Ev Sahibesi

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Ev Sahibesi
YazarFyodor Dostoyevski
ÜlkeRusya
DilRusça
TürlerGotik, fantastik
YayımcıOtechestvennye Zapiski
Seri
Dokuz Mektupluk Roman Ev Sahibesi Kıskanç Koca

Ev Sahibesi (Rusça: Хозяйка, Khozayka), Rus yazar Fyodor Dostoyevski'nin 1847'de yazdığı bir novella. Sankt-Peterburg'da geçen eserde soyutlanmış genç bir adam olan Vasiliy Mihayloviç Ordinov'u ve Ordinov'un habis bir falcı veya mistik olarak algıladığı kederli bir eşin karısı olan Katerina'ya olan takıntılı sevgisi anlatılmaktadır. Hikâye, Rus folkloründen izler taşımakta ve otobiyografik göndermeler içermektedir. Yayımlandığı dönemde Ev Sahibesi hem olumlu hem olumsuz tepkiler alırken günümüzde Dostoyevski'nin külliyatında eşsiz olarak görülmektedir. Novellanın ilk kısmı Ekim 1847'de, ikinci kısmıysa aynı yılın kasımında Rus edebiyat dergisi Otechestvennye Zapiski'de yayımlandı.

Konu[değiştir | kaynağı değiştir]

Vasiliy Ordinov dairesinden ayrılmaya zorlandıktan sonra Saint Petersburg'da sevgisiz bir yaşamdan, çocukluğundan ve geleceğinden umutsuz bir şekilde düşünerek amaçsızca dolaşır. Bu dikkat dağınıklığı ile kendisini, yaşlı bir adam olan Ilia Murin'i genç karısı Katerina ile birlikte bir kilisede bulur. Çifte, özellikle Katerina'ya, olan hayranlığı evlerinde kiracı olarak yerleşmesiyle daha fazla görüşmeye neden olur. Evlerinde misafir olur. Murin, komşularını ve yerel polisi tedirgin eden ve ve karısını kontrol ediyor gibi görünen durugörü güçlere sahip algılanan bir Eski İnanan'dır. Katerina; Murin'in [Katerina'nın] annesinin sevgilisi olduğunu, kendisinin Murin'in biyolojik kızı olabileceğini ve Murin'in [Katerina'nın] babasını öldürdükten sonra annesiyle birlikte kaçtığını ima eder. Kaçışları sırasında Murin'in Katerina'nın nişanlısının ölümüne sebep olduğuna dair çözümlenmemiş bir ima mevcuttur.[1][2]

Ordinov, Katerina'ya ilgi duyar ve Katerina'ysa Ordinov deliryum halindeyken ona bakıcılık yapar. Ordinov bu durumdayken, rüyada ya da gerçekte, Murin'i gizlice gözetler ve Murin'e doğru koşmaya başlar. Murin, Ordinov'a tüfekle ateş etmeye kalkışır fakat kaçırır. Ordinov, Katerina'yı Murin'den fiziksel ve psikolojik olarak ayrılmaya konusunda ikna etmeye çalışır ve Katerina'nın aşk ve özgürlük şarkısı söylediğini duyduğu zaman bunu yapma konusundaki isteksizliğinin üstesinden geldiğine inanır. Katerina, seçimine göre Ordinov ve Murin'e şarap sunar. Murin, herhangi bir seçeneği beyhude göstermek için tahmin ve psikoloji dilini kullanır. Ordinov, Murin'in büyücü olduğuna ve Katerina'nın da onun kölesi olduğuna inanır. Murin'in argümanını kullanarak özgürleşmesini sağlamak için Katerina'yı satın almayı teklif eder. Murin, fiyat hem alıcı hem de mallar için kan döküleceğini belirten üstü örtülü bir tehditte bulunur. Ordinov, Murin'i öldürmeyi amaçlar ancak başarısız olur.

Murin daha sonra, hem Katerina hem de Ordinov'un zayıf olduğunu ve eğer verilmişse özgürlüğü iade edeceği polise açıklar.

