Estetik
Vikipedi, özgür ansiklopedi
 | Bu madde tümüyle ya da çoğunluğuyla tek kaynağa dayanıyor. (Nisan 2020) |
| Felsefe |
|---|
| üzerine bir seri |
  |
Estetik, güzel duygu ya da bedii, güzelliği ve güzelliğin insan belleğindeki ve duygularındaki etkilerini konu olarak ele alan[1] felsefe dalıdır.
Estetik, Antik Çağ'dan bugüne kadar felsefe tarihi boyunca birçok filozof tarafından incelenmiştir. Antik Çağ'da Platon ve Aristoteles, Aydınlanma Çağı'nda ise Leonardo Da Vinci, Alexander Gottlieb Baumgarten ve Immanuel Kant, felsefenin estetik dalıyla ilgilenen filozoflar arasında yer almaktadır.
Etimoloji[değiştir | kaynağı değiştir]
Estetik, Antik Yunanca duymak ve algılamak anlamına gelen aísthēsis (αἴσθησις) sözcüğünden gelmektedir. Güzelin değerlendirilmesi, beğenilerin yargılanması ve duyusal değerlerin incelenmesi gibi konular üzerine çalışmalarda bulunan bir felsefe dalıdır.
Sanat felsefesiyle yakından ilişkilidir. Sanatın yanında kültür ve doğa gibi alanları da kapsaması bakımından[2] sanat felsefesinden ayrılmaktadır.
Estetik, ilk kez 1750 yılında Alman filozof Alexander Gottlieb Baumgarten tarafından, konusu duyusal yetkinlik olan duyusal bilgi bilimi olarak tanımlanmıştır. Alexander Gottlieb Baumgarten'a göre estetik, güzel üzerine düşünmek, gerçekleştirilmek isteneni incelemek ve güzel olanı aramak gibi anlamlara gelmektedir.
Alexander Gottlieb Baumgarten'dan önce estetiği bir felsefe dalı olarak tanımlayan önemli filozofların başında Immanuel Kant gelmektedir.
Estetik ve sanat felsefesi[değiştir | kaynağı değiştir]
Estetik ve sanat felsefesi, bazı durumlarda birbirlerinin yerine kullanılmakla birlikte, aralarında farklılıklar bulunan iki felsefe dalıdır.
Estetik, felsefenin güzeli inceleyen dalıdır. Sanat felsefesi ise, felsefenin sanat alanındaki güzeli inceleyen dalıdır. Bu durumda, estetiğin inceleme alanının sanat felsefesine göre daha geniş olduğu söylenebilmektedir.
Sanat felsefesinin diğer inceleme alanları arasında sanatın toplumdaki yeri ve işlevi, sanatın insan üzerindeki etkisi ve sanatsal eserlerin anlamları gibi konular da yer almaktadır.
Estetiğin sınıflandırılması[değiştir | kaynağı değiştir]
Felsefenin bir dalı olan estetik, bazı ölçütlerden hareketle edebiyat estetiği ve resim estetiği gibi alt dallara ayrılabilmektedir. Bu alt dallar da kendi içerisinde şiir estetiği, öykü estetiği, roman estetiği, eleştiri estetiği, drama estetiği ve masal estetiği şeklinde detaylandırılabilmektedir. Edebiyat estetiği, yabancı kaynaklarda en çok incelenen estetik alt dallarından biridir. Bu alanda ortaya konulan eserlerden bazıları aşağıdaki gibidir:
- Horst Redeker, Edebiyat Estetiği (Çev. Aziz Çalışlar), Kuzey Yayınları, Ankara, 1986, 286 s.
- Stein Haugom Olsen, "Edebiyat Estetiği ve Edebiyat Uygulaması" (Çev. Yrd. Doç. Dr. Adem Çalışkan), Studies of the Ottoman Domain / Osmanlı Hakimiyet Sahası Araştırmaları, C. 5, S. 9, Ağustos 2015, ss. 1-29.
- Stein Haugom Olsen, "Edebiyat Teorisi ve Edebiyat Estetiği" (Çev. Yrd. Doç. Dr. Adem Çalışkan), Studies of the Ottoman Domain / Osmanlı Hakimiyet Sahası Araştırmaları, C. 5, S. 9, Ağustos 2015, ss. 30-52.
Estetiğin temel soruları[değiştir | kaynağı değiştir]
- Güzel nedir?
- Güzellik nesnel midir?
- Güzelliğin iyi veya kötüyle ilişkisi var mıdır?
- Güzel denen nesneleri güzel kılan şey nedir?
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Eren, Hasan (1988). Türkçe sözlük. Yeni baskı. Nevzat Gözaydın, Türk Dil Kurumu. Ankara: Atatürk Kültür, Dil, ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk Dil Kurumu. s. 732. ISBN 975-16-0070-7. OCLC 19820962.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 31 Ocak 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2014.
