1900-1904 San Francisco vebası

Vikipedi, özgür ansiklopedi

1900-1904 San Francisco vebası
HastalıkHıyarcıklı veba
YerSan Francisco, Kaliforniya, Amerika Birleşik Devletleri
İlk vaka1900
Varış tarihi1900-1904
İstatistikler
Doğrulanmış vakalar121
Ölümler
119

1900–1904 San Francisco vebası, San Francisco'da Chinatown merkezli bir hıyarcıklı veba salgınıydı. Bu salgın, kıtasal Amerika Birleşik Devletleri'ndeki ilk veba salgınıydı.[1] Salgın, tıbbi yetkililer tarafından Mart 1900'de tanındı, ancak varlığı iki yıldan fazla bir süre Kaliforniya Valisi Henry Gage tarafından reddedildi. Amacı San Francisco ve California'nın itibarını korumak ve karantina nedeniyle gelir kaybını önlemekti. Hızlı harekete geçmedeki başarısızlık, hastalığın yerel hayvan popülasyonları arasında kendini göstermesine izin vermiş olabilirdi.[2] Federal yetkililer büyük bir sağlık sorunu olduğunu kanıtlamak için çalıştılar ve etkilenen bölgeyi izole ettiler; bu Gage'in güvenilirliğini sarstı ve 1902 seçimlerinde valiliği kaybetti. Yeni vali George Pardee halk sağlığı önlemleri aldı ve salgın 1904'te durduruldu. 121 vaka tespit edildi ve 119 ölümle sonuçlandı.[3][4]

Kentsel San Francisco'nun çoğu, tüm Chinatown bölgesi de dahil olmak üzere, 1906 San Francisco depreminde çıkan bir yangınla yok edilmişti. Yeniden inşa süreci hemen başladı, ancak birkaç yıl sürdü. Yeniden yapılanma tüm hızıyla devam ederken, Mayıs ve Ağustos 1907'de ikinci bir veba salgını San Francisco'yu vurdu, ancak Chinatown ön planda değildi. Oakland körfezinde tespit edilen vakalar da dahil olmak üzere şehir genelinde vakalar rastgele meydana geldi. San Francisco'nun politikacıları ve basını bu sefer çok farklı tepki vererek sorunun bir an önce çözülmesini istedi.[5] Sağlık yetkilileri hastalığı değerlendirmek ve ortadan kaldırmak için hızla çalıştı.[6] 1907 ve 1911 yılları arasında, hastalık vektörlerinden birini kontrol etmek için şehirde mümkün olduğu kadar çok fareyi öldürmek için 2 milyon dolar harcandı.[7]

Haziran 1908'de, 1900-1904 yıllarındakinden çok daha düşük bir ölüm oranı olan 78 ölüm de dahil olmak üzere 160 vaka daha tespit edildi.[8] Enfekte olan kişilerin tümü Avrupalıydı[7] ve Kaliforniya yer sincabı hastalığın başka bir vektörü olarak tanımlandı.[6] 1900 enfeksiyonunun başlangıçta inkâr edilmesi, patojenin Amerika'da yayılmasına izin vermiş olabilir, buradan da seyrek olarak diğer eyaletlere kırsal veba şeklinde yayıldı. Ancak, yer sincabı enfeksiyonunun 1900'den önce olması mümkündü.[2][9][10][11][12]

Arka plan[değiştir | kaynağı değiştir]