Arka planı[değiştir | kaynağı değiştir]

Ekim 1846'da Dostoyevski, kardeşi Mihail'e kısa hikâyesi Bay Proharçin'in iyi karşılandığını ve Vissarion Belinski için Saved Sidewhiskers üzerinde çalışmaya devam ettiğini yazdı. Ev Sahibesi'ni yazma fikri tam bu sırada ortaya çıktı ve üç gün sonra Mihail'e tekrar mektup yazarak ortaya yeni bir tarz çıkarmak istediği için teklif edilen Saved Sidewhiskers'ı rafa kaldırdığını ve "daha özgün, canlı ve parlak düşünceler kâğıda geçirilmeyi istedi"ğini belirtti. Dostoyevski daha sonra Ev Sahibesi ile ilk romanı İnsancıklar'ın gelişimi arasındaki olumlu benzerliklere dikkat çekti.[3]

26 Kasım 1846'da Dostoyevski, Andrey Krayevski'nin Otechestvennye Zapiski adlı dergiye dahil olmak için Nekrasov ve Panaev'in Sovremennik adlı dergisiyle olan ilişkisini sonlandırdığını duyurdu. Ayrıca 1846 başlarında bir anlaşmazlıktan sonra Belinski'nin edebi çevresiyle olan ilişkilerini sona erdirdi ve ardından Belinski, Sovremennik'te yazmak için Otechestvennye Zapiski'nden ayrıldı. Krayevski, 1845'te Dostoyevski'nin hapishane öncesi öykülerinin çoğunu[4] -Sovremennik'te yayımlanan Dokuz Mektupluk Roman[5] ile The Illustrated Almanach'ta yayımlanan Polzunkov hariç- yayımladı. 1847'nin başlarında Dostoyevski, kardeşine yazdığı bir mektubunda Ev Sahibesi üzerinde çalışmaya başladığını belirtti. Çalışması, 9 Eylül 1847'de sona erdi. Dostoyevski'nin isteğine bağlı olarak eserin ilk kısmı ekimde yayımlanırken ikinci kısmı ise bir sonraki ay yayımlandı.[6][7]

Dostoyevski'nin yaratıcı yöntemini göstermek için "Ev Sahibesi"nin çok aşamalı yapısının grafik ile temsil edilişi. I: tematik; II: sosyo-politik; III: meta-fiziksel; IV: otobiyografik; V: psikolojik; VI: edebi; VII: gerçekçi. VI düzeyindeki sayılar şu öykülere işaret eder: 1: "Der Magnétiseur", Hoffmann; 2: "Der unheimliche Gast", Hoffmann; 3: Improvizator, Odoevskii; 4: "Der Sandmann", Hoffmann; 5: Korkunç İntikam, Gogol; 6: "Der Artushof", Hoffmann

Teması ve tarzı[değiştir | kaynağı değiştir]

Ev Sahibesi, uzun bir hikâye ile kısa roman arasındadır. Neuhäuser'a göre hikâye, tipik halk masallarından farklı olarak belirli bir kişi tarafından yazılan ve kulaktan dolma olmayan sanatsal masallarda bulunan temaları içeriyor. Profesör S. Gibian'a göreyse eser bir "halk hikâyesinin söyleyişi ile imgesi"dir ve "erkek-kadın hakimiyeti, ensest baba-kız ilişkisi ve İdil haydut hikayeleri olmak üzere üç folklor motifine dayanmaktadır."

Soyut başrol kahramanı Ordınov, "Beyaz Geceler" ve Netoçka Nezvanova'da ortaya çıkacak olan gelecekteki karakterlerin prototipidir.[8] C. E. Passage'e göre çalışma Gogol'un Taras Bulba ile Korkunç İntikam'ından, Odoyevski'nin Improvizator'undan, E. T. A. Hoffmann'ın Şeytanın İksirleri, Der Magnetiseur, Der unheimliche Gast, Kum Adam ile Der Artushof'tan etkilenmiştir. Dostoevsky: The Adapter adlı çalışmada Passage, Dostoyevski'nin Öteki'de olduğu gibi hikâye unsurlarını tekrar birleştirerek konunun gerçekliğini oluşturduğunu savunmaktadır.

