Course in General Linguistics] (Fransızca). Harris, Roy tarafından çevrildi. Chicago: Open Court.
- ^ Ruhlen, Meritt (1994). The Origin of Language: Tracing the Evolution of the Mother Tongue. Stanford: Stanford University Press.
 | Dilbilim ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |