İğdiş
Vikipedi, özgür ansiklopedi
İğdiş, hadım etme veya kastrasyon bir cerrahi, kimyasal uygulama ile erkeklerin cinsi fonsiyonlarını devre dışı bırakma işlemidir.[1] Bu işlem ya cerrahi kastrasyon yani bilateral orşiektomi (her iki testisin de kesip çıkarılması (yani eksizyonu)) veya kimyasal kastrasyon yani farmasötik ilaçlar ile testislerin devre dışı bırakılması ile olur.[2] İğdiş etme işlemlerinin neticesinde kişi kısırlaşmış (eskilerin tabiri ile akîm) olur. Bunun yanında Testosteron gibi bazı hormonların sentezinde de büyük azalmalar sebep olur.
Hayvanlarda cerrahi kastrasyon genellikle kısırlaştırma olarak adlandırılır. Genellikle hayvanların daha uysal olması sağlamak veya aşırı nüfus artışını önlemek için tatbik olunur.
Kastrasyon terimi bazen, ooferektomi yani dişideki yumurtalıkların alınması veya gonadektomi olarak bilinen iç testislerin çıkarılması anlamına da gelir.[3]
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Tarihte ilk iğdiş işleminin nerede tatbik edildiği bilinmemekte olup muhtemelen birbirinden bağımsız yer ve zamanda ibda edildiği(yaratıldığı) tahmin edilmektedir. Arkeolojik kanıtlar en geç MÖ 4000 yıllarda pratik olarak İştar ve Uruk kültlerinde tatbik edildiğini gösterir. Muhtemelen geçmişi Neolitik Çağ'daki hayvancılık faaliyetlerine bağlıdır.[4]
İğdiş sıklıkla bazı Avrupa, Güney ve Doğu Asya ve Afrika'da dini ve sosyal sebeplerle uygulanmaktaydı. Tabi hadım etme işlemine şiddetle karşı dinler de mevcuttur. Bunun bariz örneği olarak Yahudilik gösterilebilir. Levililer kitabı hadım ve kusurlu üreme organlı erkekleri rahiplikten dışlar ve kısırlaştırılmış hayvanların kurban edilmesini yasaklar.
Hadımlar sıklıkla özel bürokratik ve bilhassa saray haremindeki mevkilere getirilirdi. Hadımların Çin tarihi boyunca, özellikle geç Han, geç Tang ve geç Ming hanedanları zamanında önemli mevkilere gelip gücü gasp ettiği bilinir.
Antik zamanlarda kastrasyon sıklıkla emaskülasyona yani genital bölgenin tamamen alınması ile yapılırdı. Tabiiyetiyle bu kanama ve enfeksiyon kapma riskinden dolayı son derece ölümcüldü ve bu yüzden Bizans İmparatorluğu ve benzeri bazı devletlerde hadım etme, idam cezası ile aynı telakki olunuyordu (görülüyordu). Sadece testislerin alındığı yöntemler daha güvenliydi.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2021.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2021.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2021.
- ^ Reusch, Kathryn (2013). That Which Was Missing: The Archaeology of Castration (PhD). University of Oxford.
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
 | Bu madde bir taslaktır. Bu maddeyi geliştirerek veya özelleştirilmiş taslak şablonlarından birini koyarak Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz. |