İstanbul Fetih Cemiyeti
Vikipedi, özgür ansiklopedi
| İstanbul Fetih Cemiyeti | |
|---|---|
| Kuruluş | 1950 |
| Kuruluş yeri | Fatih, İstanbul |
| Tür | Kültür derneği |
| Yasal statü | Dernek |
| Merkez | Merzifonlu Kara Mustafa Paşa Külliyesi, Çarşıkapı |
| Önemli kişiler | Ekrem Hakkı Ayverdi · İlhan Ayverdi vd. |
| Resmî site | i̇stanbulfetihcemiyeti.org.tr |
| Eski adı | İstanbul'un 500. ve Müteakip Fetih Yıllarını Kutlama Derneği İstanbul Fethi Derneği |
İstanbul Fetih Cemiyeti, İstanbul Fatih merkezli olarak Temmuz 1950'de kurulan dernektir. Çarşıkapı'da bulunan Merzifonlu Kara Mustafa Paşa Külliyesi'ni merkez olarak kullanan dernek kuruluş amacını İstanbul'un Fethi'nin hatırasını kültürel olarak yaşatmak ve sürdürmek olarak açıklarken kentteki eski eser ve abidelerin korunmasına da önem vermekte ve bu doğrultuda muhtelif faaliyetler sürdürmektedir. Cemiyetin aynı isimde bir de yayınevi bulunmaktadır.
Faaliyetleri[değiştir | kaynağı değiştir]
Cumhuriyet Halk Partisi iktidarında Bakanlar Kurulu kararıyla kurulan derneğin ilk adı "İstanbul'un 500. ve Müteakip Fetih Yıllarını Kutlama Derneği" idi, sonrasında "İstanbul Fethi Derneği" adını aldı ve nihai olarak "İstanbul Fetih Cemiyeti" adı altında faaliyetlerine devam etmektedir. Türkiye'de çok partili döneme geçişle beraber Demokrat Parti'nin iktidara gelmesiyle çalışmaları ivme kazanan dernek fethin 500. yıldönümü kutlamalarında daha etkin bir konuma geldi. Bu aralıkta Ayasofya, Edirnekapı, Topkapı, Galata, Akşemsettin, Cibali, Halıcıoğlu, Balat, Uluabad Kitabeleri; Büyükada, Beyazıt ve Kasımpaşa Deresi Sütunları dernek tarafından hazırlanarak fetih ve fetihten sonraki kenti şenlendirme faaliyetlerinin simgeleri olan eser ve konumlara yerleştirildi. 27 Kasım 1953'te İstanbul hakkında tarih, bilim ve sanat alanlarında yayınlar üretmek amacıyla İstanbul Enstitüsü dernek bünyesinde kuruldu ve 1955'te Ekrem Hakkı Ayverdi enstitünün başkanlığa getirilerek İstanbul Enstitüsü Mecmuası yayına başladı. Yahya Kemal Beyatlı'nın ölümü sonrasında Nihad Sâmi Banarlı'nın önerisiyle dernek bünyesinde Yahya Kemal Enstitüsü kuruldu. 1950'lerin sonunda yaşanan maddi sıkıntılar resmi kurumlardan alınan hibelerle giderildi. Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından derneğe merkez olarak kullanılması için verilen Başkurşunlu Medresesi bir buçuk yıl dernek merkezi olarak kullanıldı ve sonrasında Merzifonlu Kara Mustafa Paşa Külliyesi'ne 1960'ta geçiş yapıldı. 1956-1970 arasında dernek bünyesinde 26 kitap neşredildi, sadece 1953 yılında ise Samiha Ayverdi, Süheyl Ünver, Ekrem Hakkı Ayverdi, Feridun Dirimtekin, İsmail Hami Danişmend ve Orhan Seyfi Orhon gibi isimlere ait 27 eser yayımlanmıştı.[1][2]
1970'lere gelindiği sırada Süleyman Demirel'in derneği ziyareti sonrasında derneğin maddi sorunlarını giderecek şekilde devlet desteği yapıldı. Müteakip yıllarda dernek daha önce de yaptığı gibi Fatih altınları bastırarak maddi gelir elde etti, bunun için Maliye Bakanlığı'ndan da izin alındı (1972-76). 1970'lerin ortalarında dernek Osmanlı hâkimiyet coğrafyasında yer alan ve günümüzde Türkiye sınırları dışında kalan eser ve abidelerle de ilgilenmeye başladı. Bu eserlerin tespiti, konumlarının belirlenmesi ve bilimsel yayınlar üretilmesinde Kültür ve Turizm Bakanlığı ile koordineli bir şekilde çalışıldı. Nihayetinde Avrupa’da Osmanlı Mimari Eserleri adlı seri neşredidi. 1970-1982 yılları arasında ise 15 kitap yayımlandı. 12 Eylül Darbesi sonrasında derneğin tüm faaliyetleri durduruldu, 29 Aralık 1980'de tekrar faaliyet geçti. Marmara Üniversitesi'nin kuruluş sürecinde üniversite adının Fatih Üniversitesi olması için girişimlerde bulunulsa da sonuç alınamadı ve Yükseköğretim Kurulu kararı geçerli oldu. 1984'te 29 yıl görevde kalan Ekrem Hakkı Ayverdi yerine Uğur Derman başkan seçildi, dört yıl sonra İlhan Ayverdi başkan seçildi, sonraki başkanlar Mehmet Karpuzcu ve Aydın Yüksel oldu. 1982-1993 arasında derneğin yayın faaliyetleri azaldı ve sadece üç kitap yayınladı, bu tarihten 2000'e kadar da 8 kitap yayımlandı ve bunlardan beşi Yahya Kemâl üzerineydi. Yıl içinde TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu’nun yardımıyla dernek binasında iyileştirmeler yapıldı. 2009'da Türk Musikisi Enstitüsü ve bir yıl sonra da Tarihi Okçuluk Enstitüsü dernek bünyesinde faaliyete geçti, 2017'de dernek kütüphanesi araştırmacılara açıldı.[1]
2020'ye kadar dernek bünyesinde 12 sayı süren Fatih ve İstanbul Dergisi, 5 sayı süren İstanbul Enstitüsü Mecmuası ve Yahya Kemal Enstitüsü Mecmuası ile toplamda 111 adet kitap basılmıştır.[3]
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b Ferudun Ata; Ömer Çalık (2020). "GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE FETİH KUTLAMALARI VE İSTANBUL FETİH CEMİYETİ" (PDF). Tarihin Peşinde, 23. s. 55-98.
- ^ Tağmat, Çağla Derya (2014). "Fetih Derneği ve İstanbul'un Fethinin 500. Yılı". Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi. 3 (4). s. 46-60. doi:10.7596/taksad.v3i4.415. 26 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2020.
- ^ Ata&Çelik, 83.