Cambridge Platoncuları
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Cambridge Platoncuları, Cambridge Üniversitesi'nde 17. yüzyılın ortalarında ortaya çıkmış bir grup filozof ve ilahiyatçıdır. Grubun liderleri Ralph Cudworth, Nathaniel Culverwell, Benjamin Whichcote ve Henry More'dur.[1]
Grup ve adı[değiştir | kaynağı değiştir]
Oxford Dictionary of National Biography'de yazan Mark Goldie, "Cambridge Platoncuları" adının 19. yüzyılda verildiğini ve yanıltıcı olabileceğini söyülüyor. Grup ile latitudinaryanistler arasında keskin bir ayrım söz konusu değildir.
Tarih yazımı[değiştir | kaynağı değiştir]
Cambridge Platoncularının sınıflandırılması ve yorumlanması zaman içinde değişti. Frances Yates, bu grubu Hristiyan Kabalası ile uğraşan fakat Hermetizmi reddeden kişiler olarak yorumladı. Cudsworth ve More ise Rönesanstan kalma Yeni Platonculuğu izleği yeni bilim anlayışı içinde sürdürmeye gayret eder.[2]
Dimitri Levitin, Cambridge Platoncularının tutarlı bir felsefi grup olarak görünmelerine karşı çıkmıştır. Grubun "öğretici ilişkilerle birbirine bağlanmış sıkı olmayan bir tanıdıklar kümesi olarak var olduğunu" kabul etse de, Platonculukla ilişkilerinin sınırlı olduğunu kaydetmiştir.[3] Levitin, Cambridge Platoncuları arasından sadece More'un kendini filolog veya teologdansa filozof olarak gördüğünün altını çizdi. More, tarihsel ayrıntılara dikkat etmemesiyle Cudworth dahil grubun eleştirisiyle karşılaştı.[4] Dahası, geleneksel olarak "Cambridge Platoncuları" olarak varsayılmayan filozoflar, Platonculuğa ve antik bilim düşüncesine ilgi duyuyorlardı.[5] Bu sonuçlara dayanarak Levitin, Cambridge Platoncularının felsefi görüşler açısından tutarlı bir grup olarak yorumlanmasını tarihsel olarak temelsiz buldu.
Son zamanlarda David Leech, Levitin'in yorumunun yanlış olduğu yönünde bir çıkarımda bulunurken Cambridge Platoncularının 19. yüzyıl tarih yazımının bir yansıması olarak görmeyi de reddetti. Bunun nedeni başta Ralph Cudworth ve Henry More daha sonra da Benjamin Whichcote gibi figürlerin 1730'lara değin Kıta Avrupası ve bundan çok önce İngiliz metinlerinlerinde görülebilmesidir.[6]
Görüşler[değiştir | kaynağı değiştir]
Cambridge Platoncuları Agostino Steuco'nın philosophia perennis kavramını kullanmışlardır. Aklı, tüm anlaşmazlıkları çözecek bir araç olarak görüyorlardı. Dönemin ılımlı İngiliz Kalvinistleri bunu görüşlerine saldırı olarak algılamışlardır.[7]
Cambridge Platoncularına göre din ve akıl uyum içindedir ve gerçeklik sadece fiziksel duyuyla değil, günlük algının maddi dünyasının arkasında var olan anlaşılır biçimlerin sezgisiyle bilinebilir. Tümel, ideal formlar maddeyi biçimlendirir. Bu nedenler görünüş tam olarak gerçekliği sağlamaz. Mekanik felsefeye yanıt olarak More "Hylarkhe ilkesi", Cudworth ise "Plastik doğa" kavramını öne sürdü.
Temsilcileri[değiştir | kaynağı değiştir]
- Benjamin Whichcole (1609-1683)
- Peter Sterry (1616-1672)
- George Rust (ö. 1670)
- Henry More (1614-1687)
- Ralph Cudworth (1617-1688)
- John Smith (filozof) (1618-1652)
- John Worthington (1618-1671)
- Nathaniel Curverwel (1619-1651)
- Anne Conway (1631-1679)
- Joseph Glanvill (1636-1680)
- Damaris Cudworth Masham (1659-1708)
- John Norris (1657-1711)
Bunlardan başka, Anthony Ashley-Cooper da (1671-1713) kendini Cambridge Platoncusu olarak tanımlamamasına karşın hareketten çok etkilenmiştir.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Stuart Brown (1 Mayıs 2003). British Philosophy and the Age of Enlightenment: Routledge History of Philosophy. Routledge. s. 23. ISBN 978-0-415-30877-9. 22 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2013.
- ^ Yates, Frances (1964). Giordano Bruno and the Hermetic Tradition. Chicago: University of Chicago Press. ss. 426-8. ISBN 0-226-95007-7.
- ^ Levitin, Dmitri (2015). Ancient Wisdom in the Age of the New Science. Cambridge: Cambridge University Press. s. 16. ISBN 1107105889. 19 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2020.
- ^ Levitin, Dmitri (2015). Ancient Wisdom in the Age of the New Science. Cambridge: Cambridge University Press. ss. 138-9, 178-9, 543. ISBN 1107105889. 19 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2020.
- ^ Levitin, Dmitri (2015). Ancient Wisdom in the Age of the New Science. Cambridge: Cambridge University Press. ss. 15-8. ISBN 1107105889. 19 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2020.
- ^ Leech, David. "Some Reflections on the Category 'Cambridge Platonism'". The Cambridge Platonist Research Group. 19 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2019.
- ^ G R Cragg (Mart 2003). From Puritanism to the Age of Reason. CUP Archive. s. 39. ISBN 978-0-521-09391-0. 22 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2013.