Deng Şiaoping Teorisi

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Çin
Şu madde dizisinin bir parçasıdır:
Çin
devlet yapısı
Liderlik

Mevcut liderlik

Komünist Parti
İdeoloji
Anayasa · Hukuk
Yasama
Yürütme
Birleşik Cephe
Askeri
Yargı
Propaganda
Dış ilişkiler
İlgili konular

Deng Şiaoping Teorisi (Basitleştirilmiş Çince: 邓小平理论; Geleneksel Çince: 鄧小平理論; pinyin: Dèng Xiǎopíng Lǐlùn) veya Dengizm, Çinli lider Deng Şiaoping tarafından geliştirilen siyasi ve ekonomik ideolojiler dizisi.

Şiaoping, söz konusu teorilerini geliştirirken Marksizm-Leninizm ve Maoculuk doktrinlerini reddetmemiş, Çin'in Batı Dünyasının kapitalizme göre şekillenen sosyal-ekonomik koşullarına adapte etmek istemiştir.[1][2] Şiaoping'in teorisinin ana dayanaklarından birisi siyasi gücün işçi sınıfının temsilcisi olan partide bulunması iken ekonomik alanda özel sermaye ile devlet girişimi arasında bir denge güdülmesidir.

1992 yılında Deng Şiaoping düşüncesi 14. Çin Komünist Partisi Ulusal Kongresine göre bir düşünce biçimi olmaktansa bir teori olarak refere edilmiştir.[3] Çin Komünist Partisi yaptığı açıklamalarda hala Deng Şiaoping'e referans vermektedir.[4] Aynı zamanda söz konusu öğretiler Çin Halk Cumhuriyeti Anayasası'na da eklenmiştir.[5]

Deng Şiaoping Teorisi'nin Tarihselliği ve Teorik Tartışmalar[değiştir | kaynağı değiştir]

Şiaoping yazılarında öne sürdüğü teorinin ne ortodoks marksizm'den ne de Çin usülü sosyalizmden bir ayrılık olmadığını ifade eder. Bunun rasyonelleştirmesini ise reform önerilerini Sovyetler Birliği'ndeki NEP denemelerine ve Çin devriminde var olagelmiş sermaye varlığı ile paralellikler çizerek sağlamaya çalışır. Bu önermelere Richard Wolff[6] ve David Bacham[7] gibi akademisyenler belirli bir meşruluk addetse de Dengizm'in Çin'deki sosyalizm deneyimden radikal bir kopuş ifade ettiği olgusu gerek diğer komünist iktidarlarca gerek de A. Morton ve D. Bieler[8] gibi akademisyenler tarafından bir liberalleşmeye yönelme açısından eleştirilmektedir.

Şiaoping'in başka bir iddiası ise ortaya koyduğu teorinin kendinden önceki teorileri reddetmemesine ek olarak bunların üzerine katkılarda bulunmasıdır. Şiaoping 1981'de Mao hakkında yaptığı bir konuşmada Mao'nun yaptıklarının "Yüzde 70 doğru, yüzde 30' yanlış"[9] olduğunu ifade etmiş ve devamında Mao döneminde yapılanlara tamamen bir reddiyeye girilmemesi gerektiğini vurgulamıştır. Şiaoping yaptığı reformları aynı zamanda Çin Komünist Partisi'nin tarihine bağlayarak yaptıklarının her zaman var olan ilişkilerin genişlemesi olarak yorumlamıştır.[10] Richard Wolff burada Çin devriminin geliştiği koşullar ve endüstriyelleşememiş bir toplumda devrim yapmanın sunduğu değişik koşulların var olan teorilerden başka metotlara yönlendirebildiğinden bahsetmiştir.[11]

Şiaoping'in iddiaları da bu gelişmemişlik düzeyi üzerinden şekillenmiştir. Şiaoping "Üretim araçlarının geliştirilmesinin" Çin devriminin başarılı olması için bir zorunluluk olduğunu belirtmiştir.[10] Bu açıdan sermayenin ülkeye girişinin bir amaç değil araç olduğunu vurgulamıştır. Sermayeyi araçsallaştıran bu görüş Mao'nun Amerika ile ilişkileri normalleştirmesinde kullanılsa da Deng Döneminde daha ileri bir şekilde Çin Komünist Partisi tartışmalarına girmiştir.

