Açık içerik
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Açık içerik, insanların önceden oluşturulmuş ücretsiz bir içeriğe erişerek bu içeriğe atıfta bulunarak, içeriği izinsiz bir şekilde kopyalaması, yayınlaması ve değiştirebileceği ve kullanabileceği bir çalışmayı tanımlar. Ayrıca "serbestçe kullanılabilir" olarak da tanımlanır. İçeriğin tamamını ya da dilediği bir kısmını kullanmak kullanıcıya kalmıştır.
İçerik çalıştırılamayan hemen hemen her şeydir.[1] Bu içerikler makaleler, araştırmalar, dergiler, müzik ve filmler olabilir.
Ayrıca açık içerik, Vikipedi'nin temel omurgasını oluşturan diğer kullanıcıların rahatça bilgi ekleyebilmelerini sağlayan bir sistemdir. Tıpkı demokratik bir yönetimde söz konusu olduğu üzere Vikipedi'de de bu özellik sayesinde kullanıcılar kendi ansiklopedilerini kendi yönetirler. İnsanlar bu işlemleri gerçekleştirirken ayrıca hâlihazırda bulunan maddeleri değiştirme, kopyalama, atıfta bulunma imkânları da vardır.
Açık içerik kamu malı olan ve herkese açık bir şekilde kullanma imkânı sağlayan bir sistemdir. Sistemin kullanıcılara sunduğu 5R faaliyeti olarak tanımladığı bir örnek mevcuttur. Bu faaliyeti oluşturan 5R; Tutun, Gözden geçirin, Remix, Yeniden kullanım, Yeniden dağıtın (Retain Revise Remix Reuse Redistribute)'dan oluşur.
- Tutun - kaynağın bir kopyasını oluşturun, sahip olun ve kontrol edin (örneğin, kendi kopyanızı indirin ve saklayın)
- Gözden geçirin - kaynak kopyanızı düzenleyin, uyarlayın ve değiştirin (örneğin, başka bir dile çevirin)
- Remix - yeni bir şey yaratmak için kaynağın orijinal veya revize edilmiş kopyasını diğer mevcut materyalle birleştirin.
- Yeniden kullanım - kaynağın orijinal, gözden geçirilmiş veya yeniden düzenlenmiş kopyasını herkese açık olarak kullanın (örneğin, bir web sitesinde, bir sunumda, bir sınıfta)
- Yeniden dağıtın - kaynağın orijinal, düzeltilmiş veya yeniden düzenlenmiş kopyalarının kopyalarını başkalarıyla paylaşın (örneğin, çevrimiçi olarak bir kopyasını gönderin veya bir arkadaşınıza verin)[2]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]İçeriğe özgür yazılım lisansları uygulama kavramı, 1994 yılında GNU Projesi için "Yazılım Dışı Bilgiye Copyleft Uygulaması" adlı makaleyi yazan Michael Stutz tarafından tanıtıldı.[3] Ayrıca Açık İçerik adı altında bir internet sayfası oluşturuldu bu sayfada yazarlar oluşturdukları makaleleri açık bir şekilde kullanıcıların ücret ödemeden erişimlerine açık bir şekilde kullanmalarına imkân sağlamaktadır. Bu blog David Wiley tarafından oluşturulmuştur. Blog eğitimde açıklıkla ilgili konulara odaklanmaktadır.[4]
David Wiley ayrıca 1998 yılında Açık İçeriği kullanıcılara tanıtmak için Açık İçerik Projesini başlattı. David Wiley, "açık içerik" fikrini yaymak için çalışırken, açık kaynak yazılım topluluğu üyeleri ve ticari yayıncılarla birlikte çalışarak yayıncılar için kabul edilebilir bir açık içerik lisansı geliştirdi.[5]
Açık erişim
[değiştir | kaynağı değiştir]Açık erişim bedava erişim içeriği olarak adlandırılır. Genellikle orijinal bilimsel dergilerde yayınlanan kaynaklardan oluşur. Aynı zamanda bazı lisanslı açık içerikler tekrar kullanım ve dağıtıma açıktır ve bunlar açık içerik olarak nitelendirilir.
Açık içerik ve eğitimi
[değiştir | kaynağı değiştir]Geçtiğimiz on yılda açık içerik yüksek eğitime alternatif bir kaynak olarak geliştirildi. Açık içerik yüksek eğitim almayı ücretsiz hale getiriyor ve birçok proje ve organizasyon açık içerik kullanarak öğrenmeyi destekliyor. Bu tip kuruluşlara örnekler olarak Khan Akademi ve Saylor Kuruluşu'ndan bahsedilebilir. Yale, MIT ve Tufs gibi üniversitesiler de dahil birçok kurum derslerini internet üzerinden tamamen ücretsiz olarak sunuyor.[6]
Open Knowledge Foundation
[değiştir | kaynağı değiştir]Open Knowledge Foundation, hem içerik hem de veriler dahil olmak üzere bilgileri ücretsiz olarak tanıtan ve paylaşan küresel, kâr amacı gütmeyen bir ağdır. Sistem 24 Mayıs 2004 tarihinde Rufus Pollock tarafından kurulmuştur. Kuruluş amaçlarını şu şekilde ifade ediyor.
- Bilgiye erişim, bilgi oluşturma ve yayma özgürlüğünü teşvik etmek.
- Bilginin yaratılmasını, erişilmesini ve yayılmasını teşvik eden ve kolaylaştıran projeler, topluluklar ve araçlar geliştirmek, desteklemek ve teşvik etmek.
- Bilginin oluşturulması, erişimi ve yayılmasıyla ilgili hem yasal hem de yasal olmayan kısıtlamalara karşı kampanya yapmak.[7]
Open Knowledge Foundation ağ olarak misyonunu şu şekilde ifade etmektedir: "Misyonumuz daha açık bir dünya yaratmaktır, kişisel olmayan tüm bilgilerin açık olduğu, herkesin kullanabileceği, geliştirebileceği ve paylaşabileceği bir dünya; yaratıcılar ve yenilikçiler oldukça tanınır ve ödüllendirilir."[8]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "OpenContent". web.archive.org. 28 Ocak 1999. 1 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2021.
- ^ "Defining the "Open" in Open Content and Open Educational Resources". opencontent.org. 15 Haziran 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2021.
- ^ "gnu.org". www.gnu.org (İngilizce). 26 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2021.
- ^ "iterating toward openness – pragmatism before zeal". opencontent.org (İngilizce). 7 Nisan 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2021.
- ^ "Creative Commons Welcomes David Wiley as Educational Use License Project Lead". web.archive.org. 6 Ağustos 2003. 6 Ağustos 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2021.
- ^ "Onlineuniversityrankings2010.com". web.archive.org. 8 Ekim 2017. 8 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2021.
- ^ "Open Knowledge Foundation Launched". Open Knowledge Foundation blog (İngilizce). 24 Mayıs 2004. 19 Ağustos 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2021.
- ^ "Home | Open Knowledge Foundation". okfn.org (İngilizce). 4 Ağustos 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2021.