Dalibor
Vikipedi, özgür ansiklopedi
 İlk gösterimin posteri | |
| Özgün isim | Dalibor |
|---|---|
| Müzik | Bedřich Smetana |
| Gala | 16 Mayıs 1868 |
| İlk gösterim yeri | Novoměstském (Yenişehir) Tiyatrosu), Prag |
| Oyuncular |
|
Dalibor, Bedřich Smetana tarafından bestelenmiş üç perdelik bir operadır.
Opera'nın liberettosu önce Almanca "Josef Wenzig" tarafından yazılmış ve sonra Çekçe çeviri "Ervin Špindler" tarafından hazırlanmıştır. Prömiyer sahnelenmesi 16 Mayıs 1868'de Prag'da "Novoměstském divadle (Yenisehir Tiyatrosu)" de yapılmıştır. Operanın ana konusu Bohemya ve Macaristan Kralı II. Vladislav'in hükümdarlık döneminde kralın koylu halkı ezici zulmü aleyhinde isyan eden köylülere destek sağlayan ve isyan bastırılınca 1498'de idam edilen "Dalibor z Kozojed" adli bir Çek şövalyenin öyküsüdür. Bu opera ilk temsilinde beğenilmemiş ve tiyatro kritikleri tarafından müziksel olarak çok fazla Alman etkisi, özellikle Richard Wagner etkisi, altında kalmakla itham edilmiştir.[1]
Roller[değiştir | kaynağı değiştir]
| Rol | Ses tipi | Prömiyer'de rol alanlar, 25 Ağustos 1868 (Orkestra şefi:-) |
|---|---|---|
| II. Vladislav: " Bohemya ve Macaristan Kralı | bariton | |
| Dalibor, bir şövalye | tenor | |
| Budivoj, kale muhafızları komutanı | bariton | |
| Beneš, zindan gardiyanı | bas | |
| Vítek, Dalibor'un paralı askerlerinden biri | tenor | |
| Milada, Ploškovice şehri belediye başkanının kızkardeşi | soprano | |
| Jitka, Dalibor'un malikanesinde bir köylü kız | soprano | |
| Yargıçlardan biri | bas | |
| Halk, yargıçlar, paralı askerler, koro, kalabalık | ||
Konu özeti[değiştir | kaynağı değiştir]
Geri plan[değiştir | kaynağı değiştir]
Bir savaşta Şövalye Dalibor, arkadaşı müzisyen Zdenek'in askerler tarafından öldürülmesine şahit olur ve arkadaşının ölümünün intikamını almaya ve büyük baskı altında olan halkı idarecilerinin zulmünden kurtarmaya karar verir.
I. Perde[değiştir | kaynağı değiştir]
Dalıbor'un cinayet suçu ithamı ile kral tarafından yargılanacaktır. Yargılama celsesi Kral Vladislav'ın, danışmanının ve kendine maiyet eden Budivoj'un girişi ile açılır. Dalıbor Ploskovice şehri viskontunu öldürmekle suçlanmıştır ve kıskardeşi onun intikamının alınmasını istemektedir.
Dalıbor bu ölümün arkadaşı müzikçi Zdenĕk'in öldürülmesine bir misilleme olduğunu açıklar. Dalıbor bu celsede eğer halka zulüm sona ermezse kendisinde öleceğini söyleyip onu tehdit eder ve bu büyük bir suç olduğu için yaşam boyu hapislik cezasına çarptırılır. Milada Dalıbor'un gösterdiği cesaret ve kahramanlık ruhundan çok etkilenmiştir. Kral'a Dalıbor'a merhamet göstermesi için yalvarır ama bu hiç sonuç vermez. Milada kendini düşünceye verir ve anlar ki Dalıbor'a sırsıklam aşıktır. Bir öksüz kız olan Jitka Dalıbor'un birçok iyiliğini görmüştür ve bunları Milada'ya anlatıp onun da isyancı savaşçılara katılmasını ister. Bunlar Dalıbor'u hapse konulduğu bir şatonun zindanından kurtarmaya karar vermişlerdir.
II. Perde[değiştir | kaynağı değiştir]
Bir ayaklanmaya hazırlık yapmak için Jitka ve Vitek savaşçıları toplamaya giderler. Milada kıyafet değiştirir ve bir genç erkek kılığına girer, Dalıbor'un hapis olduğu şatodaki gardiyan olan Benes'in güvenini kazanır. Budivoj hapishanedeki gardiyanları mümkün olan bir hücum hakkında ikaz eder. Ama Milada Dalıbor'un yanına girmeyi başarır ve onun istediği kemanını getirir. Dalıbor bir rüyada öldürülmüş arkadaşı Zdenek'i görür ama bu Zdanek'in görüntüsü hemen Milada'ya değişir. Dalıbor hemen sonra uyanır. Bu rüyasını öldürülmüş olan arkadaşının öteki dünyadan gönderdiği bir mesaj olarak tefsir eder. Milada gene geldiğinde Dalıbor'a kendine âşık olduğunu itiraf eder ve ondan da pozitif yanıt alır. Birbirine aşık bu iki kişi gelecekte hürriyetlerini kazanıp birlikte olacaklarını hayal etmeye başlarlar.