Deng Şiaoping Teorisinin Uygulamadaki Karşılığı[değiştir | kaynağı değiştir]

Mao'nun ölümünden sonra gerçekleşen reformlar mutlak bir şekilde toplumun ve partinin tüm kesimleri tarafından desteklenmemiştir. Parti içerisinde radikal-sol olarak nitelendirilen dörtlü çete'nin tepkisi, parti içerisindeki muhafazakar kanatın muhalefeti ve Tiananmen meydanı protestoları Deng'in reformlarına yönelik bazı tepkilerdir. Aynı zamanda ekonomideki liberalizasyonun yolsuzluğa ve oligarklaşmaya yol açtığına dair iddialar da bulunmaktadır.[12]

Şiaoping'İn reformları Çin'in ekonomisindeki devlet işletmelerinin özelleştirilmesini ve bunun sonucu olarak milyonlarca insanın işsiz kalmasını, sosyal güvenliklerini kaybetmesini ve özel işletmelere yönelmesine yol açmışsa da Çin'in büyüme hızında yükselişe yol açmış ve aralarında Richard Wolff'ün bulunduğu çeşitli akademisyenlere göre Çin modernizasyonunun temelini atmıştır.[13] Mao'nun 1976'daki ölümünde 154 milyar dolar gayrisafi yurtiçi hasılata sahip olan Çin 2008 senesinde değerinde olan Çin 2008 senesinde 4.6 trilyon dolara ulaşmıştır.[14]

Şiaoping'in desteği kendi döneminde bile tartışmalı bir konu olmuştur. 1989 Tiananmen Meydanı Protestoları doğrudan Şiaoping'in yaptığı reformlara bir tepki olarak ortaya çıksa da Şiaoping bu olaylara istinaden görevden alınmasının ardından Çin'in güney vilayetlerinde çıktığı gezide özellikle yeni ekonomik politikanın pozitif olarak etkilediği halktan geniş destek almıştır.[15]

Şiaoping'in kurduğu sistem 2008'e kadar devam etse de aralarında Fatih Oktay'ın da bulunduğu çeşitli akademisyenler Çin'in 2008 Ekonomik Krizi'nden itibaren daha az açık bir ekonomi modeline yönelmiş, ihracata dayalı ekonomik modeli yerine iç pazarına daha fazla dayanmaya başladığını iddia etmiştir.[16] Ekonomideki bu değişim 2012'de Şi Cinping'in Çin Komünist Partisi Genel Sekreteri olmasıyla beraber hızlanmış, aynı zamanda yolsuzluk ve oligarklaşmaya karşı savaşmak Çin hükûmetinin daha fazla önem verdiği bir şey haline gelmiştir.[17]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ "Carry Out the Policy of Opening to the Outside World and Learn Advanced Science and Technology From Other Countries". 12 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2024. 
  2. ^ "70 per cent good, 30 per cent bad". 25 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2024. 
  3. ^ "The 14th National Congress". 12 Ekim 1992. 19 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2024. 
  4. ^ "Full text of the Chinese Communist Party's new resolution on history". 18 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2024. 
  5. ^ "Constitution of the People's Republic of China". 9 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2024. 
  6. ^ "Ask Prof Wolff: China Now: Socialist, State Capitalist?". 15 Eylül 2021. 0:43 dakika. 7 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2024. 
  7. ^ Bachman, David (1986). "Differing Visions of China's Post-Mao Economy: The Ideas of Chen Yun, Deng Xiaoping, and Zhao Ziyang". Asian Survey. 26 (3): 292-321. doi:10.2307/2644194. ISSN 0004-4687. 8 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2024. 
  8. ^ Bieler, Andreas; Morton, Adam David (2018). Global Capitalism, Global War, Global Crisis. Cambridge: Cambridge University Press. doi:10.1017/9781108596381. ISBN 978-1-108-47910-3. 24 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2024. 
  9. ^ "70 per cent good, 30 per cent bad". www.ips-journal.eu (İngilizce). 10 Ağustos 2017. 6 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2024. 
  10. ^ a b "Deng Xiaoping: We Can Develop A Market Economy Under Socialism". www.marxists.org. 16 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2024. 
  11. ^ "Richard Wolff on the Chinese form of Socialism". 00:00 dakika. 7 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2024. 
  12. ^ Li, Xiaoting (3 Eylül 2017). "Cronyism and Military Corruption in the Post-Deng Xiaoping Era: Rethinking the Party-Commands-the-Gun Model". Journal of Contemporary China (İngilizce). 26 (107): 696-710. doi:10.1080/10670564.2017.1305486. ISSN 1067-0564. 
  13. ^ "Is China the Final Phase of Capitalism? - Global Capitalism with Richard Wolff". 8:22 dakika. Erişim tarihi: 10 Şubat 2024. 
  14. ^ "World Bank Open Data". World Bank Open Data. 26 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2024. 
  15. ^ Zhao, Suisheng (1 Ağustos 1993). "Deng Xiaoping's Southern Tour: Elite Politics in Post-Tiananmen China". Asian Survey (İngilizce). 33 (8): 739-756. doi:10.2307/2645086. ISSN 0004-4687. 6 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2024. 
  16. ^ Çin: Yeni Büyük Göç ve Değişen Dünya Dengeleri. İş Bankası. 30 Haziran 2017. 
  17. ^ CGTN. "Xi Jinping stresses importance of winning tough, protracted battle against corruption". news.cgtn.com (İngilizce). 26 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2024. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Deng_Şiaoping_Teorisi&oldid=32467179" sayfasından alınmıştır