Baykal Gölü
Vikipedi, özgür ansiklopedi
| Baykal Gölü | |
|---|---|
 | |
 | |
| Havza | |
| Konum | İrkutsk Oblastı, Buryatya, Rusya |
| Koordinatlar | 53°18′10″K 108°0′17″D / 53.30278°K 108.00472°D |
| Ada(lar) | Olhon Adası dahil 22 |
| Yerleşim(ler) (sahil) | İrkutsk, Severobaykalsk |
| Genel bilgiler | |
| Akarsu (gelen) | Selenge, Chikoy, Kiloh, Uda, Barguzin, Yukarı Angara nehirleri |
| Akarsu (giden) | Angara nehri |
| Göl türü | Tatlı su gölü |
| Etki alanı | 560.000 km (350.000 mi) |
| Yüzölçümü | 31.494 km2 (12.160 sq mi) |
| Ortalama derinlik | 758 m (2.487 ft) |
| En derin noktası | 1.642 m (5.387 ft) |
| Su hacmi | 23.600 km3 |
| Kıyı uzunluğu | 2.100 km (1.300 mi) |
| Yüzey rakımı | 456 m (1.496 ft) |
| Özellikler | En eski göl |
| SWR | 16010100111116200000013 |
| Wikimedia Commons | |
  Baykal Gölü (Rusya)  Baykal Gölü (Asya)  Baykal Gölü (China) | |
 Sadece Baykal Gölü'nde yaşayan Baykal foku | |
| Konum |  Rusya |
| Kriter | Doğal: vii, viii, ix, x |
| Referans | 754 |
| Tescil | 1996 (20. oturum) |
| Bölge | Asya-Pasifik |
Baykal Gölü (Türkçe: Bay köl, Rusça: озеро Байкал - ozero baykal, Buryatça: Байгал далай - Baygal dalay), dünyanın en derin gölü olarak anılmaktadır. Sibirya'nın güneyinde, İrkutsk Oblastı ve Buryatya arasında yer alır. İrkutsk şehrinin yakınında bulunan göl, "Sibirya'nın Mavi Gözü" diye adlandırılır. Yüzölçümü yaklaşık 31.722 km²'dir (adalar hariç). Uzunluğu 636 km, en geniş yeri 79,5 km'dir (Onguren ve Ust-Barguzin köyleri arasında). Gölün tabanı deniz seviyesinin yaklaşık 1285 m altındadır. Gölün dibindeki tortul kayaçların yaklaşık 7 km kalınlığında olduğu tahmin edilmektedir. Bu da gölün yeryüzündeki en derin yarıklardan biri olduğunu göstermektedir.[1]
Sözkökü[değiştir | kaynağı değiştir]
Eski Türklerin yaşam alanlarından biri de Baykal gölü çevresi idi. Bazı Türk topluluklarının geçiş alanında da göl çevresi yer almıştır. Saha Türkçesinde baygal, baaygal, bayagal sözleri deniz, bolluk, su bolluğu, büyük deniz, okyanus anlamlarında kullanılmıştır.[2]
Jeoloji[değiştir | kaynağı değiştir]
Dünyanın en yaşlı[3] ve en derin[4] gölü olan Baykal gölü tektonik oluşumlu bir göldür ve 25 milyon yıl yaşındadır.[5] Oldukça aktif bir tektonik bölgede yer alan Baykal gölü yer kabuğu hareketlerinin sıkça yaşandığı, deformasyonların yıldan yıla değiştiği bir durumdadır. Bölge bir rift havzasıdır ve her sene binlerce irili ufaklı deprem yaşanmaktadır. Gölün oluşumu oligosen dönemine dayanmaktadır ve parça parça oluştuğu hipotezi ortaya atılmıştır ve bu hipoteze gölün bugünkü büyük halini almasıysa Pliocene devrinde gerçekleşmiştir. Göl bugün hala depremlerle büyümektedir. Hatta Baikal Center'da görevli jeofizikçilerin hipotezine göre Baykal gölü yeni doğmuş bir okyanustur ve kıyıları yılda 2 cm miktarında açılmaktadır, ayrıca hareket Afrika ve güney Amerika'nın birbirlerinden ayrılma hızına denktir.[6]
İklim ve ekosistem[değiştir | kaynağı değiştir]
