Auguste Comte
Vikipedi, özgür ansiklopedi
| Auguste Comte | |
|---|---|
 | |
| Tam adı | Isidore Auguste Marie François Xavier Comte |
| Doğumu | 19 Ocak 1798 Montpellier, Fransa |
| Ölümü | 5 Eylül 1857 (59 yaşında) Paris, Fransa |
| Çağı | 19. yüzyıl felsefesi |
| Bölgesi | Batı felsefesi |
| Önemli fikirleri | Pozitivizm, sosyoloji, loi des trois états |
Etkiledikleri | |
Isidore Marie Auguste François Xavier Comte (19 Ocak 1798 - 5 Eylül 1857), pozitivizm doktrinini formüle eden Fransız filozof, matematikçi ve yazardır. Genellikle modern anlamda ilk bilim filozofu olarak kabul edilir.[1] Comte'un fikirleri aynı zamanda sosyolojinin gelişimi için de temel teşkil etti; nitekim bu terimi icat etti ve bu disiplini bilimlerin taçlandırılmış başarısı olarak ele aldı.[2]
Henri de Saint Simon'dan etkilenen Comte'un çalışmaları, yeni bir toplum biçimine geçişin yakın olduğuna inandığı Fransız Devrimi'nin neden olduğu toplumsal düzensizliğe çare bulmaya çalıştı. Pozitivizm olarak adlandırdığı bilime dayalı yeni bir sosyal doktrin oluşturmaya çalıştı. John Stuart Mill ve George Eliot gibi sosyal düşünürlerin çalışmalarını etkileyerek 19. yüzyıl düşüncesi üzerinde büyük bir etkiye sahip oldu.[3] Sosyoloji ve sosyal evrimcilik kavramları, Harriet Martineau ve Herbert Spencer gibi ilk sosyal teorisyenler ve antropologlar için bir zemin hazırladı ve Émile Durkheim tarafından pratik ve nesnel sosyal araştırma olarak sunulan modern akademik sosyolojiye dönüştü.
Comte'un sosyal teorileri, 19. yüzyılda teist olmayan dini hümanist ve seküler hümanist örgütlerin gelişimini önceleyen "İnsanlık Dini" ile doruğa ulaştı.
Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]
Auguste Comte, 19 Ocak 1798'de Montpellier'de, yeni kurulan Birinci Fransız Cumhuriyeti'nin yönetimi altında doğdu. Comte, Lycée Joffre ve ardından Montpellier Üniversitesi'ne devam ettikten sonra Paris'teki École Polytechnique'e kabul edildi. École Polytechnique, Fransız cumhuriyetçilik ve ilerleme ideallerine bağlılığıyla dikkat çekiyordu. Ancak École 1816'da yeniden yapılanma nedeniyle kapandı ve Comte eğitimine Montpellier'deki tıp fakültesinde devam etti. École Polytechnique yeniden açıldığında geri kabul talebinde bulunmadı.
Montpellier'e döndükten sonra Comte, kısa süre içinde Katolik ve monarşist ailesiyle arasındaki farklılıkların aşılamaz olduğunu gördü ve küçük işlerde çalışarak para kazanmak üzere yeniden Paris'e doğru yola çıktı. Comte, ilk öğretmeni ve protestan papaz Daniel Encontre'un etkisiyle Katolikliği terk etmişti.[4][5]
Ağustos 1817'de Paris'in 6. bölgesinde, 36 Rue Bonaparte'da bir daire buldu (1822'ye kadar burada yaşadı) ve aynı yıl Comte'u entelektüel toplumla temasa geçiren ve düşüncelerini büyük ölçüde etkileyen Henri de Saint Simon'un öğrencisi ve sekreteri oldu. Bu süre zarfında Comte, ilk denemelerini Saint-Simon'un yönettiği L'Industrie, Le Politique ve L'Organisateur gibi çeşitli dergilerde yayınladı, ancak 1819'daki "La séparation générale entre les opinions et les désirs" (Fikirlerin ve arzuların genel ayrımı) adlı kitabına kadar kendi adıyla yayınlamayacaktı.
Comte, 1824 yılında, yine aşılamayan farklılıklar nedeniyle Saint-Simon'dan ayrıldı. Comte, Plan de travaux scientifiques nécessaires pour réorganiser la société (1822) (Toplumun yeniden düzenlenmesi için gerekli bilimsel çalışmaların planı) adlı bir kitap yayınladı. Ancak akademik bir görev alamadı. Günlük yaşamı sponsorlara ve arkadaşlarının maddi yardımlarına bağlıydı. Comte'un Saint-Simon'un çalışmalarını ne kadar kendine mal ettiği konusunda tartışmalar sürmektedir.[6]
Comte, 1825 yılında Caroline Massin ile evlendi. 1826'da bir akıl hastanesine yatırıldı, ancak tedavi edilmeden ayrıldı. 1827'de Pont des Arts'tan atlayarak intihar girişiminde bulundu. 1842'de eşi Caroline Massin ile boşandı.
Comte, John Stuart Mill ile yakın bir dostluk geliştirdi. Comte, 1844'ten itibaren Katolik Clotilde de Vaux'ya derinden aşık oldu, ancak kadın ilk kocasından boşanmadığı için aşkları hiçbir zaman tamamlanamadı. Onun 1846'daki ölümünden sonra bu aşk yarı-dinsel bir hal aldı ve Comte, (kendi sistemini geliştirmekte olan) Mill ile yakın çalışarak yeni bir "İnsanlık Dini" geliştirdi. Comte'un yandaşlarından John Kells Ingram, 1855'te onu Paris'te ziyaret etti.
Dört ciltlik Système de politique positive'i (1851-1854) yayınladı. Son çalışması olan La Synthèse Subjective'in ("Öznel Sentez") ilk cildi 1856'da yayımlandı. Comte, 5 Eylül 1857'de Paris'te mide kanserinden öldü ve annesi Rosalie Boyer ve Clotilde de Vaux'nun anısına yapılan mezar taşlarıyla çevrili ünlü Père Lachaise Mezarlığı'na gömüldü. 1841'den 1857'ye kadar yaşadığı daire, günümüzde Maison d'Auguste Comte olarak korunmaktadır ve Paris'in 6. bölgesinde, 10 rue Monsieur-le-Prince adresinde yer almaktadır.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Auguste Comte". The Stanford Encyclopedia of Philosophy. Metaphysics Research Lab, Stanford University. 2018.
- ^ "The Founders of Sociology". www.cliffsnotes.com. 26 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2019.
- ^ "Lecture 25: The Age of Ideologies (3): The World of Auguste Comte". 23 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2024.
- ^ Climont, Jean de. Contra Calvitius (English): A critical view of Calvinism. Editions d Assailly. ISBN 9782902425334.
- ^ Bridges, John Henry (1883). "Comte: The successor of Aristotle and st. Paul, a discourse".
- ^ Pickering (2006), s. 192.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
Vikisöz'de Auguste Comte ile ilgili sözler mevcuttur.
.svg){kind=small}  | Bir Fransız'ın biyografisi ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
 | Sosyoloji ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
| Otorite kontrolü |
|
|---|