Üçüncü veba salgını 1855'te Çin'de başladı ve sonunda başta Hindistan olmak üzere yaklaşık 15 milyon insanı öldürdü. 1894'te veba, Çin ile ABD arasındaki önemli bir ticaret limanı olan Hong Kong'u vurdu.[13][14] ABD'li yetkililer, diğer gemilerin Pasifik Okyanusu'nu geçecek gemiler tarafından taşınan kargolardan enfeksiyon kapacağından endişe ediyorlardı. Bu nedenlerle, tüm gemiler titizlikle denetlendi. Ancak o zamanlar, farelerin veba taşıyabileceği ve bu farelerdeki pirelerin hastalığı insanlara bulaştırabileceği yaygın olarak bilinmiyordu.[15] ABD limanlarına gelen gemiler, yolcuların muayenesinde hiçbir hastalık belirtisi göstermemesinin ardından temiz ilan edildi. Sağlık yetkilileri, fareler veya pireler üzerinde herhangi bir test yapmadı.[16] 1890'larda hıyarcıklı veba ile mücadelede önemli ilerlemelere rağmen, dünyadaki doktorların çoğu etkisiz ve eski usül yöntemlerini hemen değiştirmeye yanaşmadı.[16][17][18]

Kasım 1898'de, ABD Marine Hospital Service (MHS) baş cerrahı James M. Gassaway, San Francisco'daki veba söylentilerini çürütmek zorunda hissetti. Kentin sağlık görevlisi tarafından desteklenen Gassaway, bazı Çinli sakinlerin zatürre veya akciğer ödeminden öldüğünü ve bunun hıyarcıklı veba olmadığını söyledi.[19]

Ocak 1900'de, Honolulu'daki Chinatown, hıyarcıklı vebayı kontrol altına almak için yakıldı.

Yeni kurulan ABD Hawaii Bölgesi'nde, Honolulu şehri Aralık 1899'da vebaya kurban gitti. Honolulu sakinleri, şiddetli iç organ hasarına yol açan ve hızla ölüme yol açan ateş ve şişmiş lenf bezlerinin hıyarcıklar oluşturduğu vakalarını bildiriyordu. Hastalığın yayılmasının nasıl kontrol altına alınacağını tam olarak bilemeyen şehir sağlık görevlileri, enfekte olmuş evleri yakmaya karar verdi. 20 Ocak 1900'de değişen rüzgarlar alevleri kontrolden çıkardı ve Chinatown'un neredeyse tamamı yandı, bunun sonucunda 6.000 kişi evsiz kaldı.[20][21]

San Francisco limanının kapsamlı deniz operasyonları, San Francisco'daki MHS'nin karantina şefi Joseph J. Kinyoun gibi tıp doktorları arasında enfeksiyonun Kaliforniya'ya yayılması konusunda endişeye neden oldu. Haziran 1899'da San Francisco Körfezi'ne gelen bir Japon gemisi olan SS Nippon Maru, denizde iki veba ölümü yaşadı ve körfezde ölü bulunan iki kaçak yolcu vakası daha vardı, ölüm sonrası kültürler vebaya sahip olduklarını kanıtladı.[22] Kasım 1899'da New York'ta, İngiliz gemisi JW Taylor, Brezilya'dan üç veba vakası getirdi, ancak vakalar gemiyle sınırlıydı.[22] Japon yük gemisi SS Nanyo Maru, 30 Ocak 1900'de Port Townsend, Washington'a geldi ve doğrulanmış 17 veba vakasından 3'ü öldü. Bu gemilerin hepsi karantinaya alındı; genel popülasyonu enfekte ettikleri bilinmemekte. Bununla birlikte, vebanın, daha sonra pire veya fareler yoluyla bilinmeyen bir gemiden yayılması mümkündü.[22]

