Erhan Bener
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Erhan Bener | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 19 Nisan 1929[1] Kıbrıs |
| Ölüm | 8 Aralık 2007 (78 yaşında)[2] Ankara, Türkiye |
| Meslek | Yazar |
| Evlilik | Neşecan Otyam |
| Çocuk(lar) | Yiğit Bener, Yaprak Bener Chapdelaine |
| Ebeveyn(ler) | Mustafa Raşit Bener, Mediha Bener |
| Akraba(lar) | Cemil Sena Ongun (amcası) |
| Aile | Vüs'at O. Bener (kardeşi) Bilge Bener Bölükbaşı (kardeşi) |
Erhan Bener (19 Nisan 1929, Lefkoşa - 8 Aralık 2007, Ankara), Türk yazar ve bürokrattır.
Türk edebiyatının 1950 kuşağı yazarlarındandır. Roman, öykü, anı, deneme ve tiyatro oyunları yazarlığının yanı sıra, çocuk kitapları, radyo oyunları ve senaryolar yazdı, çeviriler yaptı. Eserleriyle çok sayıda ödül kazandı.
Böcek, Sisli Yaz, Ölü Bir Deniz ve Yalnızlar romanları sinemaya aktarıldı. Böcek filmi, 32. Altın Portakal Film Festivali'nde En İyi Film Ödülü'ne değer görüldü.
Yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]
1929 yılında Lefkoşa'da doğdu. Babası Türkiye'nin ilk fen doktorlarından Mustafa Raşit Bey, annesi Mediha Hanım'dır. Babasının Kıbrıs Türk Lisesi'nde fen bilgisi öğretmenliği yaptığı sırada doğdu. Ailenin ikinci çocuğu idi. Ağabeyi öykücü Vüs'at O. Bener onun yetişmesinde etkili oldu.[3] Amcası felsefeci Cemil Sena Ongun ise çocukluk ve gençlik yıllarında değil ama sonraki yıllarda onun düşüncelerinde etkili oldu. Kız kardeşi Bilge, kendisinden on yıl sonra doğdu.
Ortaöğrenimini, öğretmen olan babasının sık sık görev yerinin değişmesinden ötürü Anadolu’nun çeşitli il ve ilçe merkezlerinde tamamladı. İlkokul yıllarından itibaren yazarlığa heves duydu. Öğrenimi sırasında en uzun süre kaldığı yer olan Kayseri'de geçirdiği yıllar, düşünsel ve edebi yaşamında önemli yeri oldu. İlk şiirleri ve ilk öyküsü Küçük İstasyon, Kayseri Halkevi Dergisi olan Erciyes'te yayımlandı. 1948'de Sesler adlı şiir kitabını babası Kayseri'de kendi bütçesinden karşılayarak bastırdı.[1]
1946 yılında girdiği Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi'nden 1950 yılında mezun oldu. Üniversite öğrenimi sırasında edebiyat tutkusu devam etti. Öğrenciliği sırasında iki roman yazdı ve Ahmet Halit Yaşaroğlu'na başvurarak yayımlatmak istedi ancak o yaşta bir gencin bu tarz romanlar yazamayacağı gerekçesiyle reddedildi.[4]
1950'de Maliye Bakanlığı'na memur olarak girdi; müfettiş yardımcılığı, hesap uzmanlığı ve hazine genel müdür yardımcılığı, kambiyo kontrol dairesi başkanlığı görevlerinde bulundu. Bu dönemde maliye üzerine eserler yazdı. Uzman yardımcısı olduğu üç yıllık dönemde görevi gereği Anadolu kentlerinde gezdi, işinden arta kalan zamanı yazarak değerlendirdi. Bu dönemin ürünü olarak ilk romanı Acemiler'i 1952 yılında yayımladı. Ardından Yalnızlar romanı, Bülent Ecevit'in arka kapak yazısı ile Ulus gazetesinde tefrika edildi.
Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden 1956’da lisans diploması aldı. 1957'de Neşecan Otyam ile evlendi. 1957'de staj için bir yıllığına Brüksel'e gönderildi. İlk çocuğu Yiğit Bener, Brüksel'de bulundukları sırada doğdu. Erhan Bener bu görev sırasında katıldığı Expo’58'e ilişkin izlenimlerini Batıdan başlığıyla bir yıl boyunca Varlık dergisinde yayımladı.[1] Avrupa Yazarlar Birliği'nin Roma'daki genel kuruluna katılarak birçok batılı yazarla tanıştı.
1963-1966 ve 1969-1973 yıllarında Paris'te, önce Türkiye Büyükelçiliği maliye müşaviri daha sonra da OECD Türkiye Daimi Temsilciliği başkan yardımcısı olarak görev yaptı. Ara Kapı adıyla 1961'de yayımladığı romanı ilk yurtdışı görevi sırasında 1965'te Fransızcaya çevrilerek Le Chat et la mort adıyla yayımlandı; Fransız-Türk Kültür Cemiyeti Büyük Roman Ödülü’ne değer görüldü (Fransızca baskısı sonrasında yazar, eserinin ismini Kedi ve Ölüm olarak değiştirmiştir).[5]
1966'da ilk yurtdışı görevinden sonra edebiyat çalışmalarına ara verdi. 1966'da yayımlanan Baharla Gelen romanından sonra 1977'ye kadar eser yayımlamadı. İkinci çocuğu Yaprak, 1967'de Ankara'da doğdu.
1975’te, Emekli Sandığı genel müdürüyken kendi isteğiyle emekliye ayrıldı; 1990 yılına kadar özel sektörde danışmanlık, 1992-1994 arasında avukatlık yaptı.[1] Emeklilik yaşamında yazarlığını sürdürdü ve siyasetle uğraştı. İlk siyasi deneyimi, 1975'te CHP'ye üye olması idi. Parti ile aynı çizgideki Özgür İnsan dergisinin genel yayın yönetmenliğini üstlendi. İkinci siyasi deneyimi ise 1999 yılında ÖDP'ye üye olmasıdır. Bener, bu partiden Ankara 1. Bölge milletvekili adayı oldu.
Emekli olduktan sonra edebiyat alanındaki ilk çalışması, bürokrasi yaşamındaki gözlemlerine dayanan Bürokratlar adlı öykü kitabı oldu. Eser önce Milliyet gazetesinde tefrika edildi ve büyük ilgi gördü.[6] Ardından Yalnızlar romanını yeniden yazdı. Eser, Tuncer Baytok tarafından televizyona uyarlandı; dokuz bölümlük dizi olarak çekildi. Bener, eski kitaplarının yeni baskıları ile birlikte art arda eserler yayımladı ve birçok edebiyat ödülüne değer görüldü. 1980 Askeri Darbesinin ardından yazdığı Oyuncu (1981), Böcek (1982) ve Ortadakiler (1988) romanlarında toplumsallığa daha yoğun vurgu yaptı.[7]
Ölü Bir Deniz (1983) romanı 1989'da Atıf Yılmaz tarafından; Böcek (1982) adlı roman ise 1995'te Ümit Elçi tarafından sinemaya uyarlandı. Böcek filmi, 32. Altın Portakal Film Festivali'nde En İyi Film, 9. Altın Koza Film Festivali'nde En İyi İkinci Film seçildi.[kaynak belirtilmeli]
8 Aralık 2007'de Ankara'da öldü.[8]
Ödülleri[değiştir | kaynağı değiştir]
- Yunus Nadi Roman Ödülü
- 1962 - Fransız-Türk Kültür Cemiyeti Büyük Roman Ödülü / Kedi ve Ölüm
- 1979 - Muhsin Ertuğrul Oyun Ödülü / Hızır Doktor
- 1992 - Yunus Nadi Ödülü / En İyi Öykü - Aşk-ı Muhabbet Sevda
- 1993 - Haldun Taner Öykü Ödülü / Alabalık
- 1996 - Dil Derneği Ömer Asım Aksoy Ödülü / Öykü - Günbatımı Öyküleri
- 1999 - Edebiyatçılar Derneği Onur Ödülü Altın Madalyası[9]
