Şamil Basayev

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Şamil Basayev
Şamil Basayev (1995)
DoğumŞamil Salmanoviç Basayev
14 Ocak 1965(1965-01-14)
Vedeno, Çeçenistan
Ölüm10 Temmuz 2006 (41 yaşında)
İnguşetya, Rusya
MilliyetÇeçen
Diğer ad(lar)ıEmir Abdullah Şamil Ebu-İdris
MeslekGerilla lideri, Çeçen İçkerya Cumhuriyeti Silahlı Kuvvetleri Komutanı
EvlilikElina Ersenoyeva

Şamil Salmanoviç Basayev (Rusça: Шамиль Салманович Басаев, kod adı: Emir Abdullah Şamil Ebu-İdris, 14 Ocak 1965 - 10 Temmuz 2006), Çeçen direniş lideri[1][2] ve Çeçen İçkerya Cumhuriyeti silahlı kuvvetleri komutanı.[3][4]

Bir zamanlar Dağıstan İmam'ı olarak da görev yapan Basayev; daha sonra İslam Şurası tarafından askeri emir ilan edilmiş ve Dağıstan bölgesinde bir İslam Devleti kurmak için cihat ilan etmiştir.[3][5][6][7] Emrindeki Çeçen ayrılıkçılar ve mücahitlerle beraber Rus güvenlik güçlerine karşı savaşmıştır.[2] Rus güvenlik güçlerine saldırılarının yanı sıra; Rus sivillerin de meşru birer hedef olduğunu belirten Basayev, Rusya'da sivil ve idari hedeflere karşı saldırılar düzenlemiştir.[8] Emri doğrultusunda lideri olduğu Riyad-us Saliheen örgütü ve emrindeki mücahitler tarafından Beslan Katliamı, Ahmet Kadirov suikastı ve yolcu uçaklarına karşı bombalı saldırılar gerçekleştirilmiştir.[9] El-Kaide ile de yakın ilişkisi olduğu belirtilen Basayev, 2006 yılında İnguşetya'da yapılacak bir saldırıya giderken, içinde bulunduğu kamyonetteki dinamitlerin infilak etmesi sonucu ölmüştür.[4][10]

İlk yılları[değiştir | kaynağı değiştir]

1965'te Çeçenistan'ın Vedeno bölgesi'nin Vedeno köyünde Çeçen anne ve babadan dünyaya gelmiştir. Şamil ismini Ruslara karşı 1800'lü yıllarda büyük mücadele vermiş büyük Kafkas lideri Şeyh Şamil'den almıştır. Basayev'in ailesi Sovyet yönetimi altındaki Çeçenistan'da da, Çeçen hareketlerinde yer almışlardır. Basayev'in büyük babası Rus yönetimine karşı Ekim Devrimi sonrasında da bağımsız bir Kuzey Kafkas Emirliği kurmak için çalışmıştır. Basayev ailesi II. Dünya Savaşı'ndan sonra 1940-1944 Çeçen İsyanı'nı bastırmak için Kazakistan'a sürülmüştür. Ancak 1957'de Kruşçev'in yasağı kaldırması ile Çeçenistan'a geri dönmüşlerdir.

Basayev, iyi futbol oyuncusuydu ve Dişne-Vedeno'daki okulundan 1982'de mezun oldu. 17 yaşında iken orduya katılmış ve iki sene boyunca, Çeçenler özellikle muharebe alanına alınmadığı için, itfaiye bölümünde görev yapmıştır. Ardından dört yıl boyunca, Volgograd'daki Aksaiski devlet çiftliğinde çalışmıştır.

Moskova'daki hukuk okuluna kayıt olmaya çalışmış ancak başaramamıştır. Onun yerine 1987 yılında Moskova'daki mühendislik bölümüne kaydolmuştur. Ancak 1988 yılında kötü notları yüzünden okuldan atılmıştır. Moskova'da bilgisayar satıcısı olarak Çeçen bir iş adamı olan Supyan Taramov'un yanında çalışmıştır. İki isim ilerleyen yıllardaki Çeçen savaşlarında karşı karşıya gelecekler, Taramov Rus destekli Çeçen milisleri destekleyecektir.

1989-1991 yılları arasında İstanbul'da eğitim görmüştür.[11] 1991 Ağustosu'nda Moskova'daki hükûmet darbesi sırasında Boris Yeltsin taraftarları arasında yer almıştır.

