Baltık-Fin dilleri
Vikipedi, özgür ansiklopedi
| Baltık-Fin | |
|---|---|
| Coğrafi dağılım | Kuzey Fennoskandiya, Estonya, Kuzeybatı Rusya, Letonya |
| Sınıflandırma | Ural |
| Alt bölümler | |
 | |
Baltık-Fin dilleri veya Fin dilleri, Baltık Denizi ve çevresinde yedi milyondan fazla insan tarafından konuşulan, Ural dillerine mensup bir dil topluluğudur.
Bu dil topluluğu içinde en çok konuşulan iki dil Fince ve Estonca olup, her ikisi de konuşuldukları ülkede resmî dildir.[1] Aynı dil topluluğuna mensup diğer diller ise, Finlandiya Körfezi ve çevresinde konuşulan İngrice, Karelce, Ludikçe, Vepsçe, Votça ile Güney Estonya ve Livonya bölgelerinde konuşulan Võro, Seto dilleridir.
Dil topluluğuna mensup birçok dil yok olma tehlikesi altında olup, 20. yüzyılda Livonca ve Votçanın konuşan sayısının yüzün altına düştüğü bilinmektedir. Yine gruptaki çoğu dilin ölmüş olduğu düşünülmektedir.[1] Yine Fincenin lehçeleri olarak kabul edilen Meänkieli İsveç'te, Kvence ise Kuzey Norveç'te konuşulmaktadır. Her iki ülke de bu dilleri azınlık dili olarak kabul etmiş olup, Fince bilen herhangi biri bu dilleri anlayabilmektedir.
Genel özellikler[değiştir | kaynağı değiştir]
Baltık-Fin dillerinde herhangi bir cinsiyet veya artikel yoktur.[2] Tüm Fin dilleri yapı olarak karmaşık olup, her birinde ünsüz değişmeleriyle sıklıkla karşılaşılmaktadır. Bu ünsüz değişmeleri sözcük kökünde olabileceği gibi, eklerde de görülebilir. Yine ünsüzler, Türkçede olduğu gibi patlamalı ünsüzler olan /k/, /t/ ve /p/ sesleriyle değişebilir.[2] Bu işleme ünsüz gevşemesi adı verilir. Örnekle:
- kuppia + -n → kupin (Fince: "fincan")
- haka +-n → haan (Fince: "çayır")
- kyky + -n → kyvyn (Fince: "yetenek")
- järki + -n → järjen (Fince: "akıl")
Yine bir diğer belirgin özellik, Estonca dışındaki tüm Fin dillerinde ünlü uyumuna rastlanmasıdır. Ayrıca başta Livonca, Võro dili ve Estoncada da sözcüklerin son sesi aşınır. Bunun yanında, tüm Ural dilleri'nde bulunan damaksıllaşma özelliğinin, Fin-Baltık dillerinin ayrıştığı dönemde kaybolduğu ve sonradan bazı Fin dilleri tarafından tekrar geri kazanıldığı düşünülmektedir.[2][3]
Bunların yanında Baltık-Fin dillerinde oldukça fazla ikili ünlü yer almaktadır. Fincede 15 tane olan ikili ünlü sayısı, Estoncada 25 kadardır. Ancak Fincede, ikili ünlülerin az olmalarına karşın bu ünlülerle daha sık karşılaşılmaktadır.[2] Aynı şekilde Estoncada 14 adet olan isim durum ekleri, Fincede 15 adettir.
Baltık-Fin dillerinin farkları[değiştir | kaynağı değiştir]
Aşağıda Baltık-Fin dillerini, diğer Ural dilleri'nden ayıran özellikler yer almaktadır:
- Ünsüz gevşemesi.
- Aynı ekin, bir sıfat tamlamasında hem sıfata, hem de isme gelmesi. Örnekle:
- vanho·i·lle mieh·i·lle "yaşlı adama" (aynı ek her iki sözcüğe de eklenmiştir)
- Koşaç kullanımı. Örnekle:
- mies on vanha "adam yaşlıdır"
- Zamanlarda Cermen dilleri'nin etkisi görülür.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b Finnic Peoples 7 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. at Encyclopædia Britannica
- ^ a b c d The Uralic Languages: Description, History and Foreign Influences By Denis Sinor 13 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 90-04-07741-3
- ^ Kallio, Petri (2007). "Kantasuomen konsonanttihistoriaa" (PDF). Mémoires de la Société Finno-Ougrienne (Fince). Cilt 253. ss. 229-250. ISSN 0355-0230. 20 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 28 Mayıs 2009.
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Tapani Salminen. Ural dillerinin sınıflandırılmasında ortaya çıkan sorunlar.12 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Finceye Hint-Avrupa dillerinden geçen sözcükler sözlüğü
