1889-1890 Rus gribi

Vikipedi, özgür ansiklopedi

1889-1890'da, Asya gribi[1] veya Rus gribi olarak bilinen bir salgın, dünya çapında yaklaşık 1 milyon insanın ölümüne neden oldu.[2][3] Tarihin en ölümcül salgınları arasında yer alan pandemi aynı zamanda 19. yüzyılın son büyük salgınıydı.[4][5] Salgının en çok bildirilen etkileri Ekim 1889'dan Aralık 1890'a kadar gerçekleşti. Mart-Haziran 1891, Kasım 1891-Haziran 1892, 1893-1894 kışı ve 1895'in başlarında tekrarladı.

Salgına hangi faktörün neden olduğu tam olarak bilinmemekle beraber 1950'lerden beri, influenza A virüsü alt tipi H2N2 olduğu tahmin edilmektedir.[6][7][8] Daha sonraki çalışmalar, suşun influenza A virüsü alt tipi H3N8 olabileceğini ortaya koydu.[9][10] 2005'te yapılan bir genomik virolojik çalışma, virüsün bir grip virüsü değil, insan koronavirüsü OC43 olabileceğini söylüyor.[7]

Salgının yayılması[değiştir | kaynağı değiştir]

Modern ulaşım altyapısı, 1889 gribinin yayılmasına yardımcı oldu. Rusya İmparatorluğu da dahil olmak üzere en büyük 19 Avrupa ülkesi 202.887 km demiryoluna sahipti. Virüsün transatlantiğe ulaşması demiryolu ve deniz yolu ulaşımı nedeniyle altı günden az sürdü (bir pandeminin küresel yayılımının zaman ölçeği göz önüne alındığında, hava yoluyla mevcut seyahat süresinden önemli ölçüde farklı değil).[9] Bu sadece Avrasya gibi bir bölgeye değil, tüm dünyaya yayılan ilk pandemiydi.[11]

Hastalık ilk olarak Mayıs 1889'da Rusya İmparatorluğu'ndaki Orta Asya şehri Buhara'da[1][11][12] ortaya çıktı.Modern araştırmacılar, Buhar'daki salgının grip virüsünden değil, sıtmadan kaynaklandığına inanıyorlar.[13]Trans-Hazar demiryolu, Ağustos ayına kadar Semerkant'a kadar yayılmasına neden oldu ve Ekim ayına kadar 3.200 km uzaklıktaki Tomsk şehrine ulaştı.[11] Trans-Sibirya Demiryolu henüz inşa edilmediğinden, doğuya yayılması Batı'ya nispeten daha yavaştı. Ancak Trans-Hazar'ın en batıdaki istasyonu olan Krasnovodsk'a (şimdi Türkmenbaşı olarak biliniyor) salgın ulaştı ve oradan onu taşıyan Volga ticaret yollarına ulaştı. Kasım'da Sankt-Peterburg'a ve Moskova'ya ulaştı. Saint Petersburg'da şehrin bir milyona yakın nüfusunun 180 bini salgına yakalandı.[11][14] Salgın, Kasım ortasına kadar Kiev'e ve Aralık'ta da Baykal Gölü bölgesine ulaştı. Ardından yıl sonuna kadar Sibirya ve Sahalin'in geri kalanı salgınla yüzleşti.[11]

Salgın St. Petersburg'dan, Baltık gemi ticareti yoluyla 1889 Kasım'ının başlarında Vaxholm'a ve ardından Stockholm'e ve İsveç'in geri kalanına yayıldı. Virüs, sekiz hafta içinde nüfusun %60'ına bulaştı.[11] Hemen ardından Norveç'e ve sonra Danimarka'ya yayıldı.[11] Alman İmparatorluğu ilk olarak Aralık ayında Poznan'da virüsü tespit etti. 12 Kasım'da Berlin ve Spandau'da 600 işçinin hasta olduğu bildirildi. Şehirdeki vakalar birkaç gün içinde 150.000'e ve nihayetinde 1,5 milyonluk Berlin nüfusunun yarısına ulaştı.[11] Viyana da aynı günlerde salgınla tanıştı.[11] Salgın, 17 Aralık'ta Roma'ya ulaştı.[11] Salgın Aralık'ta Paris'e de geldi ve ay sonuna doğru anakarada Grenoble, Toulon, Toulouse ve Lyon'a ve Korsika'da Ajaccio'ya yayıldı.[11] Salgın daha sonra İspanya'ya da ulaştı ve Madrid'de günlük 300 ölüm rakamları görüldü.[11] Salgın aynı zamanda Londra'ya ulaştı ve oradan Büyük Britanya ve İrlanda'da hızla Birmingham, Glasgow, Edinburgh ve Dublin'e yayıldı.[11]