Baykal gölü'nün iklimi kendisini çevreleyen bölgeye nazaran oldukça ılımandır. Kışın hava sıcaklığı ortalama -6 santigrad derece iken; Ağustos ayında 11 santigrad derecedir. Göl suları ocak ayında donar, mayıs sonu gibi çözülmeye başlar, ayrıca göl suyu da çevresine görece sıcaktır. Ağustos ayında yüzey suyu sıcaklığı 12 derece iken, kıyıdan uzakta 20 dereceye yakındır. Göl suyu oldukça berraktır, ayrıca düşük tuzluluk oranına sahiptir ve suyunda mineraller vardır. Zengin bir hayvan ve bitki çeşitliliğine sahip olan Baykal gölü geniş bir doğal yaşam alanı oluşturur. Göl çok sayıda balığa ev sahipliği yapmasının yanında 320'den fazla kuş ve bir de memeli türünü barındırır. Phoca sibirica olarak adlandırılmış endemik bir fok türü bu gölde yaşar, ayrıca bölgenin bir diğer ayırıcı özelliği barındırdığı türlerin çoğunun endemik olmasıdır. Baykal gölü barındırdığı biyolojik zenginlik yanında, zengin yer altı ve yer üstü kaynaklarına da sahiptir. Mika, mermer, kağıt, balıkçılık, gemi yapımı ve kereste imalatı gibi çok farklı sektörlerde ciddi ilgi uyandırmıştır. 1966 yılında Baykal gölü'nün güney kıyılarına yapılan kağıt ve posa fabrikası ise dönemin entelektüelleri ve bilim insanlarınca tepki ciddi tepki ve baskıyla karşılanmıştır. Dönemin Sovyet hükûmeti 1971'de bölgenin koruma statüsünü yükseltmiş ve kirliliği kontrol konusunda ısrar edilmiştir. Nihayet 1996 yılında bölge Unesco tarafından dünya mirası listesine alınmıştır. Ayrıca bölgede Rus Bilimler Akademisi'nin Sibirya kolunun kurduğu bir gölbilim merkezi de yer alır.[7]
Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]
25-30 milyon yıl tahmin edilen yaşıyla jeolojik olarak en eski göllerden biri olarak kabul edilmektedir.[3] Tarihte kullanılan adları, Lamu (deniz), Beihai (kuzey denizi), Tengis (deniz), Baigal (baygal - muren - baykal nehri), Baikal (Rus yayılmasından sonra).
Dünyada sadece Ladoga Gölü ve Baykal'da tatlı su fokları yaşamaktadır.[8] Dünyadaki içme suyunun yaklaşık %20'si buradadır.[9]
Rusya, gölün araştırılması için göle özel denizaltı yapmıştır. Derinliği 1,5 km'dir. Gölde sadece buraya özel endemik balık türleri yaşamaktadır. Göl, kendine özgü bir ekosistem oluşturmuştur.
Galeri[değiştir | kaynağı değiştir]
-
Muayene buz örtüsü sürat teknesi hoverkraft Hivus-10 -
Olkhon Adası -
Buz Baykal
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Deepest Lake in the World". geology.com. 21 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2007.
- ^ Dr. Yusuf Gedikli, Türk Coğrafyasındaki Bazı Su Adları (Hidronim) Köken ve Anlamları 4, Yesevi Dergisi, Mayıs 2013
- ^ a b "Lake Baikal – A Touchstone for Global Change and Rift Studies". United States Geological Survey. 29 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2016.
- ^ "Deepest Lake in the World". geology.com. 21 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2007.
- ^ "Lake Baikal – UNESCO World Heritage Centre". 26 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2012.
- ^ Szalay, Jessie. "Lake Baikal: World's Largest, Deepest Lake". www.livescience.com. LiveScience. 27 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2020.
- ^ Galazy, Grigory Ivanovich. "Lake Baikal". Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica, inc. 25 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2020.
- ^ Putin Rusya'sından Volga Ana'ya-4 Nilgün Cerrahoğlu Cumhuriyet Gazetesi 19 Ekim 2008
- ^ "Lake Baikal: the great blue eye of Siberia". CNN. 11 Ekim 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2006.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Baykal Gölü ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.
 | Rusya coğrafyası ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
 | Göl ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
Rusya'daki Dünya Mirasları | |||
|---|---|---|---|
   | Merkez |    | |
| Güney | |||
| Kuzeybatı | |||
| Uzak Doğu | |||
| Sibirya | |||
| Volga | |||
| Kuzey Kafkasya | |||
| |||
