Franjo Tuđman
Vikipedi, özgür ansiklopedi
| Vrhovnik Franjo Tuđman | |
|---|---|
 | |
| Hırvatistan Cumhurbaşkanı | |
| Görev süresi 30 Mayıs 1990 - 10 Aralık 1999 | |
| Başbakan | Stjepan Mesić (1990) Josip Manolić (1990-91) Franjo Gregurić (1991-92) Hrvoje Šarinić (1992-93) Nikica Valentić (1993-95) Zlatko Mateša (1995-99) |
| Yerine geldiği | Ivo Latin (Hırvatistan Cumhurbaşkanlığı Konseyi Başkanı olarak) |
| Yerine gelen | Vlatko Pavletić (geçici) |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 14 Mayıs 1922 Veliko Trgovišće, Sırp, Hırvat ve Sloven krallığı (şimdi Hırvatistan) |
| Ölüm | 10 Aralık 1999 (77 yaşında) Zagreb, Hırvatistan |
| Partisi | Yugoslavya Komünistler Ligi (1942-1967) Hırvat Demokratik Birliği |
| Evlilik(ler) | Ankica Tuđman (Evlilik öncesi soyadı Žumbar) |
| Mesleği | Asker, tarihçi, siyasetçi |
| Dini | Katolik[1] |
| İmzası |  |
| Askerî hizmeti | |
| Bağlılığı |  Yugoslavya Hırvatistan |
| Branşı | Yugoslav Partizanları (1942-45) Yugoslav Halk Ordusu Kara Kuvvetleri (1945-61) Hırvatistan Silahlı Kuvvetleri |
| Hizmet yılları | 1942–1961 1995–1999 |
| Rütbesi | Tümgeneral (YPA) Vrhovnik (HV)[2][3] |
| Komutası | 10. Zagreb Kolordusu |
| Çatışma/savaşları | II. Dünya Savaşı Hırvat Bağımsızlık Savaşı |
Franjo Tuđman (Türkçe okunuşu: Franyo Tucman), Hırvat politikacı ve tarihçi. Ülkenin Yugoslavya'dan bağımsızlığını kazanmasının ardından Hırvatistan'ın ilk cumhurbaşkanı oldu ve 1990'dan 1999'daki ölümüne kadar cumhurbaşkanı olarak görev yaptı. Mayıs 1990 ile Temmuz 1990 arası Hırvatistan Sosyalist Cumhuriyeti'nin dokuzuncu ve son başkanlığını yaptı.
Tuđman, Veliko Trgovišće'de doğdu. 2. Dünya Savaşı sırasında Yugoslav Partizanlarının bir üyesi olarak savaştı. Savaştan sonra Yugoslav Savunma Bakanlığı'nda görev aldı ve daha sonra 1960 yılında Yugoslav Ordusu'nun tümgeneral rütbesine yükseldi. Askeri kariyerinin ardından kendisini jeopolitik çalışmalarına adadı. 1963'te Zagreb Siyasal Bilgiler Fakültesi'nde profesör oldu. 1965'te tarih doktorası aldı ve rejimle çatışana kadar tarihçi olarak çalıştı. Tuđman, ülkede reform çağrısı yapan Hırvat Baharı hareketine katıldı ve 1972'deki faaliyetleri nedeniyle hapse atıldı. Sonraki yıllarda komünizmin sonuna kadar nispeten anonim yaşadı ve bunun üzerine 1989'da Hırvat Demokrat Birliği (HDZ)'ni kurarak siyasi kariyerine başladı.
HDZ, 1990'daki ilk Hırvat parlamento seçimlerini kazandı ve Tuđman, Hırvatistan Sosyalist Cumhuriyeti cumhurbaşkanı oldu. Tuđman cumhurbaşkanı olarak yeni bir anayasa getirdi ve bağımsız bir Hırvatistan'ın kurulması için baskı yaptı. 19 Mayıs 1991'de seçmenlerin yüzde 93'ü tarafından onaylanan bağımsızlık referandumu yapıldı. Hırvatistan, 25 Haziran 1991'de Yugoslavya'dan bağımsızlığını ilan etti. Sırpların çoğunlukta olduğu bölgeler, Yugoslav Ordusu tarafından desteklenerek ayaklandı ve Tuđman, Hırvat Kurtuluş Savaşı sırasında Hırvatistan'a liderlik etti. 1992'de ateşkes imzalandı, ancak savaş, Hırvatların Boşnaklarla ittifak halinde savaştığı Bosna-Hersek'e sıçradı. İşbirliği 1992'nin sonlarında başarısız oldu ve Tuđman hükûmeti, uluslararası toplumdan eleştiri getiren bir hareket olan Hırvat-Boşnak Savaşı sırasında Hersek-Bosna'nın yanında yer aldı. Eski Yugoslavya Uluslararası Ceza Mahkemesi, Hersek-Bosna'nın eski üst düzey yetkililerinin savaş suçları davasının nihai kararında, Tuđman'ın ortak suç girişiminde Bosnalı Müslümanlara yönelik etnik temizlik yoluyla Hırvat halkını yeniden birleştirecek bir birim kurma hedefini paylaştığını belirtti. Ancak, onu belirli bir suçtan suçlu bulmadı.