Amerikan topraklarında ilk vaka 18 Aralık 1889'da rapor edildi.[11] Daha sonra hızla Doğu Sahili boyunca yayıldı ve birkaç içinde de Chicago ve Kansas'a kadar ulaştı.[11] İlk ölüm, 25 Aralık'ta Canton, Massachusetts'ten Thomas Smith olarak bildirildi.[11] San Francisco ve diğer şehirlere de Aralık içinde salgın ulaştı ve toplam ABD ölüm sayısı yaklaşık 13.000 oldu.[11] Oradan güneye, Meksika'ya ve daha aşağılara yayıldı ve 2 Şubat'ta Buenos Aires'e ulaştı.[11]

Salgın, Güney Afrika'da Durban'a Kasım 1889'da ulaştı. Hindistan'a Şubat 1890'da ve Singapur'a ve Hollanda Doğu Hint Adaları'na (şimdi Endonezya) Mart ayına kadar ulaştı.[11] Bunları, Nisan'da Japonya, Avustralya ve Yeni Zelanda, ardından Mayıs'ta Çin izledi. Salgın yayılmaya devam ederek çıkış noktası olan Orta Asya'ya tekrar ulaştı.[11]

Salgın dört ay içinde Kuzey Yarımküre'ye yayıldı. 1 Aralık 1889'da Saint Petersburg'da ve 12 Ocak 1890 haftasında Amerika Birleşik Devletleri'nde ölümler zirveye ulaştı. İlk bildirilen vaka ile en yüksek ölüm oranı arasındaki medyan süre beş haftaydı.[9] Salgın Malta'da Ocak 1889 ile Mart 1890 arasında %4 ölüm oranı (39 ölüm) ve Ocak-Mayıs 1892'de %3,3 ölüm oranı (66 ölüm) ile yeniden canlandı.[15] Bu grip başladığında bulaşıcı olup olmadığı tartışıldı ancak hızla ve tüm iklimlerde ve arazilerde yayılması bulaşıcı olduğunu kanıtladı.[12]

A line map of the world, with dates in red (1889) and blue (1890) indicating when the influenza pandemic arrived in various cities.
1889 ve 1890'da grip salgınının kayıtlı tarihlerini gösteren harita.[16]

Tepkiler[değiştir | kaynağı değiştir]

Tıbbi tedavi[değiştir | kaynağı değiştir]

Grip için standart bir tedavi yoktu. Kinin ve fenazonun yanı sıra küçük dozlarda striknin ve daha büyük viski ve brendi dozları ve daha ucuz tedaviler olarak keten tohumu, tuz ve ılık su ve gliserin kullanıldı.[11] Birçok insan, vücudun daha az yiyecekle daha fazla ısı üretemeyeceği inancına dayanarak oruç tutmanın ateşi 'aç bırakacağını' düşündü.[11] Bu aslında zayıf bir tıbbi tavsiyeydi. Ayrıca birçok doktor bulaşıcı yayılmadan ziyade hastalığın miasma teorisine hâlâ inanıyordu.[11] Örneğin, Viyana Üniversitesi'nin önde gelen profesörleri Hermann Nothnagel ve Otto Kahler, hastalığın bulaşıcı olmadığını düşünüyorlardı.[11]

Halk sağlığı[değiştir | kaynağı değiştir]

Malta'daki salgının bir sonucu, influenzanın ilk kez zorunlu olarak bildirilmesi gereken bir hastalık haline gelmesidir.[17]

Virüsün kaynağının araştırılması[değiştir | kaynağı değiştir]

Grip virüsü[değiştir | kaynağı değiştir]

