Yerkürenin jeolojik tarihi
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Yerkürenin jeolojik tarihi, gezegenin kaya katmanlarının (stratigrafi) incelenmesine dayanan bir kronolojik ölçüm sistemi olan jeolojik zaman ölçeğine dayalı olarak yerkürenin geçmişindeki önemli jeolojik olayları inceleyen tarihtir. Dünya, yaklaşık 4,54 milyar yıl önce, Güneş Sisteminin geri kalanını da oluşturan, Güneş'in oluşumundan arta kalan disk şeklindeki bir toz ve gaz kütlesi olan güneş bulutsusunun birikmesiyle oluşmuştur.
Başlangıçta Dünya, aşırı volkanizma ve diğer cisimlerle sık çarpışmalar nedeniyle erimişti. Sonunda atmosferde su birikmeye başladığında, gezegenin dış katmanı soğuyarak katı bir kabuk meydana geldi. Ay, kısa bir süre sonra, muhtemelen bir gezegenimsi gezegenin Dünya ile çarpışmasının bir sonucu olarak oluştu. Gaz çıkışı ve volkanik aktivite ilkel atmosferi üretti. Kuyruklu yıldızlardan yayılan buzla artan ve yoğunlaşan su buharı okyanusları üretti. Ancak 2020'de araştırmacılar, gezegenin oluşumunun başlangıcından bu yana okyanusları dolduracak kadar suyun Dünya'da her zaman olabileceğini belirtmişlerdir.[1][2][3]
Yüzey, yüz milyonlarca yıl boyunca kendini sürekli olarak yeniden şekillendirirken kıtalar oluştu ve parçalandı. Yüzey boyunca göç ettiler, ara sıra birleşerek bir süper kıta oluşturdular. Kabaca 750 milyon yıl önce bilinen en eski süper kıta Rodinya parçalanmaya başladı. Kıtalar daha sonra yeniden birleşerek Panotya'yı oluşturdu. 600 ile 450 milyon yıl önce ise nihayet 200 milyon yıl önce parçalanan Pangea oluştu.
Mevcut buzul çağı modeli yaklaşık 40 milyon yıl önce başladı ardından Pliyosen sonunda yoğunlaştı. Kutup bölgeleri, o zamandan beri her 40.000-100.000 yılda bir tekrarlanan buzullaşma ve çözülme döngülerine maruz kaldı. Mevcut buzul çağının son buzul dönemi yaklaşık 10.000 yıl önce sona erdi.
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
- Astronomik kronoloji
- Kronolojik tarihleme, arkeolojik kronoloji
- Mutlak tarihleme
- Göreceli tarihleme
- Kat (arkeoloji)
- Arkeolojik dernek
- Jeokronoloji
- Dünya'nın geleceği
- Jeolojik zaman cetveli
- Levha rekonstrüksiyonu
- Levha tektoniği
- Termokronoloji
- Doğal tarihinin zaman çizelgesi
- Jeokronolojik isimlerin listesi
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Piani, Laurette (28 Ağustos 2020). "Earth's water may have been inherited from material similar to enstatite chondrite meteorites". Science. 369 (6507): 1110-1113. doi:10.1126/science.aba1948. PMID 32855337. 26 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2020.
- ^ Washington University in St. Louis (27 Ağustos 2020). "Meteorite study suggests Earth may have been wet since it formed - Enstatite chondrite meteorites, once considered 'dry,' contain enough water to fill the oceans -- and then some". EurekAlert!. 30 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2020.
- ^ American Association for the Advancement of Science (27 Ağustos 2020). "Unexpected abundance of hydrogen in meteorites reveals the origin of Earth's water". EurekAlert!. 28 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2020.
- ^ "Plate tectonics, Rodinia, Gondwana, supercontinent cycle". Plate model for 'Extending Full-Plate Tectonic Models into Deep Time: Linking the Neoproterozoic and the Phanerozoic'. 16 Aralık 2020. doi:10.5281/zenodo.4485738. Erişim tarihi: 23 Eylül 2022.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Kozmik Evrim — evrenin başlangıcından günümüze kadar olan olaylara ayrıntılı bir bakış
- Valley, John W. " Havalı Bir Erken Dünya mı? " Bilimsel Amerikan 2005 Ekim:58–65. - okyanusların oluşumunun zamanlamasını ve Dünya'nın erken tarihindeki diğer önemli olayları tartışır.
- Davies, Paul . " Hayatın kuantum sıçraması ". Gardiyan 20 Aralık 2005 - yaşamın kökeninde kuantum sistemlerinin rolüne ilişkin spekülasyonları tartışıyor
- Gelişim zaman çizelgesi 22 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ( Flash Player gerektirir). Yaklaşık 13.700.000.000'den beri animasyonlu yaşam hikâyesi, büyük patlamadan Dünya'nın oluşumuna ve bakteri ve diğer organizmaların gelişmesinden insanın yükselişine kadar her şeyi gösteriyor.
- Dünya Teorisi ve Dünya Teorisinin Özeti
- Paleomaps Beri 600 Ma (Mollweide Projeksiyonu, Boylam 0) 20 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Archived
- Paleomaps Beri 600 Ma (Mollweide Projeksiyonu, Boylam 180) 20 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Archived
- Ageing the Earth – In Our Time, BBC.