III. Perde[değiştir | kaynağı değiştir]
İki aşık gardiyan Benes'e biraz para vererek Dalıbor'un kaçmasına göz yummasını isterler. Ama Benes bunu kabul etmez. Kral'a çıkarak hürriyetlerini isteyen isyancılara bilmeden ve hiç kasıtsız yardım ettiğini itiraf eder ve bu suçundan dolayı idam cezasına çarptırılır. Budivoj Dalıbor taraftarlarının bir ayaklanma hazırlayıp ülkesini tehdit ettiğini Kral'a açıklar ve tedbir olarak suçlu olan Dalıbor'un idam edilmesi gerektiğini Kralı inandırır. Kral Vladislav'ın barış içinde yaşayan bir ülkenin kralı olma hayallerinin gerçekler tarafından boşa götürüldüğünü anlamıştır. Milada şatonun dışında iken şatoda bir idam olacağı zaman çalınan canları duyar ve bunların Dalıbor'un idamını ilan ettiğini anlar. Gelen savaşçılarla birlikte Dalıbor'u kaçırmak için şatoya bir hücum girişimi yapar. Dalıbor'u zindandan çıkarmayı başarır ama çok ağır şekilde yaralanır ve sevgilisini kolları arasında olur. Dalıbor da ölen sevgilisinden ayrı olmak istemez ve kamasıyla kendisini öldürür. Böylece diğer dünyada sevgilisi ile birlikte olacaktır. (Eserin bir başka versiyonunda ise Milada ona ulaşamadan Dalıbor idam edilir.)
Seçilmiş ses ve video kayıtları [2][değiştir | kaynağı değiştir]
Çekçe
| Yıl | Roller (Vladislav, Dalibor, Budivoj, Benes, Vitek, Milada, Jitka) | Orkestra şefi, Opera Evi ve Orkestra | Marka |
|---|---|---|---|
| 1950 | Václav Bednář, Beno Blachut, Teodor Srubar, Karel Kalas, Antonín Votava, Marie Podvalová, Štefa Petrová | Jaroslav Krombholc, Prag National Theatre Orkestra ve korosu | 2CD (2001) Supraphon SU 3541-2 |
| 1967 | Jindrich Jindrák, Vilém Pribyl, Antonin Svorc, Jaroslav Horácek, Zdenek Svehla, Nadézda Kniplová, Hana Svobodova-Janku | Jaroslav Krombholc, Prag National Theatre Orkestra ve korosu | 2CD: Supraphon 11 2185-2 |
| 1977 | Allan Monk, Nicolai Gedda, Harlan Foss, Paul Plishka, John Carpenter, Teresa Kubiak, Nadia Šormová | Eve Queler Opera Orchestra New York ve New York Choral Society | 2CD (2004) Mitridate «Ponto» POCD 1018 |
| 1997 | Ivan Kusnjer, Leo Marian Vodicka, Vratislav Kriz, Jiri Kalendovsky, Miroslav Kopp, Eva Urbanová, Jirina Marková | Zdenek Kosler, Prag National Theatre Korosu ve Orkestrasi | 2CD:Supraphon SU 0077 2632 |
| 1999, | Valery Alexeev, Valery Popov, Damir Basyrov, Jiri Kalendovsky, Valentin Prolat, Eva Urbanová, Dagmar Schellenberger | Yoram David, Orchestra e Coro del Teatro Lirico di Cagliari; | 2CD (2000); Dynamic CDS 295/1-2 |
Almanca
| Yıl | Roller (Vladislav, Dalibor, Budivoj, Benes, Vitek, Milada, Jitka) | Orkestra şefi, Opera Evi ve Orkestra | Marka |
|---|---|---|---|
| 1969, | Eberhard Wächter, Ludovico Spiess, Oskar Czerwenka, Walter Kreppel, Adolf Dallapozza, Tugomir Franc, Leonie Rysanek, Lotte Rysanek | Josef Krips, Orchester und Chor der Wiener Staatsoper | 2CD (2005):Opera d'Oro OPD 1434 |
Dipnotlar[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Clapham, John , "Smetana: A Century after". The Musical Times, 125(1694), say.201, 203-205 (Nisan 1984) {{En icon}].
- ^ Kaynak: Operadis-Opera Diskografi sitesi Dalibor listesi 27 Eylül 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. {En icon} (Erişme:26.5.2010)]
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- İngilizce Wikiepedia "Dalibor" maddesi 2 Ocak 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) (Erişim: 24.5.2010)
- Almanca Wikiepedia "Dalibor" maddesi 15 Kasım 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Almanca) (Erişim: 24.5.2010)
- IMSLP: "Dalibor" partisyon notalari 16 Nisan 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) (Erişim: 26.5.2010)
- Youtube Smetna "Dalibor" operası uvertürü (Erişim: 26.5.2010)
Le Villi (1884) • Brandenburglular Bohemya'da (Braniboři v Čechách) (1863) • Satılmış Nişanlı (Prodaná nevěsta) (1866) • Dalibor (1868) • Libuse (1872) • İki Dul Kadın (Dvě vdovy) (1874) • Öpücük (Hubička) (1876) • Sır (Tajemství) (1878) • Şeytanın Duvarı (Čertova stěna) (1882) • Viola (1884, Tamamlanmamış) • |  | |
