Finlandiya'nın illeri
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Finlandiya'nın illeri (Fince: läänit, İsveççe: län), 1634-2009 yılları arasında Finlandiya'nın birinci düzey idari bölümleriydi.
Finlandiya, tarihsel olarak İsveç'in bir parçası olduğu dönemde birkaç vilayete ayrılmaktaydı. Bu bölümler 1634 yılında resmi olarak biçimlendirildiler. Son yeniden yapılanma 1997'de gerçekleşti ve 12 olan sayıları altıya indirildi. 2009 yılında iller lağvedildi ve yerlerini bölgesel yönetim ajansları (aluehallintovirasto, regionförvaltningsverk) aldı.[1]
Her il, bakanlar kurulunun önerisi üzerine cumhurbaşkanı tarafından atanan bir vali (maaherra, landshövding) tarafından idare edilmekteydi. İl idareleri (lääninhallitus, länsstyrelse), merkezi yönetimin sağlık ve sosyal hizmetler, kültür ve eğitim, polislik, acil yardım, ulaşım, rekabet ve tüketici işleri ile hukuk işlerinden sorumluydu.
İller[değiştir | kaynağı değiştir]
1634'te idari iller İsveç'te ve İsveç'in bir parçası olan Finlandiya'da kuruldu. Beş il günümüz Finlandiya'yı kapsamaktaydı. Bunların bazıları günümüzde Rusya sınırları içerisinde yer alan kısımları da kapsıyor. İllerin sınırları ve sayısı zamanla değişmiştir.
| İl | Fince | İsveççe | Merkez | Tarih | Notlar |
|---|---|---|---|---|---|
| Turku ve Pori | Turun ja Porin lääni | Åbo och Björneborgs län | Turku | 1634–1997 | • 1634'te kurulan orijinal illerden biri • Batı Finlandiya ile birleşti |
| Nyland ve Tavastehus | Uudenmaan ja Hämeen lääni | Nylands och Tavastehus län | Helsinki / Hämeenlinna | 1634–1831 | • 1634'te kurulan orijinal illerden biri |
| Ostrobotniya | Pohjanmaan lääni | Österbottens län | Oulu / Vaasa | 1634–1775 | • 1634'te kurulan orijinal illerden biri |
| Viborg ve Nyslott | Viipurin ja Savonlinnan lääni | Viborgs och Nyslotts län | Vıborg | 1634–1721 | • 1634'te kurulan orijinal illerden biri |
| Kexholm | Käkisalmen lääni | Kexholms län | Kexholm | 1634–1721 | • 1634'te kurulan orijinal illerden biri |
| Kymmenegård ve Nyslott | Savonlinnan ja Kymenkartanon lääni | Kymmenegårds och Nyslotts län | Lappeenranta | 1721–1747 | • eski Viborg ve Nyslott ili |
| Savolax ve Kymmenegård | Kymenkartanon ja Savon lääni | Savolax och Kymmenegårds län | Loviisa | 1747–1775 | • eski Kymmenegård ve Nyslott ili |
| Vaasa | Vaasan lääni | Vasa län | Vaasa | 1775–1997 | • Ostrobotniya'dan ayrıldı • Batı Finlandiya ile birleşti |
| Oulu | Oulun lääni | Uleåborgs län | Oulu | 1775–2009 | • Ostrobotniya'dan ayrıldı |
| Kymmenegård | Kymenkartanon lääni | Kymmenegårds län | Heinola | 1775–1831 | • Savolax ve Kymmenegård'dan ayrıldı |
| Savo ve Karelya | Savon ja Karjalan lääni | Savolax och Karelens län | Kuopio | 1775–1831 | • Savolax ve Kymmenegård'dan ayrıldı |
| Viipuri | Viipurin lääni | Viborgs län | Vıborg | 1812–1947 | • eski Rus Vıborg Guberniyası; 1812'de Finlandiya Grandüklüğü'ne bağlandı • II. Dünya Savaşı'nda Sovyet hakimiyetine geçti |
| Uusimaa | Uudenmaan lääni | Nylands län | Helsinki | 1831–1997 | • Nyland ve Tavastehus'tan ayrıldı • Güney Finlandiya ile birleşti |
| Häme | Hämeen lääni | Tavastehus län | Hämeenlinna | 1831–1997 | • Nyland ve Tavastehus'tan ayrıldı • Güney ve Batı Finlandiya illeri ile birleşti |