Ocak 1900'deki bu ciddi tehlike atmosferinde, Kinyoun; Çin, Japonya, Avustralya ve Hawaii'den San Francisco'ya gelen tüm gemilere, olası vebaya karşı uyarmak için sarı bayraklar çekmelerini emretti.[23] Birçok girişimci ve denizci, bunun iş için kötü olduğunu ve vebasız gemilere haksızlık olduğunu düşündü. Şehir organizatörleri vebanın kontrol altına alınamayacağına emindiler ve Kinyoun'un otoriteyi aşırı derecede kötüye kullandığını düşünüyorlardı. 4 Şubat 1900'de, San Francisco Examiner'ın Sunday dergisi ekinde "San Francisco Neden Vebadan Korunuyor" başlıklı bir makale yayımlandı.[24] Bazı Amerikalı uzmanlar, pirinç temelli bir diyetin Asyalıları vebaya karşı daha düşük dirençle bıraktığı ve etten oluşan bir diyetin Avrupalıları bu hastalıktan uzak tuttuğu gibi yanlış bir inanca sahipti.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ Anderson (May–June 1978). "Plague in the Continental United States, 1900–76". Public Health Reports. 93 (3): 297-301. PMC 1431896 $2. PMID 349602. 
  2. ^ a b Echenberg 2007, p. 237
  3. ^ Plague, fear, and politics in San Francisco's Chinatown. Baltimore: The Johns Hopkins University Press. 2012. ss. 277-298. ISBN 978-1-4214-0510-0. 
  4. ^ Echenberg 2007, p. 231
  5. ^ Dolan (2006). "Plague in San Francisco (1900)" (PDF). Public Health Reports. 121: 16-37. doi:10.1177/00333549061210S103. 31 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2017. 
  6. ^ a b Kellogg (November 1920). "Present Status of Plague, with Historical Review". American Journal of Public Health. 10 (11): 835-844. doi:10.2105/ajph.10.11.835. PMC 1362904 $2. PMID 18010389. 29 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2015. 
  7. ^ a b How to Keep Well: A Health Book for the Home. New York: D. Appleton & Company. 1917. s. 292. 
  8. ^ Kellogg (July 1937). "The Plague Situation". California and Western Medicine. 47 (1): 69-71. PMC 1759892 $2. PMID 18744148. 
  9. ^ Creel (November 1941). "Plague Situation in the Western United States". American Journal of Public Health and the Nation's Health. 31 (11): 1155-1162. doi:10.2105/AJPH.31.11.1155. ISSN 0090-0036. PMC 1531605 $2. PMID 18015519. 
  10. ^ Lipson (1 Ağustos 1972). "Plague in San Francisco in 1900: The United States Marine Hospital Service Commission To Study the Existence of Plague in San Francisco". Annals of Internal Medicine. 77 (2): 303-310. doi:10.7326/0003-4819-77-2-303. PMID 4565792. 
  11. ^ "16: California and the coast". Pioneer Microbiologists of America. University of Wisconsin Press. 1961. ss. 295-296. 
  12. ^ A History of Plague in California. Stanford University. 1948. s. 14. 
  13. ^ Echenberg 2007, p. 6
  14. ^ Haas (March 1959). "When Bubonic Plague Came to Chinatown". The American Journal of Tropical Medicine and Hygiene. 8 (2): 141-147. doi:10.4269/ajtmh.1959.8.141. PMID 13637311. 
  15. ^ Echenberg 2007, p. 7
  16. ^ a b Echenberg 2007, p. 11
  17. ^ Perry (29 Ağustos 1908). "Plague; Mode of Dissemination and Methods for Control". Medical Record. 74 (9): 345. 12 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2015. 
  18. ^ Kitasato Shibasaburō first described the plague bacteria in Hong Kong in 1894. Simultaneously but independently, Alexandre Yersin described and named the plague bacterium, and proved the rat to be a major vector in plague. Masanori Ogata and Paul-Louis Simond, acting independently, proved the flea was a critical link in 1897. The same year, Waldemar Haffkine developed a vaccine to inoculate humans against the disease. These advancements were discussed in 1897 at medical conferences, but many doctors continued with their previous and outdated methods of dealing with the disease.
  19. ^ Gassaway (29 Kasım 1898). "False report of plague in San Francisco". Public Health Reports. 13 (51): 1503. 
  20. ^ Chase 2003, p. 12
  21. ^ Under Hawaiian Skies. Honolulu: Advertiser Publishing Company. 1922. s. 387. 
  22. ^ a b c Link (1955). "A History of Plague in the United States of America" (PDF). Public Health Monograph. 26: 1-11. PMID 14371919. 21 Aralık 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  23. ^ Chase 2003, p. 18
  24. ^ Chase 2003, p. 223
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=1900-1904_San_Francisco_vebası&oldid=31547611" sayfasından alınmıştır