Akyazı
Vikipedi, özgür ansiklopedi
| Akyazı | |
|---|---|
 Türkiye'de bulunduğu yer | |
 İlçe sınırları haritası | |
| Ülke | Türkiye |
| İl | Sakarya |
| Coğrafi bölge | Marmara Bölgesi |
| İdare | |
| • Kaymakam | Mustafa İkbal Eşki |
| • Belediye başkanı | Bilal Soykan (AK Parti) |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 617 km² |
| Rakım | 45 m |
| Nüfus (2018) | |
| • Toplam | 89,301 |
| • Kır | - |
| • Şehir | - |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| Posta kodu | 54400 |
| İl alan kodu | 0264 |
| İl plaka kodu | 54 |
Akyazı, Sakarya ilinin bir ilçesi. 2020 itibarıyla nüfusu 92.093'tür.[2]
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Bitinya dönemi[değiştir | kaynağı değiştir]
Akyazı'yı da içine alan Sakarya Bölgesi, üzerinde yaşayan topluluklara bağlı olarak sırayla Misya ve Bitanya adlarını aldı. Bu adlardan en uzun ömürlüsü MÖ 9. yüzyıldan MS N. yüzyıla kadar varlığını koruyabilen Bitinya idi. Bitinler, Bedrikler ve Moriondinler'in kaynaşmasından meydana gelmiş bir toplumdur. Tarihçi Heredotes, Bitinlerin Trakyalı olduğunu ileri sürer. Bitinya, Lidya kralı Krosos'un tümüyle eline geçmiş ise de MÖ 546'da Lidyalıları yenilgiye uğratan Pers Kralı II. Kiros, bu bölgeyi de topraklarına katmıştır.
MÖ 334-332'de Pers ordularını arka arkaya yenilgiye uğratan Makedonya kralı Büyük İskender, Bitinya topraklarına da egemen oldu. Bu bölge MÖ 282'ye kadar İskender'in komutanlarının eline kaldı.
Roma orduları MÖ 85'te Sakarya bölgesine girdi. Bitinya kralı IV. Nikonedes, Roma'nın bir uydusu durumuna düştü. Sakarya bölgesi daha sonra Roma'nın Bitinya Pontus eyaleti içinde yer aldı.
Roma Dönemi[değiştir | kaynağı değiştir]
Roma'nın ilk egemenliği döneminde Bitinya'nın Akyazı kesimi Balat krallıklarının elindeydi. Balat kralı Amintos'un MÖ 27'de ölümünden sonra bu bölge Roma'nın bir uydusu durumuna düştü.
Anadolu Selçuklular dönemi[değiştir | kaynağı değiştir]
Bu bölge Malazgirt Meydan Muharebesi'nden bir yıl sonra Artuk Bey tarafından Selçuklu Hanedanı'na kazandırıldı (1072). Fakat Alp Arslan'ın ölümü üzerine Artuk Bey geri çağrıldı. Bu yüzden Sakarya bölgesi tekrar Bizanslıların eline geçti. Fakat Kutalmış oğlu Süleyman Bey tarafından 1075'ten sonra tekrar ele geçirilmiştir.
Dördüncü Haçlı Seferi'nde (1204) Haçlılar İstanbul'da Latin İmparatorluğu kurdular, İznik'e kaçan Bizans İmparatoru III. Aleksios'un damadı Theodoros Laskaris burada imparatorluğu ilan etti. Theodoros Laskaris sonra İç Anadolu'da Çorum çevresinde öldü. Bu dönemde Sakarya ve yöresi İznik-Bizans imparatorluğu sınırlan içinde kaldı. 126l'de Latin İmparatorluğu yıkılınca, Sakarya yöresinde yönetim gevşedi. Bizanslı Valiler yarı bağımsız bir duruma geldiler.
Osmanlı dönemi[değiştir | kaynağı değiştir]
Akyazı'nın Osmanlı yönetimine geçmesi konusunda çeşitli rivayetler olsa da genel kanı Osman Bey ve Orhan Gazi döneminde Osmanlılara geçtiğidir. Osman Gâzi, 1300 yılından îtibâren, Bizanslılara karşı gazâ mücâdelelerine girişince, yanında Akakoca, Samsa Çavuş, Aykut Alp ve Gâzi Abdurrahmân gibi silah arkadaşları ile Konur Alp bulunuyordu. Orhan Bey ise, daha babasının sağlığında askerî idâreyi eline aldığından, Karadeniz'e doğru olan mıntıkanın zaptına Konur Alp'i gönderdi.
Konur Alp, Akyazı, Mudurnu ve sonradan kendi adı verilen Düzce taraflarındaki Konrapa'yı fethetti. Gâzi Abdurrahmân'la berâber Aydos'u aldı. Bursa'nın fethinde (1326) büyük kahramanlıklar gösterdi ve aynı yıl içinde vefât etti. Konur Alp'in vefâtından sonra, idâresindeki yerler birleştirilerek Şehzâde Murâd'ın emrine verildi.
Kanuni Sultan Süleyman'ın oğulları Selim ve Beyazıt zamanında başlayan taht kavgaları, Selim tarafını tutan kapıkulu ile Beyazıtın tutan tımarlı sipahiler arasında çıkan kanlı çatışmalar yöre halkı üzerine derin izler bırakmıştır. Yine bu bölgede çıkan suhte (softa) ayaklanmaları yüzünden Akyazı ve çevre halkı çok zarar görmüştür.
Millî Mücadele dönemi[değiştir | kaynağı değiştir]
Düzce Ayaklanması'nın başladığı günlerde verilen bir emirle Adapazarı yöresine çağrılan Çerkez Ethem, çeşitli işleri dolayısıyla ancak Mayıs ayı sonlarında bu emre uyabildi. Yüzbaşı Mesut Bey komutasındaki çeteler de O'na yardımcı olmak üzere ikramiye üzerinden Sapanca'nın batısına ilerleyerek isyancıları yandan sıkıştırdılar.
Çerkez Ethem güçleri 23 Mayıs 1920 akşamı Sapanca ve Adapazarı'nı çatışmasız ele geçirdi. 24 Mayıs'ı Adapazarında geçiren Çerkez Ethem oradan Akyazı'ya geldi. Akyazı halkı Onu kurtarıcı gibi karşıladı. Çerkez Ethem Akyazı Kuvay-i Milliye düşmanı olarak gösterilen bir vatandaşı idam ettirdiği ve daha sonra Pazarköy'e geldiği burada 3 gün kalıp at ve silah temin ettiği akabinde katılmaları kabul ederek Hasan Bey köyüne geçtiği oradan Beynevit yolu ile Hendek ilçesine geçtiği o günleri yaşayan kimselerin verdiği bilgilerden anlaşılmaktadır.
İdari yapısı[değiştir | kaynağı değiştir]
Yapılan araştırmalara göre 1535'te Akyazı ve Adapazarı nahiyeleri Sapanca kazasına bağlı idi. Fakat 1546 da Adapazarı, Akyazı nahiyesine bağlıydı. Akyazı nahiyesi de Sapanca kazasına bağlı idi. Sakarya yöresi, Osmanlı Devleti'nin Klasik Dönem ve 1831 Osman nüfus sayımında Cezayir-i Bahr-i Sefid Eyaletine bağlı Kocaeli Livası içinde yer almaktaydı. 1846 devlet salnamesinde Kocaeli Livasının bu dönemde Kastamonu eyaletine bağlı olduğunu kaydetmektedir. 1867 Vilayet nizamnamesinde Kocaeli Sancağı'nın Hüdavendigar (Bursa) vilayetine bağlanmıştır (1878).
1899 Devlet salnamesine göre ise, Kocaeli bağımsız sancağına bağlı Adapazarı'nın nahiyeleri şunlardır: Sapanca, Akyazı, Hendek, Adapazarı. 1892 ile 1899'daki idari bölüm yerini 1916 ve 1920 yıllarında da korudu.
Akyazı, 1944 yılında çıkarılan bir kanunla Kocaeli vilayetine bağlı bir kaza oldu. 1954'te Sakarya'nın vilayet olması sebebiyle de Sakarya'ya bağlandı. Ayrıca turizmi de gelişmiştir. Kuzuluk kaplıca evleri ile önemli gelir sağlanmaktadır. Ayrıca en önemli gelir kaynakları ise fındık, mısır, pancar, tavukçuluk, orman ürünleri; ile ilgili en önemli gelir kaynağı olmuştur. Ayrıca 10 mahalleden oluşmaktadır. Buraya bağlı 4 belde 55 köy bulunmaktadır. Akyazı ulaşım yönünden en şanslı ilçelerden biridir.
