Airyanem Vaejah
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Airyanem Vaejah, yaklaşık olarak "Aryanlar'ın"[1] (İranlı’ların) geniş toprakları" anlamına gelen Airyanəm Vaējah Zerdüştlüğün kutsal kitabı Avesta'da (Vendidad, Farg. 1) Ahura Mazda'nın "on altı mükemmel toprak"[2] hakkındaki ifadelerinden birine yapılan atıftır. En güzel yerlerden biri olduğu düşünülmektedir ancak diğer taraftan Vendidad 1 orada iki ay yaz on ay kış sürdüğünü söylemektedir. Kışın sonunda meydana gelen su taşkınlarından yakınmaktadır.
Etimoloji ve ilgili kelimeler[değiştir | kaynağı değiştir]
Eski İranî terim airyanem vaējah (Avesta dilinde), airya ve vaējah sözcüklerinin çoğul ilgi hali (genitif) ile oluşmuştur. Vaējahın anlamı belli değildir. Eski Hintçe hızlı akan nehir bölgesi anlamına gelen vej/vij (Veda dilinde) ile ilişkili olabilir. Ayrıca, kimilerince "tohum" ya da "mikrop" olarak yorumlanmıştır. Avesta dilindeki airya, eski Farsça ariya ile etimolojik olarak ilişkilidir.
Yine, eski İranî terim *aryānām xšaθra-, Orta İranî etkiler- örneğin orta Farsça terim Ērān-shahr (İran-şahlık) ve nihayetinde Sasani İmparatorluğu döneminde Ērān (İran)- yoluyla "İran" ismine evrilmiştir.
Tarihsel kavramlar[değiştir | kaynağı değiştir]
Airyanem Vaejah' ın tarihsel konumu halen belirsizdir. Vendidad' ın ilk bölümünde on altı ülkeden bahsedilmiştir ve bazı bilimciler Airyanem Vaejah' ın diğer tümünün kuzeyinde yer aldığını düşünür.[3] Ancak, Harvard Üniversitesi'nden Michael Witzel' e göre Airyanem Vaejah bu ülkelerin tam merkezinde, merkezî Afgan dağlık bölgesinde yer alır.[4] Bahram Farahvashi and Nasser Takmil Homayoun ise Airyanem Vaejah' ın muhtemelen Harezm civarında yer aldığını öne sürer.[5] Aynı şekilde, Hawaii Üniversitesi'nden tarihçi Elton L. Daniel, Harezm' in Avesta insanlarının ana yurduna karşılık gelen en olası yer olduğuna inanır,[6] ve ünlü İranlı dilbilimci Ali-Akbar Dehkhoda Harezm' i "Aryan boylarının beşiği" olarak nitelemiştir. Talageri, "The Rigveda: A Historical Analysis" kitabında, Airyam Vaejah' ın Keşmir' de bulunduğunu öne sürer.[7]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ see p. 164 in: P.O. Skjaervo, The Avesta as source for the early history of the Iranians. In: G. Erdosy (ed.), The Indo-Aryans of Ancient South Asia. (Indian Philology and South Asian Studies, A. Wezler and M. Witzel, eds.), vol. 1, Berlin/New York: de Gruyter 1995, pp.155-176.
- ^ Darmesteter, James. Sacred Books of the East (1898). Peterson, Joseph H., Avesta - Zoroastrian Archives: VENDIDAD (English): Fargard 1. [1] 15 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Zoroaster’s Time and Homeland: A Study on the Origins of Mazdeism and Related Problems by Gherardo Gnoli, Instituto Universitario Orientale, Seminario di Studi Asiatici, (Series Minor VII), Naples, 1980
- ^ M. Witzel, "The Vīdẽvdaδ list obviously was composed or redacted by someone who regarded Afghanistan and the lands surrounding it as the home of all Aryans (airiia), that is of all (eastern) Iranians, with Airiianem Vaẽjah as their center." page 48, "The Home Of The Aryans", Festschrift J. Narten = Münchener Studien zur Sprachwissenschaft, Beihefte NF 19, Dettelbach: J.H. Röll 2000, 283-338. Also published online, at Harvard University (LINK 9 Aralık 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.)
- ^ Nasser Takmil Homayoun, Kharazm: What do I know about Iran?. 2004. ISBN 964-379-023-1
- ^ Elton L. Daniel, The History of Iran. 2001. ISBN 0-313-30731-8
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 17 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2013.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Avesta terminology: Eranvej25 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- E4M7 :Blog adresi25 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- E4M7: Bandcamp hesabı25 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.