Alfred Bem, Dramatizatsiia breda'da Ev Sahibesi'nin otobiyografik unsurlar içerdiğini düşünmüştür. Freud'un psikanalizinden etkilenerek Ordınov'un Katerina ve Murin ile olan ailesel ilişkisinin Dostoyevski'nin kendi yaşadıklarına benzediğini ve yazarın Avdotya Panayeva olan ilişkisinden yansımalar bulduğunu iddia etmiştir.[9] Bem, Nikolay Nekrasov ile Ivan Turgenev arasında yaşanan çekişmelerin Dostoyevski'nin sağlığını kötüleştirdiğini ve Ev Sahibesi üzerinde başlamadan önce yazarın stres problemleri olduğunu belirtti. Hikâyenin karanlık atmosferi ile Katerina ve Ordınov arasındaki ilişkinin tuhaf karakteri içinde Gotik edebiyatın unsurları da tespit edildi.[8] Valery Kirpotin, romanın iyi ve kötüyü ele aldığına inanmaktadır. Eleştirmen Stanisław Mackiewicz, "eserin sembolik içeriğini ve Belinski'nin şiddetle reddetmesini anlamanın anahtarını bulduğunu" belirtti ve şunları dile getirdi: "İnanıyorum ki genç kişi Rus zekâsını, 'Ev Sahibesi' gibi etkileyici bir ada sahip olan kadın ise Rus halkını temsil ediyor. Cinli falcı, bu halkın dini inanışlarının özellikle ayrılıkçı Eski İnananlar'ın bir yansımasıdır."

Sophie Ollivier, romanın "Rus halkının, Rus inancının tarihsel bilincinin özüne nüfuz etmeye" çalıştığını söyledi.. Robert Mann, Murin'in Peygamber İlyas'a dayandığına ve Ordınov'un 1860 ve 1870'lerdeki çeşitli edebi karakterlere benzer bir dindarlığa sahip olduğuna inanmaktadır. Murin, Karamazov Kardeşler'den Büyük Engizisyoncu'nun habercisi olabilir.[10]

Eleştiriler[değiştir | kaynağı değiştir]

Ev Sahibesi hem olumlu hem olumsuz yorumlar aldı. Dostoyevski, özellikle Hoffmann'ın Erscheinungen'i olmak üzere diğer eserlerden çalıntı yapmakla eleştirildi. Vissarion Belinski novellayı "müthiş [derecede] çöp" olarak nitelendirdi ve Dostoyevski'nin son modadan sonra biraz mizah katarak Marlinski'yi Hoffmann'a razı etmeye çalıştığını belirtti.[11][8][12] Belinski, eseri Tit Kosmokratov (Vladimir Titov) hikâyelerini andıran bir esere gördü ve kitabın "tek bir basit ve canlı kelime veya deyiş"e sahip olmadığını ve "her şeyin yapmacık, zoraki, yapay ve uydurma" olduğunu dile getirmiştir.[13][14] Günümüzdeki eleştiriler dönemine göre daha olumludur. Kenneth A. Lantz, çalışmanın "Dostoyevski'nin aşırı melodram, esrarengiz ve genel belirsizlik içinde yaptığı çalışmalar arasında benzersiz olduğunu" belirtti.[15]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ "The Landlady (Khozyayka)" 6 Temmuz 2013 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi, Eis.bris.ac.uk. Retrieved 1 MayIS 2013
  2. ^ Ivanits, Linda (Kış 2008). "The Early Dostoevsky: The Case of the Landlady". American Association of Teachers of Slavic and East European Languages. 52 (4). ss. 513-528. Erişim tarihi: 2 Aralık 2012. 
  3. ^ Complete Works, vol. 1. p. 507
  4. ^ Lantz 2004, s. 221.
  5. ^ Lantz 2004, s. 295.
  6. ^ Complete Works, vol. 1. pp. 507-8
  7. ^ Lantz 2004, s. 274.
  8. ^ a b c Lantz 2004, s. 224.
  9. ^ Kjetsaa 1989, s. 50.
  10. ^ Lantz 2004, s. 225.
  11. ^ Neuhauser (1968). "The Landlady: A New Interpretation". Canadian Slavonic Papers. 10 (1). ss. 42-67. Erişim tarihi: 31 Ekim 2012. 
  12. ^ Terras 1998, s. 24.
  13. ^ Belinsky, Vissarion (1847). Взгляд на русскую литературу 1847 года [View on the Russia 1847 Literature] (Rusça). 10 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2018. 
  14. ^ Mochulʹskiĭ, Konstantin: Dostoevsky: His Life and Works 16 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., (trans. Michael A. Minihan), p. 79. Princeton University Press; New Ed edition (Nov 1971). 0691012997
  15. ^ Lantz 2004, s. 204.
Bibliyografi

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Ev_Sahibesi&oldid=31846732" sayfasından alınmıştır