Nüfus durumu[değiştir | kaynağı değiştir]
Nüfus yoğunluğu ova köylerinde daha fazladır, İstanbul ve çevresindeki sanayii tesislerinin Akyazı'ya kayması ile ilçe nüfusunda gözle görülür bir artış gözlenmektedir. 1997 nüfus sayımındaki büyük oranlı nüfus artışının ana nedeni sanayileşmedir, ilçe nüfusunun artışında Kuzuluk'ta bulunan kaplıca tesislerinin de etkisi olmuştur.
| Yıl | Toplam | Şehir | Kır |
|---|---|---|---|
| Akyazı ilçesi (Kocaeli) | |||
| 1945[3] | 33.016 | 2.797 | 30.219 |
| 1950[4] | 39.530 | 3.469 | 36.061 |
| Akyazı ilçesi (Sakarya) | |||
| 1955[5] | 43.400 | 4.332 | 39.068 |
| 1960[6] | 49.837 | 6.617 | 43.220 |
| 1965[7] | 56.579 | 9.090 | 47.489 |
| 1970[8] | 60.254 | 10.939 | 49.315 |
| 1975[9] | 63.207 | 12.438 | 50.769 |
| 1980[10] | 69.364 | 14.795 | 54.569 |
| 1985[11] | 73.871 | 17.889 | 55.982 |
| 1990[12][a] | 63.884 | 19.331 | 44.553 |
| 2000[13] | 77.536 | 23.192 | 54.344 |
| 2007[14] | 83.255 | 37.729 | 45.526 |
| 2008[15] | 83.747 | 41.157 | 42.590 |
| 2009[16] | 83.220 | 41.179 | 42.041 |
| 2010[17] | 83.191 | 41.369 | 41.822 |
| 2011[18] | 83.497 | 41.738 | 41.759 |
| 2012[19] | 84.022 | 42.571 | 41.451 |
| 2013[20] | 84.281 | 84.281 | veri yok |
| 2014[21] | 84.865 | 84.865 | veri yok |
| 2015[22] | 85.499 | 85.499 | veri yok |
| 2016[22] | 86.704 | 86.704 | veri yok |
| 2017[22] | 87.892 | 87.892 | veri yok |
| 2018[22] | 89.301 | 89.301 | veri yok |
| 2019[22] | 90.362 | 90.362 | veri yok |
| 2020[22] | 92.093 | 92.093 | veri yok |
Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.
Ekonomi[değiştir | kaynağı değiştir]
Akyazı'da yaşamakta olan insanların geçimi tarıma dayalıdır. Yıllık ortalama yağış miktarı 800 mm. olan ilçede mısır başta olmak üzere üretilen ürünler arasında buğday, pancar, patates ve çeşitli sebzeler gelmektedir. Ayrıca fındık deposu olan Akyazı'da yılda ortalama olarak üretilen 11.000 ton fındık ürünü de bölge insanlarının en önemli gelir kaynaklarından biridir.
Son zamanlarda seracılığa verilen önem meyvesini vermeye başlamış ve bölge insanlarının geçim kaynakları arasında yer almaya başlamıştır.
Orman köylerinde yaşayan vatandaşlarımızın gelir kaynaklarından biri de arıcılık ve ipekböcekçiliği ile birlikte yaban çileği üretimidir. Ayrıca meyvecilik ve sebzecilik de yeteri kadar yapılmaktadır. Orman ürünlerinden parke imalatı, ceviz tomruğu ve kavak tomruğu satışlarından da önemli gelirler elde edilmektedir.
İlçede, tarımla birlikte paralel olarak gelişmekte olan sanayi yöre insanlarının kazanç elde ettikleri dallardan biridir. Vatandaşların kendi gayretleri ile küçük çaptaki atölyelerde sanayi ürünleri üretilmekte ve pazarlaması yapılmaktadır. Bunun yanı sıra son yıllarda Kuzuluk ve Küçücek belediye sınırları içerisinde peş peşe kurulan ve çeşitli ürün üreten fabrikalar bir taraftan Akyazı'nın ekonomisine olumlu katkı sağlarken diğer taraftan da işsizliği büyük ölçüde ortadan kaldırmıştır.
Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Karapürçek ilçesinin kurulması ile nüfus azalmıştır.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 23 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2012.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2020.
- ^ . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021.
- ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ^ a b c d e f
- "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- "Akyazı Nüfusu - Sakarya". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
- "Sakarya Akyazı Nüfusu". nufusune.com.