Şişede Bulunan Not
Vikipedi, özgür ansiklopedi
| "Şişede Bulunan Not" | |
|---|---|
 Eski baskılardan biri için "Wogel" tarafından yapılmış illüstrasyon | |
| Yazar | Edgar Allan Poe |
| Özgün adı | "MS. Found in a Bottle" |
| Ülke | ABD |
| Dil | İngilizce |
| Tür | Macera, gerilim |
| Yayımlanma | Baltimore Saturday Visiter |
Şişede Bulunan Not,[1] özgün adı MS. Found in a Bottle olan, ilk kez 19 Ekim 1833'te Baltimore Saturday Visiter'da yayımlanan Edgar Allan Poe öyküsüdür. Gazete tarafından düzenlenen bir yarışmada bu öykü birincilik kazanmıştır.
Özet[değiştir | kaynağı değiştir]
Ailesinden ve ülkesinden uzakta olan isimsiz bir anlatıcı, bir kargo gemisinde yolcu olarak Batavia'dan (şimdiki adıyla Cakarta) yola çıkar. Yolculuğun başlamasından birkaç gün sonra rüzgâr kesildiği için, gemi bir süre yoluna devam edemez. Ardından gemiye çarpan devasa bir dalga, anlatıcı ile yaşlı bir İsveçli dışında herkesi denize sürükler. Tayfun tarafından güneye doğru sürüklenen gemi büyük siyah bir kalyon ile çarpışır. Gemi batarken, sadece anlatıcı kalyona tırmanarak kurtulmayı başarır. Kalyonda, anlatıcıyı göremeyen oldukça yaşlı adamlardan oluşan bir mürettebat vardır. Anlatıcı kaptanın kamarasından yazı malzemesi çalar ve sonunda denize atacağı günlüğünü yazmaya başlar. Bu kalyon da yine güneye doğru sürüklenmektedir ve mürettebat geminin Antarktika'ya ulaşıp buzullara çarparak batması ihtimalini umutla beklemektedir. Sonunda gemi buzların arasındaki bir açıklıkta bulunan büyük bir anafora kapılır ve batmaya başlar.
Temalar[değiştir | kaynağı değiştir]
Şişede Bulunan Not Poe'nun, Girdaba İniş ve Nantucketlı Arthur Gordon Pym'in Öyküsü gibi deniz öykülerinden biridir. Öyküdeki korku unsuru insan keşfinin uzağındaki bir dünyanın fiziksel tasvirinden kaynaklanır. Öykünün başındaki açılış kısmında anlatıcı gerçeklere sonuna kadar bağlı kalacağından bahseder. Ancak bu gerçekçilik, gemi anaforda alçaldıkça kaybolur.
Yayınlanma geçmişi[değiştir | kaynağı değiştir]
19 Ekim 1833
Baltimore Saturday Visiter'ın 15 Haziran 1833 tarihli sayısında, gazetenin yayıncıları olan Charles F. Cloud ve William L. Pouder, 1 Ekim 1833'e kadar gönderilecek öykülerin en iyisine 50 dolar, yüz dizeyi geçmeyen şiirlerin en iyisine ise 25 dolar ödül verileceğini açıkladı. Poe yarışma için Şişede Bulunan Not da dahil olmak üzere altı öykü gönderdi. Jüri üyeleri olan John Pendleton Kennedy, Dr. James Henry Miller ve John H. B. Latrobe, Latrobe'un evinde ekim ayında toplandı ve yazarın adını görmeksizin inceledikleri öyküler arasından Poe'nun bu öyküsünü birinci seçti. Ödül gazetenin 12 Ekim tarihli sayısında açıklanırken öykü de ilk defa 19 Ekim tarihli sayıda şu notla yayınlandı: "Komitenin 50 dolarlık ödüle layık gördüğü öykü aşağıdadır. Öykünün anlatım tarzının oldukça görsel bulunacağını düşünüyoruz."[2]
Poe'nun şiir yarışması için gönderdiği Coliseum ise ödül kazanamadı ancak öyküden birkaç gün sonra aynı gazetede yayımlandı.[3] Şişede Bulunan Not'nın ikinci basımı 26 Ekim'de Newburyport People's Advocate'ta yer aldı.[4]
Öykünün, diğer öykülerle birlikte Tales of the Folio Club (Folyo Kulübü'nün Öyküleri) başlığı altında bir kitapta yer alması planlanmıştı. Folyo Kulübü, yazarın deyişiyle "edebiyatı yok etmek isteyen bir grup mankafa'dan" oluşan kurmaca bir edebi cemiyetti. Kitap fikri, bazı yönlerden Geoffrey Chaucer'ın Canterbury Hikayeleri'ne benziyordu. Cemiyetin her aylık toplantısında bir üye bir öykü sunacaktı. Saturday Visiter gazetesi öykü başına 1 dolar ücret karşılığında abonelik için reklam yapmaya başladı. Ancak gazete bir hafta sonra, yazarın Philadelphia, Pennsylvania'da yayımlanacağını söyleyerek öykülerini geri çektiğini duyurdu.[5]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Öykünün Türkçe isminin alındığı çeviri: Poe, Edgar Allan. Bütün Hikâyeleri, çeviren: Dost Körpe, İthaki Yayınları, 2002. s. 35 - 43
- ^ Tales and Sketches: 1831-1842, Edgar Allan Poe, editör: Thomas Ollive Mabbott, s.30-31. University of Illinois Press, 2000, ISBN 0-252-06923-4
- ^ Sova, Dawn B. Edgar Allan Poe: A to Z. Checkmark Books, 2001.
- ^ The Short Fiction of Edgar Allan Poe: An annotated edition, Edgar Allan Poe, editörler: Stuart Levine ve Susan Levine, s.630. University of Illinois Press, 1990, ISBN 0-252-06125-X
- ^ Edgar A. Poe: Mournful and Never-ending Remembrance, Kenneth Silverman, s.90-93. Harper Perennial, 1991