Ülser
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Erozyon (erosion) ve Ülser (ulcus), deri ve mukozaların nekrozlu yangısıdır. Deri ve mukozalardaki yüzeysel nekrozla erozyon (erosion) denir. Yalnız epitel tabakası ortadan kalkmıştır (erozyonlu gastrit, erozyonlu stomatitler). Rejenerasyonla iz bırakmadan iyileşir ya da derinleşerek ülser halini alır. Bir ülserde, deri ve mukozanın epitel örtüsüyle birlikte daha derin katmanlar da nekroza uğrar, erir ve yerinde defekt bırakır.[1][2][3]
Ülserlerin çapları genellikle birkaç mm’den 5-6 cm’ye kadar değişir. Değişik derinlikte olabilirler. Yüzeyden bakıldığında bir çöküntü şeklinde görülür. İç yüzünü gri-sarı renkli nekrotik bir tabaka örter. Akut ülserin derinliği az, biçimi düzensiz veya yuvarlakça, kenarları yumuşaktır. Kronikleştikçe tabanında ve kenarında sikatris dokusu arttığından katılaşır, derinleşir, yuvarlak-oval biçim alır. Derin olmayan taze ülserler rejenerasyonla iz bırakmadan iyileşir (restitutio ad integrum). Örnek: tifo ülserleri. Daha derin ve kronikleşen ülserlerde sikatris meydana gelir ve üzeri rejenere olan epitelle örtülerek iyileşebilir. Sikatris dokusunun bol olduğu geniş kronik ülserler iyileşemez.[1][2][3]
Ülser komplikasyonları[değiştir | kaynağı değiştir]
Mide ülserleri örnek alınırsa;[1][2][3]
1- Delinme (perforasyon): Aşırı derin ülserler delinebilir. Örnek: Mide ülserinin delinerek periton boşluğuna açılması ve peritonit. Delinmenin 2 özel biçimi vardır; fistülleşme ve penetrasyon.
- Ülser tabanı içinde boşluk (lümen) bulunan başka bir organa yapışır ve delinme buraya olursa ikisi arasında bir kanal (fistül) meydana gelir. Örnek: Mide ülserinin bağırsağa fistülize olması.
- Eğer ülserin tabanı katı (solid) bir organa yapışmışsa ülser delinince bu organın içine açılır. Böylece delinmeye bağlı komplikasyonlar önlenir. Buna penetrasyon denir. Örnek: Mide ülserinin pankreasa penetre olması (ülserin tabanında mide tabakaları değil pankreas bulunur).
2- Kanama: iki biçimde olur;
- Akut ülserin meydana gelişi ve genişlemesi sırasında ortadan kalkan dokunun kenarında bulunan küçük damarların ağızları açık kalır ve kanayabilir.
- Ülser derinleştikçe öbür dokular eridiği halde çeperleri görece dayanıklı olan arterler kalabilir. Bir süre sonra ülserin içindeki arterlerin çeperi aşınır ve incelir. Kan basıncının etkisiyle lümen genişler (anevrizma), sonunda yırtılarak tehlikeli bir kanama yapabilir.
3- Darlık (stenoz): Kronik ülserlerin çevresinde sürekli olarak granülasyon dokusu meydana gelir ve sikatrisleşir. Sikatris dokusunun hacmi küçülür ve büzüşür. Bu olgu lümeni dar olan yerleri daha fazla daraltarak akımı zorlaştırır. Örnek: Mide ülserine bağlı pilor stenozu.
4- Tümör oluşması: Ülser çevresindeki epitel sürekli rejenerasyonlarla buradaki doku defektini kapatmaya çalışır. Rejenerasyonlar sırasında bazı epitel hücrelerindeki mutasyonlar selim tümör (polip, papillom) veya habis tümör (karsinom) oluşmasına yol açabilir.
Akut ülserlerde bu komplikasyonların yalnızca ilk ikisi (delinme, kanama) görülür.[1][2][3]
Dil ülseri[değiştir | kaynağı değiştir]
Dilde görülen; etrafı kırmızı, içi su dolu küçük kabarcıklar, dil ülserinin belirtisi olabilir. Derin ve sert kenarlı dil yaralarında, mutlaka doktora başvurmak gerekir. Diğer dil yaraları ve ağrı, hazımsızlık veya gripten kaynaklanabilir.
Ülseratif kolit[değiştir | kaynağı değiştir]
Otoimmün nedene dayanan, T helper hücrelerinin önce M hücrelerini infiltre etmesi ve sonra inflamasyon ile epitelyal ve mukozal hasar oluşmasına neden olan hastalık. Ailesel geçişli olabilir. Tipik semptomları kanlı dışkılamadır. Kan parlak renklidir. Defekasyonla azalan sol taraf karın ağrısj vardır. Tanısı kolonoskopi ile konur. Bağırsak dışında da vücutta değişik bölgeleri tutabilir. Eklem, göz, safra kesesi gibi yapılarda da inflamasyona yol açabilir.
Varis ülseri[değiştir | kaynağı değiştir]
Daha çok, bacağın alt kısmında görülen yuvarlak bir yaradır. Nedeni, varisli yerde meydana gelen herhangi bir yaralanmadır. Hastalık bacağın alt kısmında, bileğe yakın bir yerde yuvarlak bir yara olarak ortaya çıkar. Ayak bileği şişer, deri esmerleşir ve bazen de ağrı hissedilir. Doktor tedavisi şarttır.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c d Goljan EF. Rapid Review Pathology. 5th edt., Elsevier, Philadelphia, 2019
- ^ a b c d Tahsinoğlu M, Çöloğlu AS, Erseven G. Dişhekimleri için Genel Patoloji, Altın Matbaacılık, İstanbul, 1981
- ^ a b c d Kumar V, Abbas AK, Aster JC. Robbins and Cotran Pathologic Basis of Disease. 9th edt., Elsevier Saunders, Philadelphia, 2015