| Mikkeli | Mikkelin lääni | St. Michels län | Mikkeli | 1831–1997 | • eski Kymmenegård ili • Doğu ve Güney Finlandiya illeri ile birleşti |
| Kuopio | Kuopion lääni | Kuopio län | Kuopio | 1831–1997 | • eski Savolax ve Karelia ili • Doğu Finlandiya ile birleşti |
| Åland | Ahvenanmaan lääni | Ålands län | Mariehamn | 1918–2009 | • özel statülü |
| Petsamo | Petsamon lääni | Petsamo län | Peçenga | 1921–1921 | • Sovyet Rusya'dan alındı • Oulu ili ile birleşti • II. Dünya Savaşı'nda Sovyet hakimiyetine geçti |
| Laponya | Lapin lääni | Lapplands län | Rovaniemi | 1938–2009 | • Oulu ilinde ayrıldı |
| Kymi | Kymen lääni | Kymmene län | Kouvola | 1945–1997 | • eski Viipuri ilinin Fin tarafında kalan kısmı ile kuruldu • Güney Finlandiya ile birleşti |
| Orta Finlandiya | Keski-Suomen lääni | Mellersta Finlands län | Jyväskylä | 1960–1997 | • Vaasa, Häme, Mikkeli ve Kuopio illerinden ayrıldı • Batı Finlandiya ile birleşti |
| Kuzey Karelya | Pohjois-Karjalan lääni | Norra Karelens län | Joensuu | 1960–1997 | • Kuopio ilinden ayrıldı • Doğu Finlandiya ile birleşti |
| Güney Finlandiya | Etelä-Suomen lääni | Södra Finlands län | Hämeenlinna | 1997–2009 | • Uusimaa, Kymi, Häme (kısmen) ve Mikkeli (kısmen) illerinin birleşmesiyle kuruldu |
| Batı Finlandiya | Länsi-Suomen lääni | Västra Finlands län | Turku | 1997–2009 | • Turku ve Pori, Vaasa, Orta Finlandiya ve Häme (kısmen) illerinin birleşmesiyle kuruldu |
| Doğu Finlandiya | Itä-Suomen lääni | Östra Finlands län | Mikkeli | 1997–2009 | • Kuopio, Kuzey Karelya ve Mikkeli illerinin birleşmesiyle kuruldu |
 |  |  |  |
 |  |  |  |
 |  |  |  |
1997-2009 arası iller[değiştir | kaynağı değiştir]
| İl | Fince | İsveççe | Merkez | Yüzölçümü¹ | Nüfus² | Yoğunluk³ | ISO | Birleştirilen iller |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Güney Finlandiya | Etelä-Suomen lääni | Södra Finlands län | Hämeenlinna | 34.388,26 | 2.209.677 | 73,21 | FI-ES | Uusimaa, Kymi, Häme |
| Batı Finlandiya | Länsi-Suomen lääni | Västra Finlands län | Turku | 81.148,69 | 1.889.542 | 25,34 | FI-LS | Vaasa, Turku-Pori, Orta Finlandiya, Häme |
| Doğu Finlandiya | Itä-Suomen lääni | Östra Finlands län | Mikkeli | 60.719,44 | 569.832 | 11,73 | FI-IS | Kuopio, Kuzey Karelya, Mikkeli |
| Oulu | Oulun lääni | Uleåborgs län | Oulu | 61.602,08 | 471.774 | 8,31 | FI-OL | — |
| Laponya | Lapin lääni | Lapplands län | Rovaniemi | 98.984,36 | 183.775 | 1,98 | FI-LL | — |
 Åland | Ahvenanmaa | Åland | Mariehamn | 1.551,55 | 27.732 | 18,21 | FI-AL | — |
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Kiviniemi: Läänit lakkautetaan 2010". Yle Uutiset (Fince). 25 Mart 2008. 16 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2017.
- ^ "Pinta-alat kunnittain 1.1.2009" (PDF) (Fince). Maanmittauslaitos. 1 Ocak 2009. 25 Mart 2009 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2017.
- ^ "Läänien, maistraattien, kihlakuntien ja kuntien asukaslukutiedot kuukausittain" (Fince). Väestörekisterikeskus. 14 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2017.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
 | Wikimedia Commons'ta Finlandiya'nın illeri ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- İl idareleri 30 Eylül 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.