Araştırmacılar, 1889-1890, 1898-1900 ve 1918 salgınlarından sorumlu olan Influenza A'nın alt tiplerini uzun yıllar belirlemeye çalıştılar. Başlangıçta, bu çalışma esas olarak "seroarkeolojiye" (yaşlıların serumlarında influenza enfeksiyonuna karşı antikorların tespiti) ve 1889-1890 pandemisinin Influenza A alt tipi H2'den, 1898-1900 H3 alt tipi ve 1918 pandemisi alt tipi H1'e dayanıyordu.[18] Mezardan çıkarılan cesetlerde H1N1 antikorlarının tanımlanmasının ardından İspanyol gribinin nedeni olarak H1N1'in doğrulanmasıyla seroarkeolojik verilerin yeniden analizi, 1889-1890 pandemisinin daha olası bir nedeni olarak influenza A alt tipi H3 (muhtemelen H3N8 alt tipi) ön plana çıktı.[18]

Koronavirüs[değiştir | kaynağı değiştir]

2002-2004 SARS salgınından sonra, virologlar insan ve hayvan koronavirüslerini sıralamaya ve karşılaştırmaya başladılar ve Betacoronavirus 1 türündeki iki virüs suşunu, bovine koronavirüsü ve insan koronavirüsü OC43'ü karşılaştırarak, 19. yüzyılın sonlarında en son ortak ataya sahip olduklarını belirttiler. Çeşitli yöntemlerle 1890 civarı en olası tarih olarak ortaya çıktı.[7][19] Yazarlar, eski türün insan popülasyonuna girmesinin salgına neden olabileceğini düşünüyorlardı.[7] 2020'de Danimarkalı araştırmacılar Lone Simonsen ve Anders Gorm Pedersen benzer şekilde insan koronavirüsü OC43'ün yaklaşık 130 yıl önce sığır koronavirüsünden ayrıldığını ve bunun yaklaşık olarak 1889-1890'daki pandemi ile aynı zamana denk geldiğini hesapladı. Hesaplama, sığır koronavirüsü ile farklı OC43 suşları arasındaki genetik karşılaştırmalara dayanıyordu. Araştırma Kasım 2020 itibarıyla resmi olarak yayınlanmamıştı.[20] Çağdaş tıbbi raporlar üzerinde yapılan bir araştırma, klinik belirtilerin grip semptomlarından ziyade SARS-CoV-2'nin neden olduğu başka bir hastalık olan COVID-19'a daha çok benzediğini gösteriyor. En dikkate değer benzerlikler, çoklu sistem hastalığı, tat ve koku algısı kaybı ve uzatmalı COVID gibi uzun süreli iyileşmedir.[21]

Patoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Ölüm örüntüsü[değiştir | kaynağı değiştir]

1918 gribi gibi çoğu grip pandemisinin aksine, 1889'da öncelikle yaşlı insanlar öldü.[20] Genel olarak daha düşük yaşam standartları, daha kötü hijyen ve daha düşük ilaç standartları nedeniyle, savunmasız insanların ölüm oranı modern dünyadan daha yüksekti.[11]

Salgına yakalanan önemli kişiler[değiştir | kaynağı değiştir]

Ölümler[değiştir | kaynağı değiştir]

İlk salgın[değiştir | kaynağı değiştir]

Yinelemeler[değiştir | kaynağı değiştir]

Hayatta kalanlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]


Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ a b "Chapter 1 - Past Pandemics and Their Outcome". Pandemic Influenza: Emergency Planning and Community Preparedness. CRC Press. 2008. s. 16. ISBN 978-1-42006088-1. The Asiatic Flu of 1889-1890 was first reported in Bukhara, Russia 
  2. ^ Shally-Jensen, Michael, (Ed.) (2010). "Influenza". Encyclopedia of Contemporary American Social Issues. 2. ABC-CLIO. s. 1510. ISBN 978-0-31339205-4. The Asiatic flu killed roughly one million individuals 
  3. ^ "Influenza and Pneumonia Basics Facts and Fiction" (PDF). Maryland Department of Health - Developmental Disabilities Administration. University of Maryland. 2015. 12 Aralık 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2020. Asiatic Flu 1889-1890 1 million 
  4. ^ "The Last Great Uncontrolled Plague of Mankind". Science Creative Quarterly. 30 Ekim 2007. 14 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2020. The Asiatic flu, 1889-1890: It was the last great pandemic of the nineteenth century. 
  5. ^ "History's deadliest pandemics, from ancient Rome to modern America". Washington Post (İngilizce). 7 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2021. 
  6. ^ Hilleman, Maurice R. (19 Ağustos 2002). "Realities and enigmas of human viral influenza: pathogenesis, epidemiology and control". Vaccine. 20 (25-26): 3068-3087. doi:10.1016/s0264-410x(02)00254-2. ISSN 0264-410X. PMID 12163258. 4 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2021. 
  7. ^ a b c d Vijgen (2005). "Complete Genomic Sequence of Human Coronavirus OC43: Molecular Clock Analysis Suggests a Relatively Recent Zoonotic Coronavirus Transmission Event". Journal of Virology. 79 (3): 1595-1604. doi:10.1128/JVI.79.3.1595-1604.2005. PMC 544107 $2. PMID 15650185. 
  8. ^ Alexis Madrigal (26 Nisan 2010). "1889 Pandemic Didn't Need Planes to Circle Globe in 4 Months". 29 Nisan 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  9. ^ a b c Valleron, Alain-Jacques; Cori, Anne; Valtat, Sophie; Meurisse, Sofia; Carrat, Fabrice; Boëlle, Pierre-Yves (11 Mayıs 2010). "Transmissibility and geographic spread of the 1889 influenza pandemic". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 107 (19): 8778-8781. doi:10.1073/pnas.1000886107. ISSN 0027-8424. PMC 2889325 $2. PMID 20421481. 4 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2021. 
  10. ^ Taubenberger (2007). "The Next Influenza Pandemic". JAMA. 297 (18): 2025-2027. doi:10.1001/jama.297.18.2025. ISSN 0098-7484. PMC 2504708 $2. PMID 17488968. 
  11. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad The 1889-1890 Flu Pandemic: The History of the 19th Century's Last Major Global Outbreak. Kindle. Charles River Editors. 
  12. ^ a b Mouritz, A. (1921). The Flu 10 Eylül 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Retrieved 5 April 2020.
  13. ^ "Was the Bukhara Epidemic the Onset of the 1889–1890 "Russian Flu" Pandemic? (Socio-Demographic Study)" (PDF). Bylye Gody. 1 Mart 2023. 5 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 5 Mart 2023. 
  14. ^ "The 1889 Russian Flu In The News". Circulating Now from the N.I.H. National Institutes of Health. 13 Ağustos 2014. 3 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2020. In November 1889, a rash of cases of influenza-like-illness appeared in St. Petersburg, Russia. Soon, the "Russia Influenza" spread 
  15. ^ "Past Influenza pandemics and their effect in Malta". Malta Medical Journal. 17 (3): 16-19. 2005. 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2020. 1889-90 pandemic – The Asiatic Flu [...] by the end of March 1890. The case fatality rate approximated 4.0% [Table 1]. A resurgence of the infection became apparent in January–May 1892 with a total of 2017 reported cases and 66 deaths [case fatality rate 3.3%] 
  16. ^ Parsons, Henry Franklin (1891). Report on the Influenza Epidemic of 1889–90. Local Government Board. 10 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2021. 
  17. ^ "How Malta dealt with past influenza pandemics, with today's being 'inevitable'". The Malta Independent. 15 Mart 2020. 10 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2021. Compulsory notification of infectious disease [...] Influenza was made a notifiable infection on the 20th January 1890 with the appearance of 1889-90, Asiatic Flu 
  18. ^ a b Dowdle, W. R. (1999). "Influenza A virus recycling revisited". Bulletin of the World Health Organization. 77 (10): 820-828. ISSN 0042-9686. PMC 2557748 $2. PMID 10593030. 26 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2021. 
  19. ^ Vijgen (2006). "Evolutionary History of the Closely Related Group 2 Coronaviruses: Porcine Hemagglutinating Encephalomyelitis Virus, Bovine Coronavirus, and Human Coronavirus OC43". Journal of Virology. 80 (14): 7270-7274. doi:10.1128/JVI.02675-05. PMC 1489060 $2. PMID 16809333. 
  20. ^ a b Knudsen (13 Ağustos 2020). "Overraskende opdagelse: Coronavirus har tidligere lagt verden ned" [Surprising discovery: Coronavirus has previously brought down the world]. DR (Danca). 13 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2020. A presumed influenza pandemic in 1889 was actually caused by coronavirus, Danish research shows. 
  21. ^ Brüssow (2021). "Clinical evidence that the pandemic from 1889 to 1891 commonly called the Russian flu might have been an earlier coronavirus pandemic". Microbial Biotechnology (İngilizce). n/a (n/a). doi:10.1111/1751-7915.13889. ISSN 1751-7915. PMID 34254725. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=1889-1890_Rus_gribi&oldid=30985965" sayfasından alınmıştır