Adını ilk defa Çeçenistan'da yaşananları dünyaya duyurmak için bir Rus uçağını kaçırarak Ankara'ya indirdiğinde duyurmuştur. Basayev, Lom-Ali Çaçayev ve grup lideri Said Ali Satuyev ile Aeroflot Tu-154 uçağını, Mineralnıye Vodı'dan Ankara'ya 9 Kasım 1991 tarihinde kaçırmış ve uçağı Rusya'da olağanüstü hâl kaldırılmazsa patlatmakla tehdit etmiştir. Uçak krizi barışçıl yollarla çözülmüş, yolcular memleketlerine geri gönderilmişler ve Çeçen grup üyelerinin ise güvenli bir şekilde Çeçenistan'a dönmelerine izin verilmiştir.

Karabağ ve Abhazya savaşları[değiştir | kaynağı değiştir]

1994 yılı aralık ayında Ruslar'ın Çeçenistan'ı işgal etmesiyle Çeçen komutanların en önemlilerinden biri haline gelmiştir. 1995 yılı başında Rus savaş uçakları Şamil Basayev'in Vedeno'daki evini bombalayarak ailesinden 11 kişiyi öldürmüşlerdir. Rus güçlerin sivillere karşı giriştikleri katliamların en üst seviyelere ulaştığı Haziran 1995'te, yaşananları dünya kamuoyuna duyurabilmek için 150 savaşçının Budyonnovsk kentine düzenlediği eylemi yönetmiştir.

1992 yılında Cahar Dudayev'in emri ile Abhazya'ya gönderilen Çeçen birliklerin komutanı iken, Abhazya'nın Gürcistan işgalinden kurtulmasında birinci dereceden etkili olan Kafkas Halkları Konfederasyonu birliklerinin komutanlığına getirilmiştir. Abhazya'nın ardından Çeçenistan'a dönerek Dudayev'e karşı muhalefete geçen Rus yanlısı silahlı birliklerin dağıtılmasında etkili olmuştur. Ardından, Dağlık Karabağ Bölgesi'ne geçerek emrindeki mücahitler ve Azeri gönüllüler ile Ermenistan'ın bölgeyi işgaline karşı koymuştur.

Çeçenistan ve Dağıstan direnişi[değiştir | kaynağı değiştir]

11 Aralık 1994 tarihinde Rus birlikleri Çeçenistan'a girmiş ve Cahar Dudayev yönetimini devirmek istemiştir. Savaşın başlaması ile birlikte Dudayev, Basayev'in ön cephe hatlarına göndermiştir. Basayev, Çeçen direnişi sırasında önemli roller üstlenmiş ve Abhaz tugayına komutanlık etmiştir. Abhaz tugayı, Ruslar'a karşı büyük kayıplar verdirmiştir. Aralık 1994'ten Şubat 1995'e kadar Çeçen başkenti Grozni Ruslara karşı başarıyla savunulmuş, Rus birliklere şehre girdiğinde de Basayev ve yanındaki savaşçılar şehri son terkedenler arasında olmuşlardır.

Grozni'nin düşmesinden sonra Çeçen birlikler dağlara doğru geri çekilmek zorunda kalmış ve mühimmatlarının çoğu yok edilmiştir. Basayev'in Abhaz tugayı bu çatışmalar sırasında büyük kayıplar vermiş ve tugaydaki savaşçı sayısı 200'e kadar düşmüştür.

1996 yılı Nisan ayında Çeçen Cumhuriyeti Silahlı Kuvvetleri Komutanlığı'na getirildikten sonra Rus kuvvetlerinin Çeçenistan'dan ayrılmaya mecbur eden Cahar-Kale (Grozni) operasyonunu komuta etmiştir. 1998'de Cahar-Kale'de yapılan Çeçen-Dağıstan Halkları Kongresi'nde başkan seçilmiştir. Kongrenin ikinci toplantısında alınan kararla 1 Ağustos 1999'da kurulan İslam Şûrâsı'nın başkanlığına getirilmiştir.

Ağustos 1999'da, Basayev and Kattab 1,400 savaşçı ile birlikte Dağıstan'daki İslami savaşçılara yardıma gitmiş ve burada Çeçen-Dağıstan İslami Cumhuriyeti'ni kurmaya çalışmışlardır. Ancak Ağustos sonuna kadar süren çatışmalarda, Rus birlikleri taarruzu geri püskürtmüştür.

1999'da Rusya'nın Çeçenistan'ı yeniden işgali üzerine Çeçenistan'a dönerek 'Doğu Cephesi Komutanlığı' görevini sürdürmeye başlamıştır. İkinci Çeçenistan savaşı sırasında da başkent Grozni'yi savunan Basayev, kentten çekilirken yaralanmış, bacağının bir kısmı kopmuştur.