Mart 1994'te Bosna Devlet Başkanı Alija Izetbegović ile Hırvatlar ve Boşnakların yeniden müttefik olmasını sağlayan Washington Antlaşması'nı imzaladı. Ağustos 1995'te, Hırvatistan'daki savaşı etkin bir şekilde sona erdiren Fırtına Operasyonu olarak bilinen büyük bir saldırıya izin verdi. Aynı yıl Bosna Savaşı'na son veren Dayton Antlaşması'nın imzacılarından biri oldu. 1992 ve 1997'de yeniden cumhurbaşkanı seçildi ve 1999'daki ölümüne kadar iktidarda kaldı. Taraftarları Hırvat bağımsızlığını kazanmasındaki rolüne dikkat çekerken, muhalifler başkanlığını otoriter olarak nitelendirdiler. Tuđman'ın ölümünden sonra yapılan anketler, Hırvat halkı arasında genel olarak yüksek bir olumluluk derecesi gösterdi.
Ödülleri[değiştir | kaynağı değiştir]
Hırvatistan[değiştir | kaynağı değiştir]
1995 yılında Hırvat Parlamentosu tarafından verildi:[4]
Askeri rütbe[değiştir | kaynağı değiştir]
| Ödül | |
|---|---|
 | Hırvatistan Silahlı Kuvvetleri Vrhovnik |
Uluslararası[değiştir | kaynağı değiştir]
| Ödül | Ülke | Veren | Tarih | Yer | |
|---|---|---|---|---|---|
 | Kılıçlı Büyük Haç İtalya Askeri Nişanı |  İtalya | Francesco Cossiga | 17 Ocak 1992 | Zagreb |
 | Şili Liyakat Nişanı (Büyük Haç) |  Şili | Eduardo Frei Ruiz-Tagle | 29 Kasım 1994 | Santiago, Şili |
| Kurtarıcı San Martin Nişanı |  Arjantin | Carlos Menem | 1 Aralık 1994 | Buenos Aires | |
 | Jukov Madalyası |  Rusya | Boris Yeltsin | 4 Kasım 1996 | Zagreb |
 | Kurtarıcı Nişanı (Büyük Haç) |  Yunanistan | Konstantinos Stefanopulos | 23 Kasım 1998 | Atina |
 | Devlet Nişanı |  Türkiye | Süleyman Demirel | 1999 | Zagreb |
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
 | Wikimedia Commons'ta Franjo Tuđman ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- Website in a tribute of Franjo Tuđman 2 Ocak 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Hırvatça)
- Britannica entry on Franjo Tuđman 26 Kasım 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Binder, David (11 Aralık 1999). "Tudjman Is Dead; Croat Led Country Out of Yugoslavia". New York Times. 22 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2015.
- ^ "ODLUKA O OZNAKAMA ČINOVA I DUŽNOSTI U ORUŽANIM SNAGAMA REPUBLIKE HRVATSKE" (Hırvatça). 15 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2013.
- ^ ASP scripting: Drago Kelemen, dkelemen@.morh.hr. "Rank Vrhovnik". Hrvatski-vojnik.hr. 23 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2015.
- ^ "Odlikovanja Predsjednika Hrvatske Dr. Franje Tuđmana". Hrt.hr. 19 Nisan 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2013.
| Hırvatistan SC Halk Meclisi Başkanları (1945–1974) |  | |
|---|---|---|
| Hırvatistan SC Devlet Konseyi Başkanları (1974–1991) | ||
| Hırvatistan Cumhurbaşkanları (1991-günümüz) | ||
* geçici | ||