- 2000 - Fransa Sanat ve Edebiyat Üstadı Nişanı (l’Officier des Arts et des Lettres)
- 2003 - Orhan Kemal Roman Armağanı / İlişkiler
Eserleri[değiştir | kaynağı değiştir]
Roman[değiştir | kaynağı değiştir]
- Acemiler (1953)
- Yalnızlar (1956, ilk yayımlanışındaki adı: Gordium)
- Loş Ayna (1961)
- Ara Kapı (1961)
- Kedi ve Ölüm (1961)
- Baharla Gelen (1966'da Paris'te Fransızca basıldı, Türkçe ilk basım 1969)
- Elifin Öyküsü (1980)
- Macellos da Vinci'nin Serüvenleri (1981)
- Oyuncu (1981)
- Böcek (1982)
- Ölü Bir Deniz (1983)
- Sisli Yaz (1984)
- Ortadakiler (1988)
- Tekilleşme (1990)
- Bir Büyük Bürokratın Romanı (1991)
- Anafor (1993)
- Hınzır Kız (1995)
- Dönüşler (1997)
- Köleler ve Tutkular (1999)
- Işığın Gölgesi (2001)
- İlişkiler (2002)
- Sıradışı Bir Kadının Otobiyografisi (2004)
- Macelos Da Vinci-Asya Seferi (2006)
- Macellos Da Vinci-Çıldırtan Yağmurlar (2006)
- Eski Dostlar (ölümünden sonra yayınlandı, 2008)
- Loş Ayna/Alâimi Semâ Burcu (ölümünden sonra yayınlandı, 2022)
Öykü[değiştir | kaynağı değiştir]
- Aşk-ı Muhabbet Sevda (1992)
- Gece Gelen Ölüm (1993)
- Günbatımı Öyküleri (1995)
- Denizaşırı Öyküler (1996)
- Yaralı Aşklar (1998)
- Bir Demet Mimoza (2003)
- Aşk Nereye Kadar (2003)
- Yaşam Bir Düş (2005)
- Türküsünü Arayan Adam (ölümünden sonra yayınlandı, 2008)
Oyun[değiştir | kaynağı değiştir]
- Çıldırtan Yağmurlar (1980)
- Hızır Doktor (1980)
- Bürokratlar (1981)
- Şahmeran (1985)
Anı-Deneme[değiştir | kaynağı değiştir]
- Arabalarım
- Sonbahar Yaprakları (2001)
- Açık Pencere (ölümünden sonra yayınlandı, 2008)
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c d Özçelebi, Betül (2004). "Erhan Bener, hayatı, sanatı ve eserleri". Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü doktora tezi.
- ^ Ankara Büyükşehir Belediyesi Mezarlık Bilgi Sistemi, Karşıyaka Mezarlığı, Ada: T21, Parsel: 29
- ^ "Erhan Bener". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. 23 Ocak 2020. 23 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2022.
- ^ Dirican, Senem (2011). "Hikmet Erhan Bener'in hayatı ve romanları". Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü yüksek lisans tezi. 21 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Çıkla, Murat (2019). "Erhan Bener'in Kedi ve Ölüm'üne Fatalist ve Psikanalitik Bir Yaklaşım ve Romandaki Ölüm Duygusunun Resimsel Okunması". Uluslararası Folklor Akademi Dergisi. 10 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Bürokratın ölümü..." Milliyet. 21 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2022.
- ^ Etem, Behiye (2008). "Hikmet Erhan Bener'in romanlarında toplumsal konular". Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü yüksek lisans tezi. 21 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Yazar Erhan Bener öldü". Hürriyet. 9 Aralık 2007. 5 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2022.
- ^ "Onur ödülleri verildi..." 13 Ekim 2023. 20 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2023.