Ölümü[değiştir | kaynağı değiştir]

Basayev, Devlet Başkanı Dokka Umarov'un emrinde Çeçenistan Silahlı Kuvvetleri Komutanlığı görevini sürdürmekteyken 10 Temmuz 2006 tarihinde, İnguşetya’nın Ekazevo köyü’nde, bulunduğu askeri konvoyda bulunan bombanın kendiliğinden infilak etmesi sonucu ölmüştür. Basayev'in ölümüne ilişkin iddialar aydınlatılamamıştır. Rus tarafı Basayev'in kendileri tarafından öldürüldüğünü iddia etmektedir. Bazı uzmanlara göre, Basayev'in ölümü dikkatsizlik sonucunda, patlayıcıların patlaması sonucu gerçekleşmiş olabilir.[12]

Katliam iddiaları[değiştir | kaynağı değiştir]

Basayev'in, Çeçen Bağımsızlık hareketinin radikal kanadını temsil ettiği iddia edilmektedir. Ruslar tarafından, Rus güvenlik güçlerine karşı düzenlediği sayısız gerilla saldırısının yanı sıra, sivillere yönelik girişilen bazı eylemlerden de sorumlu tutulmuştur. Beslan Katliamı ve Nord-Ost Rehine Krizi, bu tür olaylarının en bilinenlerindendir. ABC News, Basayev'i "Dünyanın en çok aranan teröristlerinden biri" olarak açıklamıştır.[13]

Eylül 2004'te Basayev, çoğu çocuk olan 350'den fazla kişinin yaşamını yitirdiği ve yüzlercesinin yaralandığı Beslan Katliamı'nın sorumluluğunu üstlenmiştir.[14][15] Ancak Basayev'in ve Çeçenlerin Beslan Katliamı'ndaki rolü tartışmalıdır. Basayev'in katliamı üstlenmesinden önce ve katliamdan iki gün sonra Putin'in Çeçen kökenli yaveri Aslambek Aslahanov katliamın Çeçenler tarafından gerçekleştirildiğini inkâr etti ve "Onlar Çeçen değildi. Onlarla Çeçence konuşmaya başladığımda 'Anlayamıyoruz; Rusça konuş.' cevabını verdiler." dedi.[16]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ "Shamil Basayev: Chechen politician seeking independence through terrorism". In the summer of 1999 he organised a raid into the Dagestan mountains with the apparent aim of setting up an Islamic state. The Guardian. 10 Temmuz 2006. 17 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2020. 
  2. ^ a b Chivers, C. J. (15 Eylül 2004). "The Chechen's Story: From Unrivaled Guerrilla Leader to the Terror of Russia (Published 2004)". Islamic Chechen Terrorist Leader (İngilizce). The New York Times. ISSN 0362-4331. 28 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2020. 
  3. ^ a b "Çeçenistan: Siyasi ve Askerî Kısırdöngü". Kafkasya’da en kapsamlı ve örgütlü isyanı, Şeyh Şamil’in Dağıstan İmamı olmasıyla başladı. İkinci aşamada, isyanın başarısının önündeki en önemli engelle uğraştı ve çok sayıdaki farklı etnik grup, klan ve çıkar gruplarını aynı bayrak altında toplamaya çalıştı. Ona göre, çözüm isyanın dinî özelliğini daha da arttırmakta yatıyordu. İsyanı gitgide artan boyutta dinî savaş yani cihada dönüştürdü. Müridizm, tam anlamıyla savaşçı ve radikal İslamcı bir öğreti halini aldı. Antalya Bilim Üniversitesi, İktisadi, İdari ve Sosyal Bilimler Fakültesi. 2018. 1 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2020. 
  4. ^ a b "Shamil Basayev". He gained international notoriety for the school takeover and subsequent massacre at Beslan, in Russia’s North Ossetian Republic, in September 2004. After being held responsible for the 1991 hijacking of a Russian airliner to Turkey, Basayev became steadily more brutal as Russia’s war in Chechnya dragged on and was considered to have led the taking of hostages at a hospital in Budyonnovsk, Russia, in 1995; the takeover of a Moscow theatre and the ensuing siege in 2002; the planting of the bomb that killed Akhmad Kadyrov, the pro-Moscow president of Chechnya, in May 2004; and a 2005 attack on Nalchik, in southern Russia, among countless other acts of terrorism and murder. Basayev was killed when a truck carrying dynamite exploded while he was preparing for another raid in the southern Russian republic of Ingushetia. Encyclopedia Britannica. 10 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2020. 
  5. ^ Başlamış, Cenk (12 Ağustos 1999). ""Kafirler"e karşı Şamil". Dağıstan'daki köylerin işgalini komuta eden efsanevi Çeçen komutan Şamil Basavey İslam Şurası tarafından askeri emir olarak ilan edildi. Milliyet. Erişim tarihi: 25 Ekim 2020. 
  6. ^ "Çeçenler cihat ilan etti". Köktendincilerin oluşturduğu İslam Şurası, Rusya'nın Dağıstan Özerk Cumhuriyeti'ni, "İslam devleti" ilan etti ve "kafirlere karşı cihad" başlattı. Milliyet. 11 Ağustos 1999. 29 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2020. 
  7. ^ "Cihada adanmış bir hayat: Şamil Basayev". Konuşmasında İslam ümmetine de seslenerek; Müslümanlar hangi ölçüyü benimseyerek ümmetin amaçlarını gözetiyorlar? Nerede Allah en büyüktür diyen insanlar? Bütün mücahidler savaş meydanında eşittirler. Komutanın da bir canı var verilecek askerin de. Eğer bir komutanın şehadeti bu cihadın devam etmesine engel teşkil edecekse o kişiyi savaşmaya göndermeyebiliriz. Fakat şu bir gerçektir ki tüm kardeşlerim birbirini yönetecek kadar yeteneklidirler. Eğer Allah'ın çağrısı bu insanların kalplerini titretmediyse benim yani Rabbine karşı son derece aciz olan Şamil'in onlardan bir cevap beklemesi yanlış olur. 'Hafifiyle ağırıyla hepiniz Allah yolunda cihada çıkın (Tevbe 41)', ama görüyorum ki Allah'ın merhamet ettikleri dışında kimse yerinden kıpırdamadı. Ama eğer Amerika onları tehdit etmiş olsaydı kalpleri korkuyla çarpar ve emirlerinin harfi harfine yerine getirirlerdi. Şunu açıkça ifade edeyim ki bir İslam toprağını müdafaa etmek zorunluluktur ve bir ödevdir." demiş ve Müslümanlardan her konuda yardım istemişti. İlke Haber Ajansı. 11 Temmuz 2020. 6 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2020. 
  8. ^ "Şamil Basayev kimdir?". 40 yaşındaki Şamil Basayev Rus yetkililer tarafından yıllardır aranıyordu. Çeçen liderin sorumlu tutulduğu saldırılar arasında 2004 yılında Beslan'da 300'ü aşkın kişinin öldüğü rehine krizi de yer alıyor. Rus sivillerin meşru hedef olduğunu söyleyen Basayev, Rusya'yı uzun zaman sürekli olarak kamikaze saldırılarıyla tehdit etti. BBC Türkçe. 10 Temmuz 2006. 16 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2020. 
  9. ^ "Beslan school attack: terrorist attack, Beslan, North Ossetia, Russia [2004]". Responsibility for the atrocity was claimed by Riyadus-Salikhin, a Chechen liberation group led by the notorious rebel warlord Shamil Basayev, who previously had been blamed for the takeover of a Moscow theatre in 2002 that ended in the deaths of some 130 hostages; the assassination of Akhmad Kadyrov, the pro-Moscow president of Chechnya, in May 2004; and countless other acts of terrorism and murder. The same group also claimed responsibility for suicide-bombing attacks on two Russian passenger jets that had crashed on August 24, 2004. Encyclopedia Britannica. 28 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2020. 
  10. ^ "Şamil Basayev ölüm makinesi". TERÖR uzmanlarının verdiği bilgiye göre Çeçen teröristler terör dünyasının özel güçleri. Güvenlik birimleri Şamil Basayevin çok tehlikeli olduğunu ve komutasındakilerin El Kaide ile yakın ilişkisi olduğunu belirtiyor. Basayevin yanında savaşan bir Çeçen militanın Express gazetesine verdiği bilgiye göre Baseyev tam bir "ölüm makinesi". İngiliz uzmanlara göre Baseyev El Kaideden çok farklı ve tehlikeli. Uzmanlar, Basayevin Avrupaya sıçradığı takdirde büyük tehlikelerle yüz yüze kalınabileceğini belirtiyor. İsrail gizli servis görevlilerine göre Baseyev ve komutasındakilere İran ve Suudi Arabistan finansal yardım yapıyor. Milliyet. 6 Eylül 2004. 28 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2020. 
  11. ^ "Basayev'e uzaktan kumandalı suikast, 11 Temmuz 2006 tarihli Milliyet gazetesi". 29 Aralık 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2009. 
  12. ^ "Arşivlenmiş kopya". 15 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2016. 
  13. ^ "Chechen Guerilla Leader Calls Russians 'Terrorists'". 2 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2011. 
  14. ^ "Russia's tactics make Chechen war spread across Caucasus". 26 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2011. 
  15. ^ "Interviews Chechen Field Commander Umarov". 5 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2011. 
  16. ^ На этом этапе мы должны быть бдительны (Rusça). Radio Mayak. 8 Eylül 2004. 6 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2015. 

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Şamil_Basayev&oldid=30088686" sayfasından alınmıştır