Köpekgiller

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Köpekgiller
Yaşadığı dönem aralığı: 47,8-0 myö
Orta Eosen-Günümüz[1] 
CanisCuonLycaonCerdocyonChrysocyonSpeothosVulpesNyctereutesOtocyonUrocyon
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem: Animalia
Şube: Chordata
Sınıf: Mammalia
Takım: Carnivora
Alt takım: Caniformia
Familya: Canidae
Fischer de Waldheim, 1817[2]
Tip cins
Canis
Alt familyalar
Asya yaban köpeği (Cuon alpinus)
Bir "Miacid " cinsinin fosili. Yırtıcıların en eski atası.

Köpekgiller (Canidae), etçiller (Carnivora) takımına ait bir familya.

Köpek, kurt, tilki ve çakal türleri köpekgiller ailesini oluştururlar. Köpekgiller dünyanın her kıtasında yaygındır. Eskiden Avustralya, Yeni Zelanda, Yeni Gine, Madagaskar ve Güney Kutbu'nda bulunmazlardı ama son binyıllar içerisinde insanların yardımıyla buralara da yerleşebilmişlerdir.

Ailenin büyük bir farkla en yaygın ve en tanınmış mensubu olan köpeğin (Canis lupus familaris) insanların elinde geliştirilmiş 400 civarında birbirlerinden çok farklı görünümlere sahip ırkı bulunur. Bu yüzden ailenin en büyük ve en küçük mensupları köpek ırkları arasındadır. Ancak doğal köpekgil türlerinin arasında en küçükleri (40 cm + 25 cm kuyruk, 1,5 kg) uzun kulaklı çöl tilkisi ve en büyükleri (160 cm + 52 cm kuyruk, 80 kg) kurdun Alaska ve Kuzey Avrupa'da bulunan bir alt türüdür.

Ortak özellikleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Köpekgillerin daima uzun ve yassı bir kafatası, genelde 42 dişleri vardır; sadece çalı köpeği, Asya yaban köpeği ve iri kulaklı tilkinin diğerlerinden farklı olarak 44 dişi olur. Diş ve çene yapıları koparmak ve çiğnemek için tasarlanmış gibidir. Her şey yiyici hayvanlardır ama en çok et ile beslenmeyi severler.

Parmaklarının üzerinde yürürler. Ön ayaklarında 5 ve arka ayaklarında 4 parmakları bulunur. En önemli duyu organları burunlarıdır. Koku alma kabiliyetleri çok iyi gelişmiştir.

Canini ile Vulpini oymakları arasındaki farklar[değiştir | kaynağı değiştir]

  • Canini: Uzun bacaklar, dik bir yüz, yuvarlak göz mercekleri, sürek avcısı.
  • Vulpini: Kısa bacaklar, sivri bir surat, uzun ve gür bir kuyruk, göz mercekleri dikey bir uzantı şeklinde, gizlice yaklaşarak avlar.

Evrim tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]

Miacis'in restorasyonu

Yırtıcıların ilk atalarının 50 milyon yıl evvel[3][4] Kuzey Amerika'da ortaya çıktığı düşünülür. Ancak bu Miacis veya Vulpavus gibi en eski etçil memeli türlerini oluşturan ilk ataları; uzun vücutlu, kısa bacaklı, kedilerde olduğu gibi tırnaklarını içeriye çekme yeteneğine sahip ve ayılar gibi ayak tabanlarına basarak yürüyen, ağaçlarda yaşama adapte olmuş, küçük hayvanlardı. Bu yüzden bu en eski Carnivoramorflardan aynı zamanda hem kedimsilerin hem de köpeğimsilerin türemiş olduğu kabul edilir.

Hesperocyon'un restorasyonu
Hesperocyon'un iskeleti

Yaklaşık 37 milyon yıl önce yaşamış olan Hesperocyon en eski Köpekgillerden biriydi.[5] Köpeğimsilerin (Caniformia) ve Kedimsilerin (Feliformia) ayrıldığı döneme yakın bir zamanda yaşadı.

Yaklaşık 30 milyon yıl önce yaşamış Mesocyon'un restorasyonu
Tomarctus'un kafatası

15 milyon yıl evvel bugünkü köpekgillere daha çok benzeyen bir cins ortaya çıkmıştır: Tomarctus. Bu cinsin bacakları daha uzun, ayakları daha toplu, ağzı daha uzun ve beyni Miacis cinsinden çok daha büyük olduğu ve hatta yaşam şeklinin de bugünkü köpekgillere benzemiş olduğu tespit edilmiştir. Bütün köpekgillerin bu cinsten türediği kabul edilir.

Canis cinsinin en eski fosilleri 2 milyon yaşındadır ve Avrasya'da bulunmuştur.

Türkiye'nin köpekgilleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Kurt (Canıs lupus)

Bazı kaynaklara göre Asya yaban köpeği de Türkiye'nin kuzeydoğusunda görülmüştür, ama bu haberler henüz emin olabilecek nitelikte değildir.

Ayrıca korsak tilkisi, rakun köpeği ve kum tilkisinin Türkiye'de bulunma ihtimalleri vardır ama bu fikirlerin herhangi bir kanıtı yoktur.

Sınıflandırma[değiştir | kaynağı değiştir]

Köpeğe benzeyen türleri ve tilkiye benzeyen türleri köpekgiller ailesi içerisinde iki ayrı kol altında toplamak amacı ile Vulpini ve Canini adında iki oymağa ayrılırlar. Ancak buna rağmen Canini oymağında (asıl köpekler) tilkiye benzeyenler ve Vulpini oymağında da (asıl tilkiler) köpeklere benzeyenler bulunur.

Yeleli kurt (Chrysocyon brachyurus)
Çöl tilkisi (Vulpes zerda), köpekgiller ailenin en küçüğü.
Köpek (Canis lupus familiaris). Resimde görünen köpek ırkı doberman.
Afrika yaban köpeği (Lycaon pictus)

McKenna ve Bell'e göre sınıflandırma (Classification of mammals: Above the species level, 1997): 

Canidae (Köpekgiller)  |-- Vulpini  |    |-- Vulpes (Kızıl tilki ve diğerleri)  |    '-- N.N.  |         |-- Alopex (Kutup tilkisi)  |         '—N.N.  |              |-- Urocyon (Boz tilkiler)  |              '-- Otocyon (İri kulaklı tilki)  |  '—Canini       |-- N.N.       |    |-- Dusicyon (Falkland tilkisi)       |    '-- Pseudalopex (And tilkisi ve diğerleri)       |       '—N.N.            |-- Chrysocyon (Yeleli kurt)            '-- N.N.                 |-- Cerdocyon (Yengeç yiyen tilki)                 '—N.N.                      |-- Nyctereutes (Rakun köpeği)                      '-- N.N.                           |-- Atelocynus (Kısa kulaklı tilki)                           '—N.N.                                |-- Speothos (Çalı köpeği)                                '-- N.N.                                     |-- Canis (Kurtlar ve Çakallar)                                     '—N.N.                                          |-- Cuon (Asya yaban köpeği)                                          '-- Lycaon (Afrika yaban köpeği)

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ "Mindat.org". www.mindat.org. 14 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2021. 
  2. ^ Fischer de Waldheim, G. 1817. Adversaria zoological. Memoir Societe Naturelle (Moscow) 5:368–428. p372
  3. ^ "Fossilworks: Vulpavus". fossilworks.org. 20 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2021. 
  4. ^ "Fossilworks: Miacis". fossilworks.org. 20 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2021. 
  5. ^ "Fossilworks: Hesperocyon". fossilworks.org. 20 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2021. 

Diğer Kaynaklar[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Familya: Köpekgiller (Canidae)

Bu şablon nesli tükenmiş türleri içermemektedir.

Oymak: Asıl tilkiler (Vulpini)
İri kulaklı tilki İri kulaklı tilki (O. megalotis)
Urocyon Boz tilki (U. cinereoargenteus) • Ada boz tilkisi (U. littoralis)
Vulpes Kızıl tilki (V. vulpes) • Bengal tilkisi (V. bengalensis) • Afgan tilkisi (V. cana) • Güney Afrika tilkisi (V. chama) • Karsak (V. corsac) • Tibet tilkisi (V. ferrilata) • Kutup tilkisi (V. lagopus) • Cüce tilki (V. macrotis) • Soluk tilki (V. pallida) • Kum tilkisi (V. rueppelli) • Ova tilkisi (V. velox) • Çöl tilkisi (V. zerda)
Oymak: Asıl köpekler (Canini)
Kısa kulaklı tilki Kısa kulaklı tilki (A. microtis)
Canis Kurt (C. lupus) • Kızıl kurt (C. rufus) • Kır kurdu (C. latrans) • Altın çakal (C. aureus) • Kara sırtlı çakal (C. mesomelas) • Çizgili çakal (C. adustus) • Habeş kurdu (C. simensis)
Yengeç yiyen tilki Yengeç yiyen tilki (C. thous)
Yeleli kurt Yeleli kurt (C. brachyurus)
Asya yaban köpeği Asya yaban köpeği (C. alpinus)
Falkland tilkisi Falkland tilkisi (D. australis)
Afrika yaban köpeği Afrika yaban köpeği (L. pictus)
Rakun köpeği Rakun köpeği (N. procyonoides)
Pseudalopex And tilkisi (P. culpaeus) • Arjantin gri tilkisi (P. griseus) • Darwin tilkisi (P. fulvipes) • Pampa tilkisi (P. gymnocercus) • Peru çöl tilkisi (P. sechurae) • Brezilya dövüş tilkisi (P. vetulus)
Çalı köpeği Çalı köpeği (S. venaticus)
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Köpekgiller&oldid=32549276" sayfasından